CEO Facebook Mark Zuckerberg. Ảnh: Gettyimages |
Theo tờ The Guardian, hồi đầu tháng, Thượng nghị sĩ John Kennedy của bang Louisiana nói với các cố vấn của Facebook và Google: "Quyền lực của các bạn đôi khi khiến tôi run sợ”. Ông John Kennedy nói rằng vấn đề là các công ty biết quá nhiều về chúng tôi, nhưng lại quá ít về chính mình.
Kennedy minh hoạ nỗi sợ của ông bằng hai câu hỏi. "Nếu CEO đến chỗ bạn và nói tôi muốn biết tất cả mọi thứ chúng ta có thể thể tìm được về Thượng nghị sĩ Graham ... Bạn có thể làm điều đó, phải không?". Mặt khác, Kennedy nói thêm: "Có phải bạn không biết những nhà quảng cáo đang hướng đến bạn?".
Nghịch lý này đã chỉ ra một vấn đề mà Facebook và Google không thể tự giải quyết: các tổ chức này được thiết kế để thu thập số lượng lớn thông tin về tất cả người dân Mỹ, nhưng chúng không được xây dựng để quản lý thông tin đó trên cơ sở lợi ích của các cá nhân hay cộng đồng.
Sẽ mất một thời gian để tìm ra cách đảm bảo Google, Facebook và các nhà độc quyền trên nền tảng số khổng lồ khác thực sự phục vụ lợi ích chính trị và thương mại của mọi người. Tin vui là có một cách đơn giản ít nhất có thể làm vấn đề này bớt tồi tệ. Đó là không cho phép các nền tảng số thâu tóm các công ty khác.
Nếu như rõ ràng là Facebook và Google không thể quản lý những gì họ kiểm soát, thì tại sao lại để cho các tập đoàn này sở hữu thêm các công ty khác? Các nhà hoạt động chống độc quyền của Mỹ có thể áp đặt một quy định như vậy gần như ngay lập tức.
Thứ nhất, có thể thấy rõ ràng các công ty này đủ điều kiện cho quy định chống độc quyền. Ví dụ, Facebook chiếm 77% lưu lượng truy cập mạng xã hội di động tại Mỹ, với hơn một nửa số người Mỹ trưởng thành sử dụng Facebook mỗi ngày. Gần như toàn bộ chi phí quảng cáo trực tuyến đều thuộc về Facebook và Google, và hai công ty này chiếm hơn một nửa lưu lượng truy cập đến các trang tin tức. Facebook hiện đã có tổng cộng 2 tỷ người dùng trên khắp thế giới.
Mặt khác, Bộ Tư pháp và Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) có đủ thẩm quyền theo luật hiện hành. Trên thực tế, FTC đã góp phần tạo ra "những tin tức giả mạo" bởi họ đã thất bại trong việc sử dụng quyền hạn để ngăn chặn các vụ mua lại trước đây của các nền tảng này như thương vụ mua WhatsApp và Instagram của Facebook. Nếu những công ty này được cho phép phát triển và cạnh tranh với Facebook, thì ngày hôm nay chúng ta đã thấy ít quyền lực và sự kiểm soát tập trung vào Facebook hơn.
Một trong những lời đồn thổi về các nền tảng công nghệ là việc những công ty này chính là những nhà sáng tạo đã tạo ra nhiều cách làm việc mới. Nhưng thực sự không hẳn như vậy. Họ là những tập đoàn đang đi thâu tóm các công ty khác.
Trong một dự án do quỹ National Science tài trợ, Larry Page và Sergey Brin của Google đã tạo ra một cách xếp hạng các trang web, cho phép họ xây dựng được một công cụ tìm kiếm rất tốt. Sau đó, họ đã sử dụng số tiền kiếm được từ thành công ban đầu này để mua hầu hết các sản phẩm chủ chốt khác của Google, trong đó có YouTube, Android, Deep Mind, Waze và Doubleclick. Vài năm trước, Google đã mua khoảng một công ty trong một tuần.
Những lợi thế mà các tập đoàn này có được được cho là không công bằng. Năm 2013, Facebook đã mua Công ty phân tích dữ liệu di động Onavo. Một bài báo gần đây trên tờ Wall Street Journal đã nêu rõ rằng Onavo cho phép Facebook theo dõi hành vi trực tuyến của người sử dụng Internet. Như vậy, Facebook có thể biết được những sản phẩm nào đang làm tốt và những tính năng nào trong các sản phẩm mà người dùng đánh giá cao. Sau đó Facebook có thể sử dụng thông tin này để nhắm đến các đối thủ cạnh tranh và nỗ lực mua lại những đối thủ này.
Facebook mới đây đã mua lại TBH (viết tắt của “to be honest”) - một ứng dụng bỏ phiếu đang nổi và được giới trẻ Mỹ yêu thích trong cuộc chiến cùng Snapchat ở phân khúc người dùng Internet thấp tuổi. Hiện chưa rõ lý do Facebook mua lại ứng dụng này, nhưng việc Facebook mua TBH càng đưa Facebook gần hơn với vị trí độc quyền trong thế giới truyền thông xã hội và gia tăng quyền lực của Facebook trước các đối thủ khác.
Lệnh cấm mua bán và sáp nhập rõ ràng không thể giải quyết hoàn toàn vấn đề này, bởi nó sẽ không thể giải quyết được tình trạng thị trường lũng đoạn do sự độc quyền của Facebook và Google đối với quảng cáo trực tuyến. Tuy nhiên, một quy định sẽ phần nào cho người dùng thời gian để tìm ra giải pháp nhằm đảm bảo quyền lực của những gã khổng lồ như Google hay Facebook không còn đe dọa đến quyền công dân và tự do chính trị, kinh tế, văn hóa,…