Dân Tokyo đỗ xe như thế nào trong siêu đô thị 30 triệu người?

Với đô thị phát triển, quản lý giao thông, trong đó có vấn đề quản lý lưu lượng ô tô và bãi đỗ ô tô, là một bài toán khó mà nhiều nước trên thế giới đang lúng túng khi tìm kiếm giải pháp.

Các quy định đồng bộ và kết nối chặt chẽ

Trong quá trình tìm hiểu về cách thức quản lý đỗ ô tô tại thủ đô Tokyo, chúng tôi bất ngờ khi được biết, một trong những thủ tục quan trọng khi xin cấp đăng ký ô tô là chủ sở hữu phương tiện phải có giấy chứng nhận của sở cảnh sát, xác nhận rằng chủ phương tiện đã có chỗ đỗ cố định cho ô tô đang xin đăng ký. Nơi đỗ này bắt buộc không phải là các điểm đỗ ô tô trên đường.
Ông Muranaka Zyunzi, Ban Pháp chế giao thông, Cục Giao thông, Cảnh sát quốc gia Nhật Bản (NPA), cho biết quy định này được đưa vào áp dụng đã 56 năm. Vào năm 1945, Nhật Bản bước vào thời kỳ phục hồi sau chiến tranh, trong giai đoạn kinh tế đang phát triển đó, ngành công nghiệp ô tô đặc biệt phục hồi nhanh.

Năm 1945, Nhật Bản chỉ có 140.000 ô tô, nhưng đến năm 1962, con số này lên đến 5.200.000, tăng gấp 37 lần. Vì lượng ô tô tăng quá nhanh, tai nạn giao thông và tắc nghẽn giao thông trở thành vấn đề lớn trong xã hội vào thời điểm đó. Các cơ quan chức năng buộc phải nhanh chóng tìm ra giải pháp để giải quyết vấn nạn này.

Cơ sở quan trọng để hình thành của luật trên là số thời gian ô tô không hoạt động cao hơn rất nhiều so với thời gian ô tô tham gia giao thông. Vì thế, luật về xác nhận nơi đỗ cố định được ban hành để ngăn chặn tình trạng đỗ ô tô bừa bãi, buộc chủ phương tiện phải sở hữu nơi đỗ cố định riêng biệt cho mỗi ô tô tại các bãi đỗ không phải là bãi đỗ trên đường.

Nếu như chủ ô tô sinh sống ở các khu vực mật độ dân cư thấp, việc sở hữu một nơi đỗ ô tô không phải là điều khó khăn vì họ dễ dàng biến một phần diện tích đất ở thành gara ô tô cá nhân. Tuy nhiên, tại các đô thị lớn, đặc biệt các đô thị có mật độ dân cư cao như Tokyo, đây là một vấn đề không hề dễ dàng.

Như vậy, để ô tô của mình có thể tham gia giao thông, trước hết chủ phương tiện phải tự giải quyết bài toán đỗ xe của mình. Chính vì vậy, tại thủ đô Tokyo, nơi mà giá đất đắt đỏ nhất thế giới, chúng ta thường bắt gặp nhiều ngôi nhà dù diện tích đất khá khiêm tốn song họ vẫn phải sử dụng toàn bộ tầng một để làm gara ô tô gia đình.
Quy định về việc sở hữu nơi cố định để đỗ ô tô được xem là chế tài cơ sở, là cột trụ quan trọng cho việc giải quyết bài toán đỗ xe. NPA đánh giá mặc dù để giải quyết tình trạng ô tô tăng quá nhanh của 56 năm trước song qua thời gian dài, cho đến nay, quy định này vẫn đang phát huy hiệu quả.

Tuy nhiên, NPA cũng nhấn mạnh để quy định trên phát huy hiệu quả, cần phải có sự phối hợp với nhiều quy định khác, trong đó đặc biệt quan trọng là điều luật cấm đỗ ô tô trên đường từ sau 3 giờ sáng. Theo giải thích của NPA, quy định này có thể hiểu cấm đỗ ô tô qua đêm.

NPA cho biết việc kiểm tra các ô tô đỗ trên đường đặc biệt được tiến hành nghiêm ngặt trong tám tiếng ban đêm, nhằm ngăn ngừa tình trạng các lái xe để xe trên đường qua đêm. Nếu phát hiện ô tô vi phạm, cơ quan chức năng sẽ tiến hành tịch thu ô tô, lái xe hoặc chủ phương tiện bắt buộc phải đi nộp tiền phạt trong đó có chi phí cẩu ô tô về nơi xử phạt.

Quy định cấm đỗ ô tô trên đường qua đêm kết hợp với giấy xác nhận của cảnh sát về sở hữu nơi đỗ cố định cho mỗi ô tô là hệ thống giải pháp hiệu quả ngăn chặn tình trạng gian lận giấy tờ và đỗ ô tô bừa bãi. Nếu chủ phương tiện khi nộp đơn xin đăng ký ô tô tìm cách gian lận để được cảnh sát xác nhận có nơi đỗ cố định cho ô tô, hành vi gian dối này rất dễ bị phát hiện khi vào ban đêm, thời điểm mà ô tô thường không tham gia giao thông, chủ ô tô buộc phải đỗ ô tô trên đường qua đêm vì không có nơi đỗ trên thực tế.

Tuy nhiên, loại bỏ hoàn toàn việc đỗ ô tô trên đường giao thông sẽ đẩy các lái xe vào tình trạng bế tắc khi cần một điểm đỗ tạm thời trong lúc tham gia giao thông. Để giải quyết vấn đề này, Nhật Bản đã quy hoạch các điểm ô tô được phép đỗ trong thời gian ngắn trên một số tuyến đường với việc đưa hệ thống parking meter vào sử dụng.

Các cột parking meter màu trắng được lắp đặt theo tỷ lệ mỗi khoảng trống có diện tích đủ một ô tô đỗ sẽ có một cột parking meter. Chức năng của các cột parking meter là đếm thời gian đỗ ô tô và thu tiền phí đỗ. Mức phí đỗ ô tô khá thấp so với mặt bằng giá cả của Tokyo, tối đa là 300 yen/lần đỗ.

NPA cho biết số tiền thu được từ khoản phí này sẽ được đầu tư trở lại cho việc vận hành và phát triển các điểm đỗ ô tô trên đường. Tuy nhiên, điều cần lưu ý là thời gian đỗ ô tô tại các điểm đỗ trên đường có gắn hệ thống parking meter bị giới hạn. Tùy từng khu vực mà thời gian đỗ bị giới hạn từ 40 đến 60 phút cho một lần đỗ và các điểm đỗ này thường chỉ được phép sử dụng từ 8 giờ sáng đến 9 giờ tối hàng ngày.

Nếu đỗ ô tô lâu hơn so với thời gian quy định, lái xe sẽ bị các nhân viên có trách nhiệm xuất vé phạt. Nếu đỗ ô tô ngoài khung thời gian được phép sử dụng, ô tô có thể sẽ bị đưa về nơi xử lý và lái xe hoặc chủ phương tiện phải đến nộp tiền phạt. Như vậy, thay vì cấm đỗ ô tô hoàn toàn trên các tuyến đường, việc quy hoạch các đoạn đường thích hợp để làm điểm đỗ ô tô trong thời gian ngắn sẽ giúp giảm thiểu sự nguy hiểm đối với hoạt động giao thông.
Ông Muranaka Juynji cho rằng việc đỗ ô tô quá khó khăn thì số trường hợp vi phạm sẽ càng tăng, vì vậy cần có thêm biện pháp phù hợp để việc đỗ ô tô tạm thời tại các đô thị không trở thành là “cơn đau đầu” đối với các lái xe.

Theo số liệu do NPA cung cấp, năm 2011, không tính các điểm đỗ ô tô trên đường, thủ đô Tokyo có 2300 điểm đỗ ô tô, có sức chứa 810.000 ô tô. Năm 2016, tức là sau năm năm, có 2.500 điểm đỗ ô tô, tức là tăng 200 điểm, có sức chứa 910.000 ô tô, tăng 100.000 ô tô.

Để hạn chế nguy cơ thiếu các điểm đỗ cố định dành cho ô tô, tất cả các tòa nhà có công năng nhất định như trung tâm thương mại, nhà hát, cung thể thao… trong bản thiết kế bắt buộc phải có diện tích dành cho bãi đỗ xe mới được cấp phép xây dựng.

Một biện pháp quan trọng nữa đó chính là sự phối hợp với các cơ quan liên quan, với người dân địa phương. Nhiều chiến dịch vận động đã được các cơ quan chức năng Nhật Bản tiến hành trong nhiều năm qua để nâng cao ý thức của người dân về vai trò quan trọng của việc tuân thủ luật pháp, đỗ ô tô đúng quy định, đảm bảo an toàn giao thông và mỹ quan đô thị.

Công nghệ đỗ ô tô hiện đại

Tokyo là một trong những đô thị đi đầu thế giới về ứng dụng các hệ thống đỗ ô tô công nghệ hiện đại với mục tiêu tiết kiếm diện tích đất và nhân lực.

Hiện tại, xét về công nghệ tự động, phổ biến ở Tokyo gồm có hệ thống đỗ ô tô theo mô hình thang máy (eleavator parking), hệ thống đỗ ô tô nhiều tầng (multi-story parking), hệ thống tháp đỗ ô tô (tower parking), hệ thống đỗ ô tô tự phục vụ (shuttle parking)…

Đây là các hệ thống đỗ ô tô hiện đại với mục tiêu tiết kiệm diện tích đất trong bối cảnh thủ đô Tokyo có mật độ dân số xếp vào nhóm cao nhất thế giới. Ba hệ thống đầu gồm eleavator parking, multi-story parking và tower parking đều có một nguyên tắc chung là sử dụng hệ thống thang máy nâng tự động để đưa ô tô vào vị trí đỗ cũng như đưa ô tô từ nơi đỗ ra trả cho khách.

Chính vì vậy, ba hệ thống này còn có tên gọi chung là hệ thống đỗ ô tô tự động (automatic parking). Để vận hành hệ thống này, cần có nhân viên túc trực để làm hoa tiêu, hướng dẫn ô tô vào, ra khỏi thang máy và điều khiển thang máy.

Ngoài ra, có hàng loạt bãi đỗ ô tô dân sinh trên mặt đất do các chủ đất sử dụng diện tích đất của mình để kinh doanh bãi đỗ hoặc các bãi đỗ đi theo các tòa nhà có công năng riêng như trung tâm thương mại, cung thể thao… Các bãi đỗ dân sinh này gồm các bãi đỗ trả tiền theo tháng hoặc các bãi đỗ trả tiền theo thời gian đỗ.

Các bãi đỗ trả phí theo giờ còn được gọi là coin park, là các bãi đỗ không có nhân viên. Lái xe tự đưa phương tiện vào vị trí đỗ xe, một đòn bẩy tự động sẽ xuất hiện dưới bánh ô tô để cố định vị trí của phương tiện, lái xe đến cột thanh toán lấy mã số của ô tô. Trước khi điều khiển ô tô ra khỏi bãi đỗ, lái xe phải đến cột thanh toán, ấn mã số đã được cấp trước đó, thanh toán số tiền tính theo thời gian đỗ. Đây là công nghệ đỗ ô tô tiết kiệm nhân lực.
Hệ thống shuttle parking là một bãi đỗ ô tô nhiều tầng, thường được lắp đặt ở các công trình xây dựng lớn như sân bay hoặc các công ty kinh doanh đỗ ô tô, điểm đặc biệt của hệ thống đỗ này là vừa tiết kiệm nhân lực vừa tiết kiệm diện tích đất.

Lái xe phải tự bấm xác nhận vào máy đếm thời gian đặt ngay cạnh barie chắn ở lối vào, nhận tích kê xác nhận giờ đưa phương tiện vào bãi, lúc đó rào chắn mới tự động được nâng lên để lái xe tự điều khiển ô tô vào bãi và tìm nơi đỗ cho phương tiện của mình.

Sau đó, khi điều khiển ô tô ra khỏi bãi đỗ, lái xe một lần nữa đưa tích kê vào máy thanh toán, đặt ngay cạnh rào chắn ở lối ra, máy sẽ xuất hiện số tiền cần phải trả, sau khi việc thanh toán hoàn tất, rào chắn sẽ tự động nâng lên cho phép ô tô rời khỏi bãi đỗ.

Hiện nay, phí đỗ ô tô tại Tokyo xếp vào nhóm đắt nhất thế giới. Tùy vào vị trí gần hay xa các khu trung tâm mà mức phí có sự dao động khác nhau từ mức 100 yên/10 phút (khoảng 20.000 VND) đến 500 yen/ 30 phút (khoảng 100.000 VND). Mức giá đỗ ô tô theo tháng cũng tùy từng khu vực với trung bình khoảng 35.000 yen/ô tô/tháng (xấp xỉ 7 triệu VND).

Mỗi một ô tô lưu thông trên đường còn phải gánh một loạt các loại thuế với các mức đóng khác nhau tùy theo quy định của từng chính quyền địa phương như phí môi trường, thuế trọng lượng, các loại bảo hiểm bắt buộc như bảo hiểm bồi thường thiệt hại….

Ngoài ra, phí cầu đường của Nhật Bản cũng vào hàng top thế giới với mức phí mỗi lần ra vào một làn đường cao tốc vào khoảng 1.300 yên (khoảng 260.000) cho mỗi một ô tô thông thường (từ 4 đến 7 chỗ). Đây được coi là các biện pháp nhằm người dân hạn chế mua ô tô cá nhân, thay vào đó khuyến khích sử dụng các phương tiện giao thông công cộng.

Bộ Giao thông quốc thổ, chính quyền các tỉnh, thành phố, chính quyền các quận, huyện và cảnh sát địa phương là bốn cơ quan chủ quan chịu trách nhiệm thực thi các chính sách đỗ ô tô tại Nhật Bản. Mỗi một đơn vị chủ quản có cách thức và phương tiện khác nhau để thực thi các quy định đỗ ô tô tại từng địa phương để đi đến một kết quả thống nhất không để xảy ra tình trạng ô tô đỗ bừa bãi, bất hợp lý, ảnh hưởng đến hoạt động giao thông và cảnh quan môi trường.

Dạo quanh các phố lớn ở thủ đô Tokyo, một điều chắc chắn là chúng ta sẽ không nhìn thấy tình trạng ô tô đỗ tràn ngập đường phố. Đây chính là kết quả của một quá trình thực thi hiệu quả các quy định phù hợp trong Điều luật đỗ ô tô (Parking Act) trong phạm vi Luật giao thông đường bộ (Road Traffic Act) cùng với việc ứng dụng các công nghệ đỗ ô tô tiên tiến, hiện đại.