Chủ tịch Fed Jerome Powell tại cuộc họp báo ở Washington, D.C., Mỹ, ngày 7/11/2024. Ảnh: THX/TTXVN
Theo tờ Wall Street Journal ngày 11/11, khi Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump chuẩn bị quay trở lại Nhà Trắng, một cuộc đối đầu tiềm tàng đang được hình thành giữa ông và Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed). Tâm điểm của cuộc chiến này là Jerome Powell, Chủ tịch Fed, người đã từng suýt bị ông Trump sa thải trong nhiệm kỳ đầu.
Câu chuyện bắt đầu từ năm 2018, với việc Tổng thống Trump khi đó tức giận vì Fed tăng lãi suất trái với mong muốn của ông. Lúc đó, ông Powell đã âm thầm chuẩn bị một kế hoạch phòng thủ, sẵn sàng đấu tranh pháp lý để bảo vệ tính độc lập của ngân hàng trung ương Mỹ.
Giờ đây, ông Powell tiếp tục thể hiện lập trường cứng rắn của mình. Khi được hỏi liệu ông có từ chức nếu ông Trump yêu cầu hay không, câu trả lời của ông Powell rất ngắn gọn: "Không. Lý do? Không được phép theo luật".
Các chuyên gia cho rằng đây không chỉ là cuộc đối đầu mang tính cá nhân. Scott Alvarez, cựu cố vấn chung của Fed (2004-2017), nhận định: "Nếu tổng thống mới thành công trong việc này, điều đó có nghĩa là mọi chủ tịch Fed tương lai đều có thể bị cách chức theo ý muốn của tổng thống".
Tình hình hiện tại còn phức tạp hơn nhiệm kỳ đầu của ông Trump. Lạm phát vẫn đang là vấn đề nóng và lãi suất đang ở mức cao. Trong nhiệm kỳ thứ hai với tư cách là tổng thống, ông Trump sẽ đối mặt với những thay đổi trong mối quan hệ của mình với Fed theo hai cách quan trọng.
Đầu tiên, ông Trump có ít cơ hội ngay lập tức để tạo dấu ấn của mình lên toàn bộ thể chế của Fed. Trong nhiệm kỳ đầu tiên với tư cách là tổng thống, ông đã có thể lấp đầy 5 vị trí trống trong hội đồng bảy người trong năm đầu tiên tại nhiệm. Bây giờ, không còn vị trí trống nào trong hội đồng quản trị của Fed và chỉ có một ghế sẽ được mở trong hai năm tới.
Thứ hai, cố gắng loại bỏ chủ tịch Fed ngay bây giờ, khi ngân hàng trung ương vẫn chưa kết thúc cuộc chiến chống lạm phát, sẽ gây gián đoạn cho thị trường nhiều hơn so với nhiệm kỳ đầu tiên của ông, khi lạm phát được dự đoán là thấp. Cả lãi suất ngắn hạn, do Fed thiết lập, và lãi suất dài hạn, do các lực lượng rộng lớn hơn thúc đẩy, đều cao hơn nhiều so với nhiệm kỳ đầu tiên của Trump.
Ông Trump đã nhiều lần hứa sẽ hạ thấp lạm phát và lãi suất. “Hãy nhớ rằng lạm phát là kẻ phá hoại đất nước”, Trump nói vào tháng 5 năm nay khi được hỏi về chi phí vay cao.
Tuy nhiên, biến động lạm phát gia tăng có thể làm tăng triển vọng xung đột giữa Fed và Nhà Trắng của chính quyền Trump sắp tới nếu các chính sách mới gây lo ngại trong ngân hàng trung ương về lạm phát. Ví dụ, nếu cắt giảm thuế được tài trợ bằng thâm hụt hoặc một đợt thuế quan mới khiến các nhà đầu tư kỳ vọng lạm phát cao hơn , Fed có thể giữ lãi suất cao hơn so với trường hợp bình thường.
Michael Feroli, nhà kinh tế trưởng tại JPMorgan Chase, cảnh báo thị trường sẽ phản ứng "rất tệ" nếu ông Trump cố gắng "hạ bệ" Chủ tịch Powell.
Mặc dù ông Trump từng tuyên bố có thể sa thải ông Powell, nhưng luật pháp Mỹ không ủng hộ điều này. Bảy chủ tịch Fed, trong đó có ông Powell, chỉ có thể bị bãi nhiệm vì hành vi sai trái hoặc bỏ bê nhiệm vụ. Ông Powell còn được sự ủng hộ mạnh mẽ từ Quốc hội Mỹ - điều được thể hiện qua 80 phiếu thuận trong cuộc bỏ phiếu xác nhận nhiệm kỳ thứ hai của ông vào năm 2022.
Các cố vấn của ông Trump cũng chia rẽ về vấn đề này. Scott Bessent, nhà quản lý đầu tư và hiện là cố vấn của ông Trump, từng đề xuất chiến lược "bóng tối" - công bố người kế nhiệm tiềm năng để làm suy yếu ông Powell. Tuy nhiên, gần đây ông Bessent đã từ bỏ ý tưởng này sau khi nhận nhiều chỉ trích.
Lịch sử cho thấy việc can thiệp chính trị vào Fed có thể gây hậu quả nghiêm trọng. Vào những năm 1970, khi Tổng thống Mỹ Richard Nixon gây áp lực lên Chủ tịch Fed Arthur Burns để nới lỏng chính sách tiền tệ, kết quả là một thập kỷ lạm phát cao và một cuộc suy thoái đau đớn vào đầu những năm 1980.
Chủ tịch Powell, người được cả chính quyền Obama và chính quyền Trump 1.0 bổ nhiệm trước khi được Tổng thống Joe Biden tái bổ nhiệm, đã thể hiện quyết tâm bảo vệ tính độc lập của Fed. "Tôi sẽ không bao giờ, không bao giờ rời bỏ công việc này một cách tự nguyện cho đến khi nhiệm kỳ của tôi kết thúc trong bất kỳ hoàn cảnh nào", ông Powell từng tuyên bố.
Với nhiệm kỳ chủ tịch kéo dài đến tháng 5/2026, ông Powell đang đặt nền móng cho một cuộc chiến pháp lý lịch sử nếu cần thiết. Theo ông Alvarez, Chủ tịch Powell có khả năng sẽ thắng trong một vụ kiện như vậy, một phần vì các nhà lập pháp đã nhiều lần quyết định không cho phép tổng thống có quyền tùy ý cách chức chủ tịch Fed.