Ông Nguyễn Xuân Cường, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT:
Triển khai nhiều giải pháp phát triển nông nghiệp bền vững
Trong ngành trồng trọt, Bộ NN&PTNT đã phối hợp với các địa phương tích cực chuyển đổi từ lúa sang cây trồng cạn khác với mục tiêu tăng tính linh hoạt của đất lúa, đạt diện tích chuyển đổi đất trồng lúa toàn vùng là 78.375 ha... Bộ NN&PTNT cũng đã kết hợp các tỉnh ĐBSCL chuyển đổi cơ cấu mùa vụ nhằm tránh hạn mặn cuối vụ đông xuân và đầu vụ hè thu ở các khu vực ven biển, thu hẹp lúa xuân hè và tăng vụ thu đông.
Kết quả là diện tích lúa xuân hè đã giảm khoảng 30 nghìn ha, diện tích lúa thu đông tăng từ 472 nghìn ha năm 2005 lên 824 nghìn ha vào năm 2016. Cùng với đó, trong giai đoạn 2011 - 2017, các viện nghiên cứu của bộ đã lai tạo và công nhận 41 bộ giống lúa sản xuất thử, trong đó có nhiều giống ngắn ngày, giúp né mặn, tránh lũ, chịu phèn, chịu mặn. Các quy trình canh tác lúa bền vững thích nghi với biến đổi khí hậu như “ba giảm, ba tăng”, “một phải, năm giảm”, “một phải, sáu giảm” kỹ thuật tưới nước tiết kiệm (AWD), tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP cũng ngày càng được áp dụng rộng rãi trong vùng.
Nhiều mô hình cánh đồng lớn đã ra đời tại ĐBSCL giúp nông dân sản xuất nhỏ hình thành các vùng sản xuất lớn kết nối với doanh nghiệp dựa trên cơ chế hợp đồng, đạt tổng diện tích 196.087 ha. Trong ngành chăn nuôi, đã có một số mô hình thích ứng tốt với BĐKH như vịt chạy đồng, vịt biển, chim yến, ong.
Đồng thời, các địa phương cũng đang cố gắng phát triển chăn nuôi bò thịt, tận dụng phụ phẩm nông nghiệp như là rơm, rạ làm thức ăn. Trong ngành thủy sản, đã có những giải pháp chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu như rà soát, điều chỉnh lịch thời vụ phù hợp của mỗi vùng; kịp thời hướng dẫn người nuôi cải tạo ao đầm, thả giống cỡ lớn để rút ngắn thời gian nuôi, nâng cao hiệu quả.
Đặc biệt, đã có nhiều mô hình phát triển bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu như tôm - lúa, tôm - rừng tại vùng ven biển, tạo sinh kế ổn định cho người dân. Nông dân ĐBSCL đã tích cực chuyển đổi cơ cấu đối tượng nuôi, từ nuôi chuyên tôm sang nuôi ghép với cua, cá biển ở các vùng nuôi quảng canh. Các vùng nuôi thâm canh/siêu thâm canh tôm cũng có giải pháp công nghệ nuôi tôm ít thay nước, ương/vèo cỡ giống tôm lớn mới thả để đảm bảo hiệu quả thả nuôi trong điều kiện hạn, mặn...
Gia cố đê bao, hoàn chỉnh hệ thống thủy lợi một cách bài bản giúp người dân hạn chế những biến đổi do biến đổi khí hậu gây ra. |
Ông Vương Bình Thạnh, Chủ tịch UBND tỉnh An Giang:
Tái cơ cấu lại các ngành kinh tế trong vùng
Chính phủ đang tổ chức triển khai kế hoạch tại vùng ĐBSCL, sản phẩm hợp tác giữa Chính phủ hai nước Việt Nam và Hà Lan với sự tham gia xây dựng của các nhà khoa học, quản lý của Hà Lan. Bản kế hoạch đã tính đến khá đầy đủ quá trình phát triển và vấn đề quản lý tài nguyên nước của ĐBSCL trong bối cảnh biến đổi khí hậu và mối quan hệ với các quốc gia thượng nguồn.
Theo đó xác định tỉnh An Giang là vùng thượng nguồn, đóng vai trò quan trọng đối với đồng bằng châu thổ trong việc ứng phó với lũ lụt, bảo đảm nguồn nước ngọt cho vùng trung tâm đồng bằng và ven biển đồng bằng. Đây là vùng kinh tế nước ngọt trong định hướng phát triển vùng và cần đặt trong mối quan hệ phát triển tương hỗ với những vùng kinh tế nước mặn và nước lợ.
Các dự án trong khuôn khổ kế hoạch cần phải được triển khai càng sớm càng tốt để thay đổi cách tiếp cận trong phát triển, hướng tới việc tiếp cận phát triển kinh tế dựa trên hệ sinh thái thích ứng với biến đổi khí hậu.
Cùng với tái cơ cấu lại các ngành kinh tế trong vùng, xác định lại vai trò từng tỉnh trong phát triển kinh tế xã hội và xem xét thấu đáo bài toán về an ninh lương thực theo tôi cần ưu tiên nguồn lực đầu tư cho những vấn đề cấp bách như: Xử lý sự cố môi trường, sạt lở bờ sông, bảo vệ các công trình trọng yếu của vùng; đầu tư các công trình trữ nước kết hợp kiểm soát lũ tại các tỉnh thuộc vùng trên; xử lý những vấn đề có tính chất an ninh chính trị vùng biên giới.
Ngoài ra Chính phủ cần ban hành Nghị quyết về phát triển vùng với cơ chế 4 tổ chức thực hiện linh hoạt và quyết tâm cao nhất. Bộ Kế hoạch và Đầu tư sớm lập và ban hành Quy hoạch tổng thể phát triển vùng ĐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu trước năm 2019 để làm cơ sở triển khai cho giai đoạn sau 2020. Riêng Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ sớm triển khai dự án Cơ sở hạ tầng tái cơ cấu ngành nông nghiệp vùng Tứ giác Long Xuyên.
Giáo sư Võ Tòng Xuân, ĐH Cần Thơ:
Chuyển đổi cơ cấu nông nghiệp cần quy hoạch tích hợp
Quy hoạch tích hợp hướng thị trường trong điều kiện biến đổi khí hậu là chuyển đổi cơ cấu nông nghiệp bền vững. Theo đó, quy hoạch tích hợp là quy hoạch để thực hiện luôn, chứ không chỉ để báo cáo hoặc trưng bày. Khác biệt giữa tổng hợp và tích hợp là cần một chỉ huy trưởng mới làm được tích hợp và phải có công tâm, quyết tâm, cũng như có tầm nhìn 20 năm thay vì chỉ 5 năm; biết huy động nhân tài để cùng thẳng thắn phân tích những thế mạnh, nhược điểm, thách thức, cơ hội để nhận định hướng đi đúng đắn...
Trong điều kiện như thế, chúng ta phải tổ chức sản xuất “mềm” thoát ly cách tổ chức sản xuất cũ hiện tại chỉ cho sản xuất lúa. Cách tổ chức sản xuất mềm như đã trình bày sẽ giúp mỗi địa phương trên địa bàn ĐBSCL chủ động quy hoạch tích hợp cho mỗi cây, con chiến lược đã xác định và có doanh nghiệp đầu tư.
Nhà nước và nhà doanh nghiệp cùng quy hoạch vùng (nguyên tắc nới rộng hạn điền để nhà doanh nghiệp có nhiều cánh đồng lớn, trong khi nông dân không bị mất đất mà lại có việc làm tham gia sản xuất nguyên liệu cho nhà đầu tư); tiếp đến quy hoạch thủy lợi theo nhu cầu của sản xuất, quy hoạch giao thông, xây dựng...
Vì phải thực hiện trong điều kiện biến đổi khí hậu, nguồn nước ngọt và đất đai ngày càng hạn chế nên một số cây trồng. Trong khi đó một số cây con phải phát triển rộng hơn (giá cao, nhu cầu cao). Vùng sản xuất được quy hoạch phải có công nghiệp phụ trợ kèm theo. Khu công nghiệp có nhà máy chế biến hoặc bảo quản, các công cụ dùng trong các khâu sản xuất nông thủy sản, cơ sở logistics hiện đại...