Một cơ sở lọc dầu của Nga. Ảnh: The Moscow Times/TTXVN
Theo trang oilprice.com, lệnh cấm nhập dầu Nga bằng đường biển của Liên minh châu Âu (EU) có khả năng ảnh hưởng đến khoảng 75% lượng dầu thô của Nga giao cho khối này. Tỷ lệ này sẽ tăng lên khoảng 90% vào cuối năm. Dù lệnh cấm của EU có thể không làm giảm doanh thu từ dầu của Nga do giá dầu đang ở mức cao, nhưng Nga cũng phải tìm cách đối phó với các biện pháp trừng phạt, tương tự Iran.
Iran rất có kinh nghiệm trong việc lách các lệnh trừng phạt của EU, đặc biệt là từ giai đoạn 2011-2012 cho đến khi đạt được thỏa thuận về Kế hoạch hành động chung toàn diện vào năm 2015. Iran cũng đối phó hiệu quả với các biện pháp trừng phạt của Mỹ kể từ cuộc Cách mạng Hồi giáo năm 1979.
Tháng 12/2018 tại Diễn đàn Doha, Bộ trưởng Ngoại giao Iran Mohammad Zarif tuyên bố: “Nếu có một nghệ thuật mà chúng tôi đã hoàn thiện ở Iran, mà chúng tôi có thể dạy cho những người khác thì đó là nghệ thuật trốn tránh các lệnh trừng phạt”.
Ông Bijan Zangeneh, người khi đó là Bộ trưởng Dầu mỏ Iran, nói: “Những gì chúng tôi xuất khẩu không đứng tên Iran. Các tài liệu được thay đổi nhiều lần, cũng như các thông số kỹ thuật”.
Hệ thống đường ống dẫn khí từ Nga sang Hungary Druzhba ở Szazhalombatta (Hungary), ngày 18/5/2022. Ảnh: REUTERS/TTXVN
Có rất nhiều phương pháp mà Iran đã thành công trong né tránh phần lớn các lệnh trừng phạt chống lại nước này trong suốt những năm qua. Một trong các phương pháp là thông qua Iraq – nơi mà Iran có ảnh hưởng đáng kể thông qua các lực lượng ủy nhiệm trong khu vực.
Chiến lược cốt lõi chỉ đơn giản là “đổi thương hiệu” dầu Iran thành dầu Iraq - quốc gia vẫn chưa bị trừng phạt với tư cách là một thực thể xuất khẩu dầu. Sau đó, dầu có thể tự do tới bất cứ nơi nào Iraq muốn.
Iran có thể thực hiện phần lớn việc này thông qua cơ sở hạ tầng xuất khẩu dầu thô hiện có của Iraq. Dầu cũng có thể được đưa trực tiếp vào Nam Âu, chảy qua cảng Ceyhan của Thổ Nhĩ Kỳ thông qua các đường ống dẫn dầu thô chạy qua khu vực bán tự trị của người Kurd ở Iraq.
Các phương thức xuất khẩu dầu thô này từ Iraq có thể được bổ sung khi cần thiết bằng các phương pháp liên quan đến vận chuyển. Một trong những phương thức cơ bản là vô hiệu hóa hệ thống nhận dạng tự động trên các tàu chở dầu của Iran, nói dối về các điểm đến trong tài liệu vận chuyển mà ông Zanganeh đã đề cập.
Ở châu Âu, loại dầu này đều được chiết khấu giá so với giá chuẩn và thường được chuyển vào một số cảng được kiểm soát lỏng lẻo hơn ở miền nam châu Âu – khu vực cần dầu và hoa hồng giao dịch dầu, ví dụ như các cảng của Albania, Montenegro, Bosnia và Herzegovina, Serbia, Macedonia và Croatia. Từ đó, dầu có thể dễ dàng được vận chuyển qua biên giới tới những nước tiêu thụ dầu lớn hơn của châu Âu, kể cả qua Thổ Nhĩ Kỳ.
Đối với các chuyến hàng đến châu Á, phương pháp vận chuyển dầu đáng tin cậy có liên quan đến Malaysia (và ở mức độ thấp hơn là Indonesia) đã giúp Iran chuyển tiếp xuất khẩu dầu sang Trung Quốc. Trong đó, các tàu chở dầu liên quan sẽ treo cờ nước khác. Iran đã có thể treo cờ Panama cho các tàu của mình cho đến khi Mỹ bắt đầu thực thi mạnh mẽ các biện pháp trừng phạt vận chuyển.
Ngoài ra, Iran tiếp tục là nhà cung cấp dầu lớn cho Syria.
Các phương pháp trực tiếp này đã giúp Iran có thể lách các biện pháp trừng phạt đối với các lô hàng dầu thô. Ở giai đoạn hoạt động cao điểm, Iran có thể xuất ít nhất 1 triệu thùng mỗi ngày tới bất kỳ đâu trên thế giới.
Một cơ sở khai thác dầu trên đảo Khark, Iran. Ảnh: AFP/TTXVN
Điều đáng chú ý là tại thời điểm này, có một số dầu thô của Nga cũng có thông số kỹ thuật cực kỳ giống với dầu ở Iran và Iraq.
Điểm mấu chốt hiện nay đối với Nga không phải là các mạng lưới tránh lệnh trừng phạt của Iran để chuyển dầu thô sang Trung Quốc mà là các mạng lưới của Iran để chuyển dầu vào châu Âu. Theo ước tính riêng của EU, lệnh cấm dự kiến nhằm vào khoảng 2,3 triệu thùng thô Nga/ngày trong vòng sáu tháng và 1,2 triệu thùng sản phẩm tinh chế của Nga/ngày vào cuối năm nay.
Đối với Nga, nước này có thể thực hiện tất cả các phương pháp né tránh các lệnh trừng phạt hiện nay mà Iran áp dụng. Có những dấu hiệu cho thấy Iraq có thể mở thêm nhiều tuyến đường vận chuyển dầu trực tiếp hơn nữa cho dầu thô được chuyển từ Iraq tới châu Âu.
Khi Iraq đang chào đón khả năng có nguồn cung dầu mới dồi dào và đột ngột đến từ Nga, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov tuyên bố rằng Nga đang bắt tay vào hành động có mục tiêu, có hệ thống để giảm thiểu hậu quả tiêu cực từ các lệnh cấm dầu mà EU áp đặt.
Bình luận này được đưa ra sau một loạt bình luận tương tự của Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov trong những tuần gần đây, rằng nước này đang tìm ra những cách thức mới để tiếp tục giao dịch với các nước muốn tiếp tục giao dịch với Nga mà không cần nhờ đến cấu trúc tài chính phương Tây.