Vi nhựa có nguồn gốc từ các loại chất thải nhựa do con người thải ra môi trường. Ảnh minh họa: Getty Images
Các quy tắc mới được xây dựng để cải thiện việc xử lý hạt nhựa trong toàn bộ chuỗi cung ứng, từ sản xuất đến vận chuyển và xử lý. Mục tiêu đầy tham vọng là giảm thất thoát nhựa ra môi trường tới 74%. Định hướng chung của Hội đồng Môi trường EU là cân bằng giữa việc áp dụng các biện pháp mạnh mẽ và hiệu quả với việc tránh tạo ra gánh nặng hành chính không cần thiết. Đặc biệt, văn bản đảm bảo cạnh tranh công bằng giữa các nhà vận chuyển trong và ngoài EU, đồng thời đưa ra các nghĩa vụ cụ thể cho tàu biển chở hạt nhựa, tuân theo khuyến nghị của Tổ chức Hàng hải quốc tế (IMO).
Tại cuộc họp, bà Anikó Raisz, Quốc vụ khanh Hungary phụ trách Môi trường và Kinh tế tuần hoàn, đã nhấn mạnh rằng thất thoát hạt nhựa là nguồn gây ô nhiễm vi nhựa lớn thứ ba một cách không chủ ý. Bà cho biết thêm, các quy định mới này, lần đầu tiên được áp dụng trong EU, sẽ hỗ trợ các doanh nghiệp giảm thiểu tình trạng thất thoát, từ đó góp phần vào nỗ lực chống ô nhiễm vi nhựa, một vấn đề mang tính toàn cầu.
Quy định mới này áp dụng cho nhiều bên liên quan trong ngành công nghiệp hạt nhựa, từ các nhà khai thác kinh tế xử lý trên 5 tấn hạt nhựa mỗi năm trong EU, đến các nhà vận chuyển (cả trong và ngoài EU) có hoạt động vận chuyển hạt nhựa vào EU. Các công ty làm sạch container và bể chứa hạt nhựa, cùng với chủ hàng, nhà khai thác, đại lý và thuyền trưởng tàu biển khi rời hoặc cập cảng ở các quốc gia thành viên EU, cũng thuộc phạm vi điều chỉnh của quy định.
Nguyên nhân chính của thất thoát hạt nhựa thường do thiếu nhận thức và xử lý không đúng cách. Vì vậy, các quy tắc mới yêu cầu các nhà khai thác, tùy theo quy mô, phải tuân theo các "thực hành tốt" trong xử lý. Các nhà vận chuyển có nghĩa vụ ngăn chặn thất thoát và dọn dẹp nếu sự cố xảy ra.
Một điểm quan trọng là các nhà vận chuyển, kể cả từ các nước thứ ba, phải thông báo cho cơ quan chức năng về hoạt động vận chuyển hạt nhựa của mình. Để đảm bảo tuân thủ và cạnh tranh công bằng, các nhà vận chuyển ngoài EU phải chỉ định một đại diện được ủy quyền trong EU.
Để tạo điều kiện cho việc tuân thủ, việc áp dụng các quy tắc cho vận tải biển sẽ được hoãn một năm so với các quy tắc khác. Nếu IMO thông qua các biện pháp chống ô nhiễm biển do hạt nhựa từ hàng hóa tàu biển, quy định của EU sẽ được điều chỉnh tương ứng.
Để đảm bảo tuân thủ, các cơ quan chức năng quốc gia sẽ tiến hành thanh tra môi trường dựa trên rủi ro. Các nhà khai thác lớn (xử lý trên 1.000 tấn/năm, ngoại trừ doanh nghiệp siêu nhỏ) phải có chứng chỉ tuân thủ từ bên thứ ba độc lập. Doanh nghiệp nhỏ có 4 năm để tuân thủ. Các doanh nghiệp xử lý dưới 1.000 tấn/năm phải tự kê khai. Các quốc gia thành viên có thể sử dụng hệ thống cấp phép quốc gia để giám sát việc tuân thủ. Thông tin liên quan đến xử lý hạt nhựa phải được công khai miễn phí.
Định hướng chung vừa được thông qua sẽ mở đường cho các cuộc đàm phán với EP vào đầu năm 2025. Điều này đặc biệt quan trọng bởi theo ước tính, hàng chục ngàn tấn hạt nhựa đã bị thất thoát ra môi trường EU chỉ trong năm 2019. Các quy định mới này là một bước tiến thiết yếu nhằm giải quyết tình trạng ô nhiễm vi nhựa, vốn chưa được luật pháp EU xử lý triệt để.