Những nghiên cứu mới trao hy vọng vaccine có thể ‘cản bước’ Omicron

Tuy vậy, loại virus đột biến cao vẫn sẽ gây ra nhiều ca nhiễm đột phá ở những người đã tiêm chủng và những người từng nhiễm các chủng virus khác.  

Tại cuộc họp của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ngày 15/12, các nhà khoa học đã báo cáo về một số nghiên cứu cho thấy rằng tế bào T ở những người tiêm vaccine ngừa COVID-19 có thể bảo vệ mạnh mẽ chống lại biến thể Omiron, đồng thời giúp ngăn ngừa triệu chứng nặng, nhập viện và tử vong.

Cùng ngày, Tiến sĩ Anthony Fauci, cố vấn y tế hàng đầu về dịch COVID-19 của Nhà Trắng đã chia sẻ dữ liệu phân tích sơ bộ về công dụng của vaccine Moderna. Ông Fauci cho biết họ nhận thấy lượng kháng thể sau khi tiêm hai mũi không đủ để chống lại Omicron trong phòng thí nghiệm, song khả năng bảo vệ đã tăng lên sau mũi thứ ba. 

Các nhà nghiên cứu khác dự cuộc họp của WHO cũng trình bày kết quả tương tự cho thấy liều nhắc lại của vaccine Moderna hoặc Prizer/BioNTech có thể nâng lượng kháng thể lên mức đủ cao để cung cấp phản ứng miễn dịch mạnh mẽ chống lại Omicron. 

Mặc dù đây mới chỉ là những quan sát sơ bộ tế bào trong phòng thí nghiệm, nhưng đây là một tín hiệu đáng hoan nghênh trong hàng loạt dữ liệu mới đáng lo ngại về biến thể được phát hiện lần đầu tại Nam Phi vào cuối tháng 11. 

Trong tuần qua, giới khoa học nhận thấy ngày càng rõ ràng rằng Omicron có thể khéo léo lẩn tránh kháng thể - một phần của tuyến phòng thủ đầu tiên của cơ thể. Điều này giải thích tại sao số ca nhiễm biến thể mới này đang bùng nổ ở nhiều quốc gia.

Nhưng kháng thể không phải yếu tố giữ vai trò quan trọng duy nhất trong phản ứng miễn dịch của một người khi virus xâm nhập. Quả thực, tế bào T có vai trò riêng của chúng.

Tiến sĩ Wendy Burgers thuộc Đại học Cape Town giới thiệu tại buổi thuyết trình về nghiên cứu mới của bà và các đồng nghiệp: “Tin tốt là phản ứng của tế bào T phần lớn được bảo toàn đối với Omicron”. 

Việc lây nhiễm Omicron đang xảy ra thường xuyên hơn ở hai nhóm người có kháng thể: người đã tiêm vaccine và người vừa khỏi COVID-19. Tuần qua, các nhà khoa học Nam Phi báo cáo rằng hai liều vaccine Pfizer có 33% hiệu quả ngăn ngừa Omicron, giảm rõ rệt so với các biến thể cũ. Hai liều vaccine này cũng cung cấp khả năng bảo vệ lên đến 70% đối với tình trạng nhập viện và tử vong, giảm so với mức 95% trước khi phát hiện Omicron. 

Dựa trên kết quả nghiên cứu tại phòng thí nghiệm, nhiều chuyên gia cũng đồng quan điểm rằng kháng thể do vaccine tạo ra kém hiệu quả với Omicron so với các biến thể khác. Thế nhưng, mũi tiêm nhắc lại dường như sẽ bổ sung kháng thể đủ để giảm tình trạng lây nhiễm. 

Tiến sĩ Fauci đã trình bày về các thí nghiệm tại Viện Y tế Quốc gia, trong đó nhóm nhà khoa học lấy huyết thanh từ những người đã tiêm hai liều vaccine Moderna cũng như từ những người khác đã tiêm liều thứ ba. Sau đó, họ trộn huyết thanh với virus được thiết kế để mang các protein bề mặt của Omicron. Kết quả các virus Omicron “giả” đã lẩn tránh được nhiều kháng thể ở người đã tiêm hai liều vaccine, nhưng chúng không thể xâm nhập vào tế bào của người đã tiêm ba liều. 

Cố vấn y tế hàng đầu nước Mỹ khẳng định thông điệp rằng: “Nếu bạn chưa tiêm vaccine, hãy đăng ký ngay. Và đặc biệt tại vùng bị ảnh hưởng bởi Omicron, nếu bạn đã hoàn thành tiêm chủng, hãy đi tiêm liều bổ sung”. 

Lời khuyên của ông Anthony Fauci được đưa ra trong bối cảnh các quan chức Mỹ đang chuẩn bị cho một làn sóng lây nhiễm Omicron tiềm ẩn có thể áp đảo hệ thống y tế. 

Trung tâm Kiểm soát và Bảo vệ Dịch bệnh (CDC) gần đây đã cảnh báo rằng tỷ lệ phần trăm các ca nhiễm biến thể Omicron ở Mỹ đã tăng mạnh và có thể gia tăng đột biến ngay trong tháng tới. Biến thể Delta cho đến nay vẫn là phiên bản thống trị trên toàn nước Mỹ.

Để đón đầu làn sóng đó, chính quyền Tổng thống Joe Biden đang cố gắng khuyến khích toàn bộ người dân đủ điều kiện - những người từ 16 tuổi trở lên đã tiêm liều vaccine thứ hai cách đây ít nhất sáu tháng - đi tiêm nhắc lại. Theo CDC, khoảng 27% người Mỹ tiêm đầy đủ đã được tiêm phòng nhắc lại.

Nhiều quốc gia đang gấp rút triển khai tiêm liều thứ ba cho người dân, song Omicron đang lan truyền nhanh đến mức nó có thể vượt xa ngay cả những nỗ lực tốt nhất.

Viễn cảnh trên đã khiến nhiều nhà khoa học kỳ vọng tế bào T sẽ đóng vai trò là một phương án dự phòng hữu hiệu khi các kháng thể thất bại. Nếu các tế bào miễn dịch này có thể chống lại Omicron, chúng cũng sẽ ngăn được nhiều bệnh nhiễm trùng khác chuyển thành bệnh nặng.

Sau khi một tế bào bị nhiễm virus SARS-CoV-2, tế bào T có thể học cách nhận ra các đoạn protein của virus nằm ở bề mặt ngoài của tế bào. Sau đó, các tế bào T sẽ tiêu diệt tế bào bị nhiễm bệnh, hoặc cảnh báo hệ thống miễn dịch khởi động một cuộc tấn công mạnh mẽ hơn chống lại virus. 

Tiến sĩ Alessandro Sette, nhà nghiên cứu tại Viện Miễn dịch học La Jolla và Tiến sĩ Andrew Redd thuộc Viện Y tế Quốc gia đã báo cáo rằng mặc dù Omicron có nhiều đột biến nhưng hầu hết các đoạn protein được tế bào T nhận diện đều giống hệt với các biến thể khác.

Những phát hiện đó cho thấy rằng các tế bào T được huấn luyện bởi vaccine hoặc nhiễm bệnh trước đó sẽ phản ứng mạnh mẽ với Omicron, thay vì đứng yên. Tiến sĩ Sette cho biết: “Có vẻ như phản ứng của tế bào T vẫn được bảo toàn phần lớn”. 

Tiến sĩ Burgers và các đồng nghiệp của bà đã kiểm tra khả năng đó bằng cách thu thập các tế bào T từ 16 người được tiêm hai liều vaccine Pfizer và cho các tế bào T đó tiếp xúc với đoạn protein của biến thể Omicron. Các nhà khoa học phát hiện ra rằng phản ứng của tế bào T đối với biến thể này mạnh hơn khoảng 70% so với phản ứng của chúng đối với chủng virus SARS-CoV-2 gốc. 

Một số nhà khoa học có mặt tại cuộc họp của WHO cảnh báo rằng dữ liệu này là kết quả nghiên cứu các tế bào trong phòng thí nghiệm. Sẽ mất một vài tuần nữa để biết rõ tế bào T ngăn ngừa bệnh nặng tốt như thế nào.