Ga đường sắt Saint-Job ở ngoại ô thủ đô Brussels.
Thành tựu này gắn liền với việc triển khai đồng bộ Hệ thống Kiểm soát Tàu châu Âu ETCS (European Train Control System) - một công nghệ kiểm soát tốc độ liên tục, được xem là “lá chắn an toàn” cho vận tải đường sắt hiện đại.
Ngày 15/2/2010, một vụ va chạm trực diện giữa hai đoàn tàu chở khách gần thị trấn Hal, trong giờ cao điểm buổi sáng, đã để lại hậu quả đặc biệt nghiêm trọng: 19 người thiệt mạng, 170 người bị thương. Nguyên nhân bắt nguồn từ việc một đoàn tàu bị chuyển nhầm sang tuyến đối diện, dẫn tới cú đâm mạnh khiến nhiều toa xe bật khỏi đường ray. Bi kịch Buizingen đã trở thành hồi chuông cảnh tỉnh đối với toàn bộ ngành đường sắt Bỉ.
Ngay sau thảm họa, chính phủ Bỉ đã quyết định hành động quyết liệt. Một kế hoạch tổng thể về nâng cao an toàn đường sắt được phê duyệt, với trọng tâm là triển khai ETCS trên toàn bộ các tuyến đường sắt chính. Đây là kết quả của hơn một thập kỷ lao động liên tục, với sự tham gia của khoảng 1.500 kỹ sư, chuyên gia và công nhân kỹ thuật.
“Bộ điều chỉnh tốc độ” thông minh cho tàu hỏa
Từ năm 2011, Bỉ đặt mục tiêu nâng cao an toàn theo lộ trình rõ ràng, từng bước nhưng dứt khoát. Giai đoạn đầu hoàn tất vào năm 2015, khi hệ thống tự động dừng tàu trước tín hiệu đèn đỏ được triển khai khẩn cấp. Bước tiếp theo - cũng là bước mang tính nền tảng - chính là áp dụng ETCS.
ETCS hoạt động như một hệ thống “kiểm soát hành trình thông minh” dành cho tàu hỏa. Khi người lái vượt quá tốc độ cho phép, bỏ qua tín hiệu hoặc tiến gần khu vực nguy hiểm, hệ thống sẽ tự động can thiệp bằng cách giảm tốc hoặc kích hoạt phanh khẩn cấp. Nhờ đó, rủi ro do sai sót con người được giảm xuống mức thấp nhất.
Không chỉ nâng cao an toàn trong nước, ETCS còn là một tiêu chuẩn chung của châu Âu, mang tính tương thích liên thông cao. Một đoàn tàu được trang bị ETCS có thể vận hành liền mạch trên các tuyến đường sắt của các quốc gia thành viên khác cũng áp dụng hệ thống này. Điều đó không chỉ giúp thống nhất hóa tín hiệu đường sắt, mà còn thúc đẩy mạnh mẽ giao thông quốc tế bằng đường sắt.
Theo số liệu của Infrabel - đơn vị quản lý cơ sở hạ tầng đường sắt Bỉ trong năm 2024, số sự cố trên mạng lưới đường sắt đã giảm một nửa so với năm 2010. Đáng chú ý, nhờ sự can thiệp kịp thời của ETCS, các sự cố này không còn tiềm ẩn nguy cơ va chạm. Khi toàn bộ đầu máy và toa xe hoàn tất việc lắp đặt ETCS vào cuối năm 2027, nguy cơ tai nạn được dự báo sẽ giảm tới 16 lần so với thời điểm xảy ra thảm họa Buizingen.
Nhà ga đường sắt Brussels-Schuman ở thủ đô Brussels.
Khối lượng triển khai khổng lồ
Để đạt được cột mốc này, khối lượng công việc mà Bỉ thực hiện là vô cùng lớn. Trên toàn mạng lưới, hơn 11.000 đèn tín hiệu đã được nâng cấp, gần 48.400 thiết bị phát tín hiệu được lắp đặt trực tiếp trên đường ray, cùng với 658 ăng-ten chuyên dụng phục vụ thông tin liên lạc đường sắt. Ngoài ra, hơn 1 triệu lộ trình đã được thử nghiệm để bảo đảm hệ thống mới vận hành chính xác và ổn định.
Ông Benoît Gilson, Tổng Giám đốc Infrabel, khẳng định: “Đây là một cột mốc lịch sử. ETCS, kết hợp với các hệ thống quản lý giao thông đường sắt số hóa, mang lại mức độ an toàn cao nhất cho khách hàng và đưa Bỉ trở thành một trong những quốc gia có mạng lưới đường sắt hiện đại, an toàn nhất châu Âu”.
Với tổng vốn đầu tư khoảng 2,8 tỷ euro và 6.399 km đường sắt được trang bị ETCS, Bỉ hiện là quốc gia thứ hai ở châu Âu hoàn tất triển khai hệ thống này, chỉ sau Luxembourg. Bộ trưởng Giao thông Liên bang Jean-Luc Crucke nhấn mạnh rằng ETCS không chỉ hỗ trợ người lái tàu, mà còn tăng cường bảo vệ hành khách và hàng hóa, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững của giao thông đường sắt.
Trong khi đó, Bộ trưởng Chính sách An toàn Đường sắt Liên bang Vanessa Matz bày tỏ sự hài lòng khi cho rằng việc triển khai ETCS đã giúp giảm thiểu đáng kể nguy cơ xảy ra những thảm kịch tương tự Buizingen.
Từ một cú sốc đau thương, Bỉ đã biến bi kịch thành động lực cải cách toàn diện. Hệ thống ETCS không chỉ là giải pháp công nghệ, mà còn là minh chứng cho quyết tâm đặt an toàn lên hàng đầu, yếu tố giúp đường sắt Bỉ hôm nay được xếp vào nhóm an toàn nhất châu Âu.