Các tổ chức tái chế đang nỗ lực triển khai chiến dịch nâng cao nhận thức cộng đồng nhằm ngăn ngừa thảm họa.
Trong đời sống hằng ngày, pin lithium-ion đã trở thành nguồn năng lượng quen thuộc cho hàng loạt thiết bị như tai nghe không dây, bàn chải đánh răng điện, máy tính xách tay hay xe scooter. Theo số liệu của Bebat, tổ chức chuyên thu gom pin và ắc-quy tại Bỉ, số lượng pin lithium-ion tích hợp trong các thiết bị bán ra mỗi năm đã tăng từ 12 triệu chiếc năm 2014 lên hơn 25 triệu chiếc hiện nay. Lượng pin được thu gom cũng tăng gấp năm lần, phản ánh mức tiêu thụ ngày càng lớn. Tuy nhiên, cùng với đó là hệ lụy khi nhiều người vẫn vô ý bỏ pin và thiết bị điện tử vào rác thải sinh hoạt, nhựa, giấy hay kim loại. Trong quá trình xử lý cơ học, pin dễ bị va đập, phát tia lửa, sinh nhiệt và gây cháy nổ. Những vật liệu khác như bình gas mini cũng tiềm ẩn rủi ro tương tự.
Thực tế đã chứng minh nguy cơ ấy không hề xa vời. Mới đây, trung tâm xử lý rác thải inBW ở Mont-Saint-Guibert (Bỉ) bùng phát một vụ hỏa hoạn lớn, nguyên nhân chính thức chưa được công bố nhưng khả năng rác bị phân loại sai là không thể loại trừ. Một năm trước, trung tâm này cũng từng bị cháy.
Vào năm 2021, trung tâm Val’Up ở Mons hứng chịu vụ cháy lớn do một viên pin lọt vào thùng rác màu xanh (dành cho rác nhựa). Sự cố khiến cơ sở này buộc phải ngừng hoạt động trong một tuần, thiệt hại ước tính 160.000 euro, và suýt cướp đi sinh mạng của nhiều nhân viên. “Người dân không hề ý thức được những rủi ro mà họ gây ra cho đội ngũ của chúng tôi”, bà Nathalie Halbot, Giám đốc Val’Up, chia sẻ đầy bức xúc.
Theo bà Valérie Rampi, người phát ngôn của Recupel, các cuộc kiểm tra định kỳ cho thấy ngày càng có nhiều pin và thiết bị điện tử nhỏ lẫn vào dòng rác không đúng. Chỉ một chiếc bàn chải điện hay đầu đọc thẻ cũng có thể phát cháy dưới áp lực xử lý. Ông Mik Van Gaever, Giám đốc điều hành Fost Plus, nhấn mạnh rằng chỉ một món đồ nhỏ vứt sai chỗ cũng có thể gây hậu quả khôn lường.
Con số thống kê cho thấy tình hình ngày càng đáng lo ngại. Riêng trong năm 2024, tỷ lệ rác bị phân loại sai tại Bỉ đã tăng thêm 2,5% so với năm trước, chiếm tới 14,5% tổng lượng rác. Trước tình hình đó, ba tổ chức lớn trong ngành tái chế gồm Bebat, Recupel và Fost Plus đã cùng phát động một chiến dịch truyền thông từ ngày 1/9 với lời kêu gọi cộng đồng: Cách duy nhất để phòng tránh rủi ro là mang pin đến điểm thu gom của Bebat và rác thải điện tử đến điểm của Recupel. Nhờ vậy, rác thải sẽ được xử lý an toàn, nguy cơ cháy nổ được loại bỏ, đồng thời các nguyên liệu quý giá được tái chế hiệu quả.
Một thách thức lớn hiện nay là hầu hết pin lithium-ion đều được tích hợp bên trong thiết bị, khó tháo rời và dễ bị bỏ lẫn vào rác thông thường. Theo thống kê, cứ 10 viên pin bán ra tại Bỉ thì có một viên là pin lithium-ion. Ông Eric Dewaet, Giám đốc điều hành Recupel, cảnh báo rằng công nghệ thay đổi thì luồng rác thải cũng thay đổi, vì vậy người tiêu dùng cần thay đổi thói quen. Việc mang thiết bị điện tử có pin cố định đến điểm thu gom của Recupel là hết sức quan trọng, bởi ở đó pin có thể được tháo ra an toàn và xử lý đúng quy trình.
Sự tiện lợi của pin lithium-ion đi kèm với trách nhiệm không nhỏ trong xử lý rác thải. Chỉ một hành động bất cẩn khi bỏ rác sai chỗ cũng có thể châm ngòi cho một vụ cháy lớn, đe dọa tính mạng con người và gây thiệt hại hàng tỷ đồng. Các tổ chức môi trường cảnh báo: chỉ khi cộng đồng cùng chung tay phân loại đúng cách, nguy cơ từ những “quả bom hẹn giờ” mang tên pin lithium-ion mới được kiểm soát.