Áp lực từ Mỹ khiến Thủ tướng Modi phải cân bằng giữa an ninh năng lượng quốc gia và mục tiêu thương mại, trong khi dầu Nga vẫn chiếm tới 1/3 nhập khẩu của Ấn Độ (trong ảnh: Một cơ sở khai thác dầu của Nga). Ảnh: TASS/TTXVN
Theo Wall Street Journal ngày 16/10, sau tuyên bố gây chú ý của Tổng thống Mỹ Donald Trump về việc Ấn Độ cam kết ngừng mua dầu từ Nga, New Delhi đã phải thực hiện một hành động cân bằng ngoại giao tinh tế. Thay vì phủ nhận công khai có thể làm chệch hướng các cuộc đàm phán thương mại quan trọng với Washington, Ấn Độ đã chọn cách phản bác khéo léo, đồng thời nhấn mạnh vào chiến lược đa dạng hóa nguồn cung năng lượng của mình.
Phản ứng cân bằng của New Delhi
Hôm 15/10, Tổng thống Trump tuyên bố tại Phòng Bầu dục rằng Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã đảm bảo với ông rằng New Delhi sẽ ngừng mua dầu của Nga. Động thái này được chính quyền Mỹ mong muốn như một phần trong nỗ lực cắt giảm nguồn tài chính của Moskva cho cuộc chiến ở Ukraine. Ông Trump phát biểu: "Ông ấy (Thủ tướng Modi) đảm bảo với tôi rằng sẽ không có dầu nào được mua từ Nga".
Tuy nhiên, phản ứng của Ấn Độ rất thận trọng. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Ấn Độ Randhir Jaiswal cho biết ông không biết về bất kỳ cuộc trò chuyện nào giữa Thủ tướng Modi và Tổng thống Trump vào ngày hôm trước. Trong một tuyên bố, ông Jaiswal cho biết Ấn Độ cam kết bảo vệ người tiêu dùng bằng cách đa dạng hóa nguồn cung cấp năng lượng, bao gồm cả việc nhập khẩu từ Mỹ, nhưng lại không đề cập trực tiếp đến dầu mỏ của Nga.
Ấn Độ cũng cho biết họ đã tăng cường mua năng lượng từ Mỹ trong thập kỷ qua và đang thảo luận về việc tăng cường hợp tác năng lượng với chính quyền Trump. Ngôn ngữ thận trọng này đánh dấu một sự thay đổi so với thái độ kiên quyết từ chối giảm lượng dầu mua từ Nga vào mùa hè năm 2025, ngay cả khi ông Trump áp dụng mức thuế quan cao.
Thách thức kinh tế và áp lực thuế quan
Các nhà phân tích cho biết, Thủ tướng Modi đang theo đuổi hai mục tiêu cùng lúc: đảm bảo một thỏa thuận thương mại với Washington nhằm giảm thuế quan, đồng thời tránh mọi sự gián đoạn đối với nguồn cung cấp năng lượng quan trọng của Ấn Độ.
Vào tháng 8/2025, chính quyền Trump đã áp mức thuế 50% đối với Ấn Độ, coi một nửa mức thuế này là hình phạt vì New Delhi phụ thuộc vào dầu mỏ của Nga. Mặc dù Bộ Ngoại giao Ấn Độ ban đầu gọi hình phạt này là "bất công và vô lý" và cam kết sẽ "thực hiện các hành động cần thiết để bảo vệ lợi ích quốc gia", sau khi thuế quan được áp dụng, ông Modi đã dịu giọng hơn, bày tỏ về "tiến triển tốt" trong các cuộc đàm phán thương mại với Mỹ trên mạng xã hội.
Tuy nhiên, việc cắt giảm sự phụ thuộc vào dầu thô Nga là một thách thức lớn về kinh tế. Nga hiện cung cấp khoảng một phần ba tổng lượng dầu nhập khẩu của Ấn Độ, phần lớn trong số đó được giảm giá mạnh kể từ khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra năm 2022.
Sumit Ritolia, nhà phân tích nghiên cứu hàng đầu về lọc dầu và mô hình hóa tại công ty dữ liệu Kpler, nhận định: "Thực tế là việc cắt giảm nhập khẩu dầu từ Nga sẽ rất khó khăn, tốn kém và rủi ro" và "dầu Nga vẫn còn nằm sâu trong hệ thống năng lượng của Ấn Độ". Bất kỳ sự cắt giảm đột ngột nào đối với dầu mỏ của Nga đều có thể dẫn đến lạm phát, bất ổn chính trị và các vấn đề về ngân sách.
Chuyên gia Ritolia lưu ý: "Ngay cả khi Ấn Độ cân nhắc giảm nhập khẩu dầu từ Nga, điều đó cũng không thể xảy ra trong một sớm một chiều. Thực tế, hậu cần và kinh tế khiến việc nhanh chóng rút khỏi thị trường dầu mỏ Nga là không thực tế".
Theo Quỹ Nghiên cứu Quan sát (một tổ chức tư vấn của Ấn Độ), Ấn Độ đã trở thành nước mua dầu mỏ lớn thứ hai của Nga, chỉ sau Trung Quốc. Trước xung đột ở Ukraine, Ấn Độ chủ yếu mua dầu từ các quốc gia vùng Vịnh và một lượng đáng kể từ Mỹ.
Mặc dù có những thách thức, có dấu hiệu cho thấy Ấn Độ đang có những động thái giảm nhập khẩu dầu từ Nga để xoa dịu yêu cầu từ Mỹ.
Hãng tin Reuters dẫn lời một quan chức cấp cao giấu tên của Nhà Trắng cho biết, các nhà máy lọc dầu của Ấn Độ đã cắt giảm 50% lượng dầu nhập khẩu từ Nga. Tuy nhiên, quan chức này không cung cấp thêm thông tin chi tiết.
Các nhà phân tích năng lượng dự báo Ấn Độ sẽ có động thái tượng trưng nhằm xoa dịu yêu cầu của Mỹ bằng cách cắt giảm một phần lượng dầu mua từ Nga.
Áp lực từ Mỹ không chỉ nhắm vào Ấn Độ mà còn mở rộng sang các quốc gia khác. Hôm 15/10, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent đã nói với Bộ trưởng Tài chính Nhật Bản Katsunobu Kato rằng chính quyền Trump mong đợi Nhật Bản ngừng nhập khẩu năng lượng của Nga.
Việc Mỹ gây áp lực lên các đồng minh và đối tác cho thấy chiến lược của Washington là hạn chế nguồn thu từ năng lượng của Nga trên quy mô toàn cầu. Trong bối cảnh đó, Ấn Độ đang nỗ lực điều hướng chính sách đối ngoại và năng lượng của mình để vừa bảo vệ lợi ích quốc gia, vừa duy trì mối quan hệ thương mại quan trọng với Mỹ.