Mỹ siết tàu chở dầu, xuất khẩu dầu mỏ Venezuela tê liệt

Theo tờ New York Times, Tổng thống Venezuela Nicolás Maduro đang chật vật tìm cách ứng phó trước việc Tổng thống Donald Trump bất ngờ gia tăng sức ép đối với chính quyền Caracas. Theo những người am hiểu ngành dầu mỏ Venezuela, lực lượng thực thi pháp luật Mỹ đã có động thái nhằm vào ba tàu chở dầu tham gia xuất khẩu dầu thô của nước này.

Caracas tính đường đối phó: hộ tống vũ trang và nguy cơ đối đầu

Các cảng dầu của Venezuela hiện đang ùn ứ nhiều tàu chở đầy dầu thô, trong bối cảnh giới chức lo ngại nếu để tàu ra vùng biển quốc tế, chúng có thể trở thành mục tiêu của Mỹ. Dữ liệu hàng hải cho thấy nhiều tàu đang trên đường tới Venezuela đã quay đầu giữa chừng, trong khi các chủ tàu hủy hợp đồng bốc hàng.

Trong vòng hai tuần qua, Mỹ đã thu giữ một tàu chở dầu bị trừng phạt đang trên đường từ Venezuela sang châu Á; chặn một tàu khác không nằm trong danh sách trừng phạt; và tìm cách tiếp cận một tàu thứ ba khi con tàu này đang trên đường tới Venezuela để nhận hàng.

Theo các nguồn tin và dữ liệu vận tải, những biện pháp này đã khiến hoạt động xuất khẩu dầu mỏ của Venezuela gần như tê liệt. Dầu mỏ chiếm phần lớn nguồn thu ngoại tệ của quốc gia Nam Mỹ này.

Để duy trì hoạt động khai thác, chính quyền Tổng thống Maduro đang cân nhắc việc mượn các tàu chở dầu tư nhân để làm kho chứa dầu tạm thời trong lúc tìm đầu ra, nhưng giải pháp này chỉ có thể cầm cự trong thời gian ngắn.

“Không thể kéo dài tình trạng này trong nhiều tháng”, ông Jim Burkhard, trưởng bộ phận nghiên cứu dầu thô toàn cầu của S&P Global Energy, nhận định.

Nguy cơ đối đầu quân sự

Theo các nguồn tin, ông Maduro cũng đang cân nhắc những phản ứng cứng rắn hơn. Các tàu tuần tra vũ trang của Venezuela đã bắt đầu hộ tống các tàu chở dầu và sản phẩm dầu mỏ, song việc hộ tống dường như chỉ diễn ra trong phạm vi lãnh hải quốc gia.

Chính phủ Venezuela đang xem xét khả năng đưa binh sĩ vũ trang lên các tàu chở dầu hướng tới Trung Quốc – thị trường nhập khẩu dầu lớn nhất của nước này. Động thái đó có thể khiến lực lượng Tuần duyên Mỹ khó can thiệp hơn, nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ kéo Caracas vào đối đầu quân sự với các tàu chiến Mỹ mà ông Trump đã triển khai ở vùng Caribe trong những tháng gần đây.

Ông Trump cáo buộc ông Maduro, dù không đưa ra bằng chứng, rằng chính quyền Venezuela đã tuồn ma túy vào Mỹ và chiếm đoạt tài sản dầu khí của các công ty Mỹ - điều mà Caracas đã bác bỏ.

Giới phân tích cho rằng những trở ngại hiện nay đang đe dọa dập tắt đà phục hồi mong manh của ngành dầu mỏ Venezuela sau nhiều năm khủng hoảng kinh tế.

Đà phục hồi mong manh và “ngoại lệ Chevron”

Trong những năm gần đây, ông Maduro đã lặng lẽ từ bỏ chủ trương dân tộc hóa tài nguyên – nền tảng của đường lối xã hội chủ nghĩa – và trao quyền khai thác cho hàng chục công ty tư nhân, đồng thời nhượng quyền vận hành trong các dự án liên doanh giữa tập đoàn dầu khí quốc gia và các tập đoàn đa quốc gia.

Những cải tổ này giúp sản lượng dầu tăng lên khoảng 1,1 triệu thùng/ngày trong năm nay, so với khoảng 360.000 thùng/ngày vào nửa cuối năm 2020.

Tuy nhiên, động thái bất ngờ của Tổng thống Trump nhằm vào đội tàu chở dầu Venezuela đã chấm dứt xu hướng phục hồi đó. Theo TankerTrackers.com, kể từ khi tàu Skipper bị thu giữ ngày 10/12, chỉ có hai tàu chở dầu thô của công ty dầu khí quốc gia Venezuela dường như đã cố gắng rời khỏi vùng biển nước này.

Một trong hai tàu, mang tên Centuries, treo cờ Panama, đã bị Tuần duyên Mỹ chặn lại dù chưa có lệnh thu giữ. Giới chức Mỹ đang xem xét liệu con tàu này có đăng ký hợp lệ tại Panama hay không. Vị trí của tàu còn lại hiện không rõ.

Tàu Skipper đã bị đưa về bang Texas trong lúc các thủ tục pháp lý tiếp theo được xem xét. Cùng thời điểm, Tuần duyên Mỹ cũng tìm cách chặn tàu Bella 1 sau khi xác định tàu này không treo cờ quốc gia hợp lệ, song con tàu không tuân thủ và tiếp tục hành trình.

Trong bối cảnh bị trừng phạt, các tàu vận tải thường sử dụng nhiều biện pháp để che giấu vị trí thực.

Theo các nguồn tin, nhiều tàu khác đã bốc dầu Venezuela trong những tuần gần đây nhưng vẫn neo đậu trong vùng biển nước này.

Ngoại lệ hiếm hoi là tập đoàn Chevron của Mỹ, doanh nghiệp vẫn tiếp tục xuất khẩu dầu từ Venezuela nhờ một giấy phép đặc biệt do chính quyền Trump cấp. Chính phủ Maduro đã viện dẫn các chuyến xuất khẩu của Chevron để khẳng định ngành dầu mỏ Venezuela vẫn “mở cửa làm ăn”.

Tuy nhiên, lợi ích tài chính mà chính phủ Venezuela thu được từ Chevron là rất hạn chế. Theo hợp đồng, Chevron giữ lại một nửa trong tổng sản lượng khoảng 240.000 thùng/ngày mà hãng tham gia khai thác, xuất khẩu sang các nhà máy lọc dầu ở Vịnh Mexico. Phần còn lại thuộc về Venezuela, nhưng đang ngày càng khó tìm được người mua.

Ông Maduro đã viện dẫn việc xuất khẩu dầu của Chevron để khẳng định rằng ngành công nghiệp dầu mỏ của đất nước vẫn hoạt động bình thường. Ngày 21/12, đài truyền hình nhà nước Venezuela đã phát sóng cảnh tàu Canopus Voyager, chiếc tàu chở dầu mới nhất chở dầu thô do Chevron sản xuất đến Texas, rời bến.

“Chúng tôi là những người nghiêm túc”, ông Maduro nói trong bài phát biểu trên truyền hình, "Khi chúng tôi ký hợp đồng theo Hiến pháp và pháp luật, chúng tôi sẽ thực hiện nó – bất kể mưa, sấm sét – như trường hợp của Chevron".

Tuy nhiên, chính phủ của ông Maduro chỉ thu được lợi ích tài chính rất nhỏ từ việc xuất khẩu trực tiếp dầu của Chevron. Theo các điều khoản trong hợp đồng của công ty tại Venezuela, Chevron giữ lại một nửa trong số khoảng 240.000 thùng dầu mỗi ngày mà họ giúp sản xuất trong nước, xuất khẩu sang các nhà máy lọc dầu ở bờ biển Vịnh Mexico của Mỹ. Chính phủ Venezuela nhận được nửa còn lại.