Súng bị thu giữ tại Sở Cảnh sát Toronto. Ảnh: New York Times
Với những khẩu súng vẫy vẫy trên không, nhóm người dự tiệc nhảy múa bên trong một phòng thu âm tại một khu phố thời thượng ở Toronto. Sau đó, vừa qua nửa đêm, ba thành viên băng đảng đối địch xông vào con hẻm phía sau phòng thu và bắt đầu nổ súng. Những người tham dự bữa tiệc hé cửa và bắn trả dữ dội. Gần 100 viên đạn xé toạc màn đêm, nhiều viên trúng vào một siêu thị và nhà dân gần đó.
Theo tờ New York Times, cảnh sát cho biết, thật kỳ diệu là không ai thiệt mạng hay bị thương. Khi mọi chuyện lắng xuống, các sĩ quan đã thu hồi được 16 khẩu súng bị vứt vào thùng rác, bỏ lại trong con hẻm và giấu dưới ghế sofa - toàn bộ số súng đều được buôn lậu qua biên giới phía nam.
Đó là biên giới giữa Canada với Mỹ.
“Trong vòng hai ngày, chúng tôi biết rằng mọi khẩu súng mà chúng tôi thu giữ đêm đó đều đến từ Mỹ - điều này không có gì đáng ngạc nhiên”, Thanh tra Paul Krawczyk thuộc Sở Cảnh sát Toronto cho biết, nói thêm rằng súng đã được buôn lậu từ Arizona, Texas, Florida, Georgia và Bắc Carolina.
Ảnh cắt từ video do Sở Cảnh sát Toronto công bố cho thấy nhóm người vung súng và tham gia vào cuộc đấu súng trong bữa tiệc tại một phòng thu âm ở Toronto.
Súng của Mỹ đang ngày càng tràn nhiều vào một quốc gia nơi kiểm soát súng nghiêm ngặt hơn nhiều so với ở Mỹ. Những kẻ buôn lậu giấu chúng trong các phương tiện thương mại và cá nhân, và hơn nữa còn đang chất súng lên các thiết bị bay không người lái, thuyền hoặc cất giấu tại những điểm giao nhận bí mật nằm dọc biên giới. Nhiều khẩu súng sau đó được bán trên thị trường chợ đen Canada với giá gấp 8 lần giá gốc.
Sự tràn lan của súng bất hợp pháp từ Mỹ đã gây ra đổ máu ở các thành phố của Canada và thậm chí cả ở các cộng đồng vùng sâu vùng xa phía bắc. Tình trạng này đã dẫn đến những vụ bạo lực súng đạn hiếm thấy trước đây, như vụ xả súng năm ngoái tại một studio ở khu phố Queen Street West sành điệu của Toronto.
Tỷ lệ giết người ở Canada đã tăng vọt trong thập kỷ qua, hầu hết đều do súng gây ra. Các vụ xả súng liên quan đến băng đảng đã giết chết ít nhất 3 người vô tội ở khu vực Toronto trong năm nay, bao gồm cả một cậu bé 8 tuổi đang ở trong phòng ngủ của mình.
Hầu hết súng được sử dụng trong các vụ án ở Canada đều nhập lậu qua biên giới với Mỹ. Tại Ontario, tỉnh đông dân nhất của Canada, 91% súng ngắn thu hồi được từ các vụ án năm 2024 đến từ Mỹ một cách bất hợp pháp. Tại Toronto, thành phố lớn nhất cả nước, 88% tổng số vũ khí thu hồi được từ các vụ án năm 2024 đã bị buôn lậu qua biên giới, tăng từ 51% năm 2014. Cảnh sát cho biết, con số thực tế gần như chắc chắn cao hơn vì nhiều khẩu súng thu hồi được đã bị làm giả để không thể truy vết.
Ngày càng nhiều súng bất hợp pháp từ Mỹ bị tịch thu trong các cuộc truy quét trong 5 năm qua, theo lời Thám tử trưởng Lee Fulford của Sở Cảnh sát Ontario. “Trước đây, chúng tôi chỉ thu giữ một hoặc hai khẩu súng trong một lệnh khám xét”, ông nói. “Bây giờ chúng tôi đã thu giữ hàng chục hoặc thậm chí nhiều hơn.”
Năm ngoái, ông Fulford đã dẫn đầu một cuộc điều tra bí mật dẫn đến việc thu giữ 274 khẩu súng ngắn và súng trường tấn công - một kỷ lục ở Ontario - được buôn lậu vào Canada hoặc đang trên đường vận chuyển.
Giá súng buôn lậu đã tăng mạnh trong những năm gần đây. Ngày nay, một khẩu súng ngắn mua ở Florida với giá 500 USD có thể bán được tới 4.300 USD ở miền nam Ontario.
Các nhà chức trách Canada cũng đã tịch thu nhiều vũ khí hơn tại biên giới với Mỹ: 827 khẩu vào năm 2024, tăng từ 459 khẩu vào năm 2020, theo Cơ quan Dịch vụ Biên giới Canada.
Đối với các thành phố như Toronto, nạn buôn bán vũ khí bất hợp pháp đã dẫn đến một sự thay đổi lớn trong hoạt động cảnh sát và văn hóa.
Hank Idsinga, người đứng đầu đội điều tra án mạng của Cảnh sát Toronto trong 30 năm trước khi nghỉ hưu vào năm ngoái, cho biết việc bắt giữ người tàng trữ súng trái phép là cực kỳ hiếm gặp vào đầu sự nghiệp của ông.
Hồi đó, chỉ có các nhóm tội phạm có tổ chức mới có thể tiếp cận súng và giữ chúng rất nghiêm ngặt. Còn “bây giờ có một đường dây cho phép các băng đảng đường phố hoặc các nhóm khu phố tiếp cận hầu hết mọi thứ họ muốn”, ông Idsinga nói.
Trước đây, súng được sử dụng để bảo vệ các băng đảng tội phạm, và các vụ xả súng là biện pháp “bất đắc dĩ”, trong khi ngày nay, “chỉ một chút thiếu tôn trọng cũng có thể dẫn đến một cuộc đấu súng 30 người”.
Holly Roy, người làm việc cho một tổ chức bản địa tập trung vào việc ngăn chặn bạo lực, cho biết súng chưa bao giờ khiến cô lo lắng trong những năm đầu cô ở Toronto, sau khi chuyển đến từ quê nhà ở miền bắc Ontario.
Bà Holly Roy, người có con trai 8 tuổi, thiệt mạng vì trúng đạn lạc trong phòng ngủ tại nhà riêng ở Toronto. Ảnh: New York Times
Nhưng cuối cùng mọi việc đã tệ đi rất nhiều. Con trai cả của Roy bị bắn trong một vụ cướp cách đây sáu năm khi mới 16 tuổi nhưng may mắn sống sót. Đầu mùa hè năm ngoái, Roy và ba đứa con nghe thấy tiếng súng ngay bên ngoài căn hộ tầng trệt của họ. Roy nhớ lại, lúc đó đã quá nửa đêm ngày 16/8, trong phòng ngủ mà bà và con trai JahVai cùng ở. Mẹ con bà nghe thấy tiếng súng. Cả hai giật mình tỉnh dậy trên giường, mảnh kính văng vào mặt bà, còn khuôn mặt cậu bé hiện lên vẻ kinh hoàng, ngay trước khi một tiếng súng khác vang lên.
“Có cả chất dịch não bắn tung tóe trên áo tôi”, người mẹ đau khổ kể về cái chết oan ức của cậu con trai mới 8 tuổi. “Tôi chỉ biết ôm chặt lấy con".
Nhu cầu về súng ở Canada đang thúc đẩy hoạt động buôn lậu từ Mỹ, đặc biệt là súng ngắn, loại súng được sử dụng trong hầu hết các vụ phạm tội. Năm 2023, Canada siết chặt hơn nữa việc kiểm soát súng ngắn, khiến việc mua hoặc chuyển nhượng chúng một cách hợp pháp gần như bất khả thi.
Trên khắp Canada, tỷ lệ giết người đã tăng 33% từ năm 2013 đến năm 2023, chủ yếu là do các vụ giết người bằng súng, tăng vọt 89%, theo dữ liệu của chính phủ. Mặc dù súng và dao đâm là nguyên nhân hàng đầu gây ra các vụ giết người trong quá khứ, nhưng súng đã là phương pháp giết người chính ở Canada hằng năm kể từ năm 2016.
Mặc dù vậy, các thành phố của Canada vẫn an toàn hơn nhiều so với các thành phố của Mỹ. Năm 2024, có 85 vụ giết người ở Toronto, so với 580 vụ ở Chicago, với dân số tương đương. Năm 2023, người Mỹ có nguy cơ bị giết bằng súng cao gấp gần 8 lần so với người Canada.
Nhưng sự gia tăng nhanh chóng của súng ống khiến các quan chức cảnh sát lo ngại. Vụ nổ súng tại studio ở Toronto đã cho thấy một khía cạnh bất thường của vấn đề. Camera an ninh cho thấy những người tham dự bữa tiệc đang khoe khoang và phô trương súng của họ. Họ cũng đăng tải video lên mạng xã hội, trong đó lộ mặt và súng.
“Những khẩu súng này dễ dàng có được đến vậy đấy”, Thanh tra Krawczyk nói. “Họ đến một bữa tiệc sinh nhật và mang chúng đến đó. Lý do duy nhất chúng tôi có thể thu giữ được 16 khẩu súng đêm đó là vì chúng tôi có mặt ở đó.”