Thu hoạch quả cọ tại một khu vườn ở Medan, Indonesia. Ảnh: AFP/TTXVN
Indonesia- nhà cung cấp dầu cọ lớn nhất thế giới - sẽ tạm dừng xuất khẩu dầu ăn từ ngày 28/4, sau khi tình trạng thiếu hụt dầu ăn trong nước dẫn đến các cuộc biểu tình trên đường phố về chi phí thực phẩm cao ngất ngưởng. Điều này sẽ “bóp chết” nguồn cung dầu thực vật vốn đã eo hẹp và làm tăng thêm tác động từ cuộc xung đột Nga-Ukraine, khiến hoạt động buôn bán dầu hướng dương rơi vào hỗn loạn.
Mặc dù đã xuất hiện một số thông tin cho thấy, lệnh cấm xuất khẩu dầu ăn của Indonesia sẽ không tác động tới một số sản phẩm, song nó vẫn có nguy cơ làm gia tăng lạm phát lương thực. Giá lương thực thế giới đang ở mức cao nhất mọi thời đại và tăng với tốc độ nhanh nhất từ trước đến nay. Việc sử dụng phổ biến dầu ăn trong mọi sản phẩm, từ kẹo cho đến nhiên liệu, có nghĩa là lạm phát lương thực toàn cầu sẽ tiếp tục đà leo thang trong một thời gian dài sắp tới.
Dưới đây là những diễn biến mới nhất và tác động sâu rộng của chính sách này:
Nguồn cung lương thực toàn cầu
Động thái của Indonesia, quốc gia chiếm 1/3 xuất khẩu dầu ăn toàn cầu, sẽ gây thêm bất ổn cho các thị trường mới nổi từ Sri Lanka (Xri Lan-ca) cho đến Ai Cập và Tunisia (Tuy-ni-di). Ngay cả các nước phát triển cũng có thể chứng kiến giá dầu ăn tăng mạnh.
Dầu cọ là một trong những mặt hàng đa năng, được sử dụng trong hàng nghìn sản phẩm từ thực phẩm, đồ chăm sóc cá nhân đến nhiên liệu sinh học. Giá dầu ăn bất ngờ tăng vọt do hạn hán và thiếu lao động. Sau đó, cuộc xung đột ở Ukraine đã ảnh hưởng tới khoảng 80% lượng dầu hướng dương xuất khẩu toàn cầu, thúc đẩy nhu cầu về các lựa chọn thay thế như dầu cọ và dầu đậu nành, đẩy giá dầu ăn lên mức cao kỷ lục.
Lệnh cấm của Indonesia có thể làm tăng chi phí cho các nhà sản xuất hàng tiêu dùng thiết yếu bao gồm Nestle, Mondelez International và Unilever. Unilever cho biết họ đã sẵn sàng tìm kiếm nguyên liệu thay thế và hiện đã có đủ nguồn cung cấp. Trong khi Nestle và Mondelez hiện vẫn từ chối bình luận về vấn đề này.
Ấn Độ
Ấn Độ, nhà nhập khẩu dầu cọ, đậu nành và dầu hướng dương lớn nhất thế giới, đang đối mặt với nguy cơ lạm phát tiếp tục tăng cao. Giá dầu ăn ở New Delhi tăng từ 12% đến 17% kể từ khi cuộc khủng hoảng Ukraine xảy ra vào cuối tháng Hai. Chính phủ Ấn Độ đã bãi bỏ thuế nhập khẩu dầu ăn và đang cố gắng hạn chế việc tích trữ mặt hàng này, song giá cả vẫn có ít dấu hiệu “hạ nhiệt”.
Người Ấn Độ thích dầu cọ hơn các loại dầu khác vì giá rẻ hơn và có thể dễ dàng trộn với các chất béo khác. Điều này giúp tiết kiệm chi phí cho những đối tượng khách hàng thường sử dụng dầu cọ với số lượng lớn như nhà hàng và khách sạn.
Trung Quốc
Trung Quốc là một nhà nhập khẩu dầu ăn lớn khác của Indonesia. Nước này đã mua 4,7 triệu tấn dầu ăn từ quốc gia Đông Nam Á này vào năm ngoái, chiếm hơn 70% tổng kim ngạch nhập khẩu. Tuy nhiên, kim ngạch nhập khẩu dầu cọ của Trung Quốc đã giảm đáng kể trong năm nay do giá cao hơn và lệnh phong tỏa nghiêm ngặt liên quan tới dịch COVID-19 đã ảnh hưởng đến nhu cầu tiêu thụ. So với dầu cọ, Trung Quốc phụ thuộc nhiều hơn vào đậu tương nhập khẩu, được dùng để sản xuất cả dầu ăn và bột làm thức ăn gia súc. Lệnh cấm xuất khẩu dầu ăn của Indonesia gây thêm khó khăn cho Chính phủ Trung Quốc, vốn đang tìm cách kiểm soát lạm phát.
Malaysia
Lệnh cấm xuất khẩu dầu ăn của Indonesia là “con dao hai lưỡi” đối với Malaysia, nhà sản xuất dầu cọ lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Indonesia. Những đồn điền ở Malaysia có thể thu được lợi nhuận từ doanh số bán hàng tăng vọt và giá cả tăng đột biến. Doanh thu xuất khẩu của nước này cũng có thể sẽ tăng cao. Tuy nhiên, chi phí mua hạt có dầu cao hơn sẽ có tác động lan tỏa khắp nền kinh tế Malaysia, giữa bối cảnh lạm phát lương thực của nước này đã ở mức cao nhất trong 5 năm. Chính phủ Malaysia sẽ phải cung cấp nhiều gói trợ cấp hơn để ứng phó với chi phí cao hơn của các sản phẩm dầu cọ. Lệnh cấm này cũng sẽ hạn chế việc nhập khẩu dầu cọ của Malaysia, phần lớn là từ nước láng giềng Indonesia, đồng thời thắt chặt nguồn cung địa phương, đặc biệt là đối với các nhà máy lọc dầu.
Malaysia cũng có thể phải “vật lộn” để lấp đầy khoảng trống về nhu cầu toàn cầu do Indonesia để lại, trong khi nông dân đang gặp khó khăn với tình trạng thiếu lao động kinh niên. Malaysia chiếm khoảng 1/3 nguồn cung dầu cọ của thế giới, so với thị phần “khổng lồ” của Indonesia là khoảng 60%.
Indonesia
Theo Citigroup Inc., trong ngắn hạn, chính sách này có thể sẽ đạt được hiệu quả như dự kiến là giảm giá dầu ăn trong nước. Chính sách này cũng có thể làm giảm kỳ vọng lạm phát trước những dấu hiệu cho thấy lệnh cấm sẽ không nghiêm ngặt như lo ngại. Nếu giá dầu ăn trở lại mức đầu năm 2021 và ổn định từ đó, Citigroup có thể hạ dự báo lạm phát của Indonesia trong năm nay. Tuy nhiên, chính sách này có thể đẩy giá của một số mặt hàng nông sản khác tăng mạnh, ví dụ như đậu tương, một loại cây lấy dầu có thể thay thế cho cây cọ.