Các nhân viên làm việc tại một trạm biến áp cao thế Ukrenergo bị hư hại do pháo kích. Ảnh: Reuters
Hàng nghìn kỹ sư đã làm việc vất vả trong những tháng hè vừa qua để sửa chữa các thiết bị hư hại. Hệ thống phòng không tốt hơn cũng có thể giúp giảm thiểu tác động của chiến tranh khi nhiệt độ bắt đầu giảm xuống ở Ukraine.
Nhưng Kiev hiện không có tiền và thời gian để hoàn tất việc củng cố lưới điện cho mùa đông. Điều đó đồng nghĩa với việc hàng triệu người dân Ukraine sẽ đối mặt với thêm nhiều đêm dài mất điện, không có thiết bị sưởi ấm hay nước uống. Các doanh nghiệp cũng như nền kinh tế nói chung sẽ chịu thêm gánh nặng.
Hệ thống năng lượng “đầy thương tích”
Cố vấn Marcus Lippold tại Tổng cục Năng lượng châu Âu thuộc Liên minh châu Âu (EU) nhận xét rằng đã các kỹ sư Ukraine tốn rất nhiều nỗ lực chỉ để sửa chữa các thiết bị bị phá hủy. “Và liệu họ có thể củng cố thêm khả năng phục hồi không? Liệu Ukraine có vị thế tốt hơn mùa đông năm ngoái không? Tôi không nghĩ vậy”, ông Lippold nói.
Ukraine cáo buộc Nga cố tình phá hủy các cơ sở năng lượng để gây sức ép tối đa cho người dân thường. Điện Kremlin mạnh mẽ phủ nhận cáo buộc trên. Moskva khẳng định không nhắm mục tiêu vào dân thường, chỉ có các cơ sở quân sự.
Thiệt hại là rất lớn. Ukraine từ chối chia sẻ dữ liệu chi tiết về tác động của các cuộc tấn công vào hệ thống năng lượng quốc gia và coi đó là thông tin mật trong thời chiến.
Nhưng Liên hợp quốc hồi tháng 6 ước tính rằng công suất phát điện của Ukraine đã giảm một nửa so với mức trước khi xung đột nổ ra vào tháng 2/2022. Trong tổng số gần 37 gigawatt (GW), các cơ sở phụ trách sản xuất hơn 19 GW đã bị phá hủy, hư hỏng hoặc chiếm giữ.
Trung tâm nghiên cứu của Trường Kinh tế Kiev ước tính thiệt hại trực tiếp đối với cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine là 8,8 tỷ USD tính đến tháng 6.
Mùa sưởi ấm vừa qua, kéo dài từ tháng 10 đến tháng 3 và khi nhiệt độ giảm xuống dưới 0, trung bình một người Ukraine sống xa tiền tuyến đã phải trải qua khoảng 35 ngày không có điện. Và việc cung cấp nước cũng chịu ảnh hưởng.
Mùa đông năm ngoái, Ukraine đã được hỗ trợ bởi các yếu tố như thời tiết tương đối ôn hòa, khả năng sửa chữa nhanh chóng, nguồn cung năng lượng hạt nhân và điện nhập khẩu từ châu Âu. Nhưng một số quan chức dự đoán tình hình lần này sẽ khó khăn hơn.
Thị trưởng thành phố Lviv Andriy Sadovy gần đây cho biết thành phố có khoảng một triệu dân này nên chuẩn bị cho tình trạng không có điện trong tối đa hai tháng, dù nằm cách xa các chiến hào ở miền Đông và Nam.
Ông Oleksandr Kharchenko, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Công nghiệp Năng lượng, nói: "Sẽ có khó khăn chứ? Có. Sẽ có những hạn chế về nguồn cung chứ? Tôi chắc chắn là có".
Một cơ sở hạ tầng điện ở vùng Dnipropetrovsk, Ukraine. Ảnh: Reuters
Công tác phòng bị
Công ty năng lượng tư nhân lớn nhất Ukraine DTEK – phục vụ khoảng 1/4 nhu cầu của đất nước - đã chứng kiến các nhà máy nhiệt điện liên tục bị tên lửa, máy bay không người lái và pháo binh tấn công trong gần 20 tháng qua.
Giám đốc điều hành Dmytro Sakharuk nói với Reuters rằng công ty này đã tiến hành sửa chữa rộng rãi trước mùa đông, song một số tổ máy điện vẫn cần thêm thời gian khôi phục vì thiệt hại quá lớn. Theo ông, mức độ tin cậy sẽ thấp hơn so với năm ngoái.
Tuy nhiên, ông Sakharuk cho biết DTEK đã bố trí những bao cát, khối bê tông, rọ đá và lưới chống máy bay không người lái để bảo vệ các tổ máy điện.
Thủ tướng Ukraine Denys Shmyhal cho biết các biện pháp tương tự đang được thực hiện trên toàn quốc. Ông cũng cho biết 7 tổ máy điện hạt nhân hiện đã sẵn sàng hoạt động cho mùa đông, trong khi việc sửa chữa tại 2 tổ máy nữa đang ở giai đoạn cuối. Năng lượng hạt nhân chiếm khoảng 60% sản lượng điện của Ukraine vào năm ngoái.
Nhà điều hành lưới điện quốc gia Ukrenergo cho biết lưới điện chính, một trong những bộ phận bị hư hỏng nặng nhất của hệ thống năng lượng, đã sẵn sàng truyền tải vào mùa đông.
Giám đốc Ukrenergo lưu ý rằng hệ thống năng lượng ở Ukraine hiện nay có khả năng dự trữ nhỏ hơn so với trước. Tuy nhiên, các đòn tấn công không còn là điều bất ngờ nữa và mọi người đang chuẩn bị cho điều đó.
Giám đốc điều hành Oleksiy Chernyshov tại tập đoàn dầu khí Naftogaz tuyên bố Ukraine cũng đã dự trữ đủ khí đốt để vượt qua mùa đông mà không cần nhập khẩu - lần đầu tiên kể từ khi độc lập vào năm 1991.
Trong số các biện pháp khác nhằm tăng cường khả năng phục hồi năng lượng của Ukraine, chính phủ đã thực hiện những bước đầu tiên hướng tới phân cấp ngành năng lượng và đồng ý rằng Ukraine có thể nhập khẩu điện từ châu Âu. Trước khi xảy ra chiến tranh, Ukraine là nước xuất khẩu ròng.
Một số doanh nghiệp và thành phố đã bắt đầu xây dựng hệ thống riêng, chuyển sang sử dụng năng lượng tái tạo quy mô nhỏ nếu có thể và lắp đặt máy phát điện.
Các công ty và cá nhân ở Ukraine đã nhập khẩu hàng chục nghìn máy phát điện, mặc dù những cuộc tấn công lẻ tẻ vào các kho dầu vẫn đe dọa nguồn cung cấp nhiên liệu cho động cơ.
Ông Serhiy Sukhomlyn, Thị trưởng thành phố nhỏ Zhytomyr, thông báo đã lắp đặt 83 máy phát điện công suất lớn tại các nhà cung cấp dịch vụ sưởi ấm và nước sinh hoạt. Mặc dù không thể phát điện liên tục, nhưng nếu xảy ra mất điện trong vài giờ, chúng sẽ phát huy công dụng.