Hội nghị thượng đỉnh Trung Quốc - Trung Á lần thứ 2 tại Astana, Kazakhstan ngày 17/6/2025. Ảnh: THX/TTXVN
Trung Quốc đang tăng tốc các dự án đầu tư lớn và các thỏa thuận kinh tế ở Trung Á sau khi Mỹ tổ chức một hội nghị thượng đỉnh tập trung vào tài nguyên khoáng sản chiến lược, làm nổi bật sự cạnh tranh ảnh hưởng ngày càng gay gắt tại khu vực trọng yếu này.
Theo đài phát thanh RFE/RL, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đang có chuyến công du ba nước Trung Á (Kyrgyzstan, Tajikistan và Uzbekistan) kéo dài đến ngày 22/11 để tăng cường quan hệ, tái khẳng định vị thế của Bắc Kinh là đối tác thương mại hàng đầu của khu vực. Động thái trên diễn ra ngay sau hội nghị thượng đỉnh do Tổng thống Mỹ Donald Trump chủ trì tại Washington D.C. hồi đầu tháng này với sự tham dự của năm vị tổng thống Trung Á.
Mỹ tăng cường ngoại giao khoáng sản
Hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Trung Á tại Nhà Trắng vào ngày 6/11 đã tập trung vào việc khai thác nguồn tài nguyên khoáng sản quan trọng và phong phú của khu vực, bao gồm trữ lượng lớn đồng, vàng, đất hiếm, trong bối cảnh khu vực này sản xuất khoảng một nửa lượng uranium của thế giới. Việc tiếp cận những khoáng sản này đang tạo nên sự cọ xát ngày càng lớn trong mối quan hệ cạnh tranh giữa Washington và Bắc Kinh.
Tại cuộc họp này, Washington đã ký kết hàng chục tỷ USD trong các thỏa thuận tiềm năng. Đáng chú ý, Kazakhstan đã ký một thỏa thuận khai thác vonfram trị giá 1,1 tỷ USD với công ty Cove Kaz Capital của Mỹ. CEO công ty, Pini Althaus, cho biết Tổng thống Trump và Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick đã giúp đàm phán thỏa thuận này nhằm ngăn cản các công ty Trung Quốc tự khai thác mỏ chiến lược đó.
Trung Quốc phản công bằng các dự án tỷ USD
Nhận thấy ảnh hưởng kinh tế và chính trị ngày càng tăng của mình bị chú ý, Trung Quốc đang thúc đẩy việc thực hiện hàng loạt thỏa thuận trị giá hàng tỷ USD đã được ký kết tại hội nghị thượng đỉnh Trung Quốc - Trung Á vào tháng 6 tại Kazakhstan.
Một dự án quan trọng đang được thảo luận là tuyến đường sắt Trung Quốc-Kyrgyzstan-Uzbekistan trị giá ước tính lên tới 6 tỷ USD. Dự án dài 450 km này được khởi công xây dựng vào tháng 7/2024 và dự kiến hoàn thành trong vòng 5 năm. Mục tiêu của dự án là thúc đẩy thương mại Đông-Tây, rút ngắn thời gian giao hàng giữa Trung Quốc và châu Âu tới một tuần, đồng thời giúp Kyrgyzstan và Uzbekistan kết nối tốt hơn với các tuyến đường thương mại đường bộ.
Ngoài ra, nhiều thỏa thuận khác cũng đã đạt được bên lề hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) vào tháng 9 vừa qua tại Trung Quốc:
Kazakhstan đã ký hơn 70 thỏa thuận thương mại mới trị giá khoảng 15 tỷ USD, bao gồm đầu tư vào dầu khí, hóa dầu, hành lang giao thông, trung tâm hậu cần và công nghệ số, cùng với khoản đầu tư thêm 1,5 tỷ USD vào các dự án dầu khí với các công ty Trung Quốc.
Uzbekistan công bố 13 thỏa thuận mới liên quan đến khai thác mỏ với Trung Quốc, bao gồm cả thỏa thuận về uranium, với giá trị được báo cáo là 5 tỷ USD.
Trung Quốc hiện kiểm soát hơn 70% hoạt động khai thác đất hiếm trên toàn cầu, 90% hoạt động tách và chế biến đất hiếm, và 93% hoạt động sản xuất nam châm, những yếu tố được sử dụng trong mọi thứ từ tua-bin gió đến động cơ máy bay chiến đấu. Trong ngành khai thác mỏ của Tajikistan, các công ty Trung Quốc đóng vai trò chủ đạo và được chính phủ Tajikistan bảo vệ, tuyên bố rằng họ là công ty nước ngoài duy nhất sẵn sàng thực hiện các dự án lớn.
Chuyến thăm Kyrgyzstan của ông Vương Nghị là chuyến thăm đầu tiên sau 3 năm, và tại đây, Tổng thống Kyrgyzstan Sadyr Japarov ca ngợi mối quan hệ của nước này với Bắc Kinh đang ở mức cao nhất trong lịch sử, theo Văn phòng Tổng thống Kyrgyzstan.
Với những động thái ngoại giao và kinh tế dồn dập, cuộc đua giành ảnh hưởng tại Trung Á giữa Trung Quốc và Mỹ đang trở nên rõ nét hơn bao giờ hết, với khoáng sản chiến lược là trung tâm của sự cạnh tranh này.