Vaccine do Moderna nghiên cứu phát triển có hiệu quả lên tới 94,5% trong điều kiện thử nghiệm lâm sàng. Ảnh: Getty Images
Khác với ngôn ngữ đời thường, con số này không mang khái niệm về tính hiệu quả, ít nhất là xét dưới khía cạnh khoa học. Nói cách khác, “hiệu quả 90%” không có nghĩa là vaccine có khả năng ngăn chặn virus SARS-CoV-2 lây lan lên đến 90%.
Theo định nghĩa do Trung tâm Kiểm soát và Ngăn ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) đưa ra, “hiệu quả của vaccine” (VE-vaccine Efficacy) được đo lường trong những thử nghiệm lâm sàng có kiểm soát và dưới những điều kiện lý tưởng. “Vaccine hiệu quả 90%” đồng nghĩa với việc người được tiêm vaccine giảm được 90% nguy cơ lây nhiễm so với người không tiêm vaccine.
Như trong trường hợp của Moderna, hãng dược này tiến hành theo dõi số ca mắc bệnh trên số tình nguyện viên tham gia thử nghiệm, với hai liều được tiêm ngừa cách nhau 28 ngày. Thử nghiệm lâm sàng giai đoạn cuối đối với vaccine do Moderna nghiên cứu, phát triển được tiến hành trên khoảng 30.000 người ghi danh.
Số này sẽ được chia thành hai nhóm theo tỉ lệ 50/50: Nhóm tiêm vaccine (nhóm vaccine) và nhóm không tiêm vaccine (nhóm giả dược), mỗi nhóm có 15.000 người. Kết quả do Moderna công bố cho thấy có tổng số 95 người mắc trong cả hai nhóm. Trong đó, nhóm tiêm vaccine có 8 người nhiễm, với xác suất là 5/15.000 = 0,033%; nhóm giả dược có 90 người nhiễm, với tỉ lệ 90/15.000=0,60%. Hiệu quả của vaccine khi đó được tính theo công thức: VE=1- (0,033/0,60) = 94,5%.
Tuy nhiên, thu thập, đánh giá dữ liệu về tính hiệu quả của vaccine không dừng lại sau thử nghiệm lâm sàng. Các nhà nghiên cứu sẽ tiếp tục theo dõi khả năng vaccine ngừa COVID-19 ngăn chặn các triệu chứng, các ca ốm nặng, tử vong nhiều năm sau đó. Nói cách khác, tính hiệu quả của vaccine chỉ có thể đo lường được khi toàn bộ dân số được tiêm ngừa.
Để được cấp phép sử dụng, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ quy định rằng các mẫu vaccine nói chung phải có hiệu quả ở mức ít nhất 50% trong thử nghiệm lâm sàng. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng đưa ra mức tối thiểu này đối với vaccine ngừa COVID-19, nhưng khuyến khích mức tối thiểu là 70%.
Có rất ít vaccine hiệu quả trên 90%, trường hợp hãn hữu đó rơi vào vaccine phòng sởi, ho gà. Vaccine ngừa cúm mùa chỉ có tỉ lệ hiệu quả ở ngưỡng 40%-60%, nhưng cũng đã cứu sống được hàng triệu mạng người. Vậy nên những con số, tỉ lệ mà Pfizer, Moderna hay AstraZeneca công bố là đáng để ăn mừng.