Giới quan sát nhận định năm nay có thể sẽ là năm của “hóa học xanh”, khi nhiều dự đoán tập trung vào các công trình mở ra tương lai cho năng lượng sạch, vật liệu mới và công nghệ lưu trữ năng lượng. Trao đổi với giới truyền thông, ông Lars Brostrom - chuyên gia khoa học của đài phát thanh Sveriges Radio (Thụy Điển) cho rằng “giải thưởng nên thuộc về một nghiên cứu mang ý nghĩa thiết thực với khí hậu hoặc môi trường”.
Trong số những gương mặt được nhắc tới nhiều nhất là nhà hóa học người Mỹ gốc Jordan Omar Yaghi - “cha đẻ” của vật liệu MOF (metal-organic framework). Đây là loại vật liệu xốp có cấu trúc tùy chỉnh, có khả năng hấp thụ và khử độc tố, làm chất xúc tác, thậm chí hút nước từ không khí sa mạc. Công trình này đã mở ra hướng ứng dụng thương mại rộng rãi, từ môi trường đến năng lượng, và được xem là tiêu biểu cho triết lý “hóa học phục vụ hành tinh”.
Tên tuổi của ông Yaghi thường được đặt song hành cùng hai nhà khoa học Nhật Bản Susumu Kitagawa và Makoto Fujita, những người được xem là đồng sáng lập lĩnh vực MOF. Một gương mặt khác cũng có cùng hướng nghiên cứu này là Giáo sư Omar K. Farha làm việc tại trường Đại học Northwestern (Mỹ), người đã phát triển các biến thể MOF hiệu năng cao.
Nhà khoa học người Pháp Jean-Marie Tarascon cũng đang được coi là ứng cử viên sáng giá cho một “giải Nobel năng lượng xanh”, nhờ đóng góp nền tảng trong công nghệ pin thế hệ mới. Theo Clarivate - tổ chức dự báo về chủ nhân giải Nobel dựa trên các dữ liệu trích dẫn khoa học, ông Tarascon nổi bật với “những đột phá trong lưu trữ và chuyển đổi năng lượng”, giúp định hình hướng phát triển pin lithium-ion và các thế hệ pin thay thế.
Một số nhân vật khác cũng được giới chuyên môn nhắc đến, như nhà hóa sinh người Mỹ Chi-Huey Wong với những phương pháp tiên phong trong tổng hợp carbohydrate và glycoprotein, mở đường cho các ứng dụng y học điều trị; kỹ sư hóa học người Mỹ Robert Langer nổi tiếng với các hệ thống dẫn truyền thuốc và vật liệu sinh học; hay nhà tâm thần học Karl Deisseroth tiên phong trong lĩnh vực quang di truyền học (optogenetics) - công nghệ sử dụng ánh sáng để điều khiển tế bào thần kinh.
Ngoài ra, tạp chí Chemistry Views cũng đánh giá cao nhà hóa học người Đức Herbert W. Roesky với các thành tựu trong hóa học vô cơ và tổng hợp hợp chất mới.
Một gương mặt mới thường được nhắc đến gần đây là kỹ sư hóa học người Mỹ Harry B. Gray. Ông nghiên cứu quá trình di chuyển electron trong các phân tử sống - nền tảng cho việc hiểu biết cơ chế quang hợp và chuyển hóa năng lượng tế bào. Chuyên gia Brostrom nhận xét: “Đó là một công trình mang đậm chất Nobel - vừa cơ bản, vừa mở đường cho những ứng dụng sâu xa”.
Năm ngoái, giải Nobel Hóa học đã thuộc về bộ ba nhà khoa học David Baker, John Jumper và Demis Hassabis - tiên phong trong việc giải mã cấu trúc protein bằng trí tuệ nhân tạo (AI), mở ra bước ngoặt cho y học và sinh học phân tử.
Tiếp sau lễ công bố giải Nobel Hóa học 2025, chủ nhân giải thưởng Văn học sẽ được xướng tên vào chiều 9/10 và sau đó một ngày là chủ nhân giải thưởng Hòa bình. Lễ công bố người đoạt giải thưởng Kinh tế sẽ khép lại mùa Nobel 2025 vào ngày 13/10. Mỗi giải thưởng Nobel gồm Huy chương Vàng, bằng chứng nhận và một tấm séc trị giá khoảng 1,2 triệu USD, được trao trong buổi lễ trang trọng tổ chức tại Stockholm vào ngày 10/12 - kỷ niệm ngày mất của nhà khoa học Alfred Nobel, người sáng lập giải thưởng danh giá này.