Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại cuộc họp báo ở Nhà Trắng, Washington, D.C., Mỹ. Ảnh: THX/TTXVN
Theo Nikkei Asia ngày 2/11, tuyên bố của Tổng thống Mỹ Donald Trump về việc nối lại các vụ thử hạt nhân đã gây ra làn sóng phản ứng dữ dội trên toàn cầu, trong bối cảnh giới chuyên gia cảnh báo động thái này có thể làm suy yếu các chuẩn mực kiểm soát vũ khí quốc tế và mở đường cho một cuộc chạy đua hạt nhân mới.
Trước cuộc gặp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hàn Quốc, Tổng thống Trump đăng trên mạng xã hội Truth Social cho biết ông đã yêu cầu Lầu Năm Góc bắt đầu ngay quá trình thử nghiệm hạt nhân. Nga và Trung Quốc nhanh chóng lên tiếng phản đối, cho rằng hành động này sẽ phá vỡ lệnh cấm thử hạt nhân đã tồn tại hơn ba thập kỷ.
Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cảnh báo Nga sẽ “đáp trả tương xứng” nếu Mỹ phá vỡ lệnh cấm toàn cầu, trong khi phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Quách Gia Khôn kêu gọi Washington tuân thủ nghiêm túc nghĩa vụ của mình theo Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBT).
Mỹ đã ký nhưng chưa phê chuẩn hiệp ước này, song không tiến hành vụ thử nổ nào kể từ năm 1992. Thay vào đó, nước này chỉ thực hiện các cuộc thử nghiệm kỹ thuật để đánh giá độ ổn định của kho vũ khí hạt nhân mà không gây ra phản ứng dây chuyền. Nga và Trung Quốc cũng không tiến hành thử nổ kể từ thập niên 1990.
Nhận định về vấn đề này, Thượng nghị sĩ Dân chủ Mark Kelly cho biết việc nối lại thử hạt nhân sẽ là “món quà cho Trung Quốc”, bởi Bắc Kinh có thể lợi dụng cơ hội để nhanh chóng hiện đại hóa kho vũ khí chiến lược. Theo báo cáo của Lầu Năm Góc, Trung Quốc có thể sở hữu khoảng 1.000 đầu đạn hạt nhân hoạt động vào cuối thập kỷ này, gấp gần năm lần hiện nay.
Liên hợp quốc cảnh báo việc phá vỡ lệnh cấm thử hạt nhân có thể tạo hiệu ứng dây chuyền khiến các quốc gia khác như Iran và Triều Tiên gia tăng tham vọng hạt nhân. Tổng Thư ký Antonio Guterres nhấn mạnh rằng nhân loại không được quên di sản thảm khốc mà hơn 2.000 vụ thử hạt nhân trong 80 năm qua đã để lại.
Tuy nhiên, các chuyên gia kỹ thuật nhận định việc Mỹ khôi phục hoạt động thử nghiệm thực sự sẽ đối mặt hàng loạt rào cản chính trị và hậu cần. Ông Daryl Kimball, Giám đốc Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí có trụ sở tại Washington, cho rằng Mỹ cần ít nhất ba năm để khôi phục năng lực thử nổ dưới lòng đất, đồng thời nhấn mạnh rằng không có bất kỳ lý do kỹ thuật, quân sự hay chính trị nào biện minh cho việc Mỹ tiến hành thử nghiệm hạt nhân có nổ.
Một số nhà phân tích như Heather Williams thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) cho rằng tuyên bố của ông Trump có thể không đề cập trực tiếp đến đầu đạn hạt nhân mà liên quan đến các hệ thống phóng hoặc năng lực răn đe khác.
Ông Trump từng được cho là cân nhắc một vụ thử hạt nhân trong nhiệm kỳ đầu nhằm tạo lợi thế trong đàm phán với Trung Quốc và Nga. Giới quan sát cho rằng động thái hiện tại có thể chỉ mang tính biểu tượng, đặc biệt khi ông Trump vẫn tự xem mình là “người kiến tạo hòa bình” và kỳ vọng được trao Giải Nobel Hòa bình.