Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (giữa) tiếp Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken (thứ 2, trái) tại Bắc Kinh, ngày 19/6. Ảnh: THX/TTXVN
Ngoại trưởng Blinken cho biết ông “nhiều lần” nêu vấn đề liên lạc quân sự nhưng phía Trung Quốc đã từ chối. Theo hãng thông tấn AP (Mỹ), Tổng thống Joe Biden và Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin trong vài tháng qua đã thường xuyên kêu gọi Trung Quốc thiết lập lại các kênh liên lạc quân sự.
Lý do Trung Quốc dừng liên lạc quân sự?
Trung Quốc đã đình chỉ liên lạc thường xuyên với quân đội Mỹ từ tháng 8/2022 sau khi Chủ tịch Hạ viện Mỹ khi đó Nancy Pelosi đến thăm Đài Loan (Trung Quốc). Tuy nhiên, vấn đề đã tồn tại ngay cả trước chuyến thăm của bà Pelosi. Mỹ cho biết kể từ năm 2021, Trung Quốc đã từ chối hoặc không hồi đáp hơn một chục yêu cầu từ Lầu Năm Góc về các cuộc đối thoại cấp cao.
Mỹ muốn khôi phục liên lạc quân sự
Mỹ cũng như nhiều quốc gia khác lo ngại về viễn cảnh xảy ra tai nạn vượt ngoài tầm kiểm soát giữa quân đội nước này và TrungQuốc.
Washington muốn tránh một sự cố như năm 2001, khi máy bay trinh thám EP-3 của Hải quân Mỹ và chiến đấu cơ Trung Quốc va chạm trên không trung ngoài khơi đảo Hải Nam của Trung Quốc. Vụ việc khiến phi công Trung Quốc tử vong trong khi EP-3 của Mỹ buộc phải hạ cánh khẩn cấp xuống đảo Hải Nam khi chưa được Trung Quốc cho phép.
Ông Li Nan tại Đại học Quốc gia Singapore cho biết: “Điều quan trọng nhất đối với phía Mỹ là tránh những tai nạn như vậy”.
Điều khiến Trung Quốc nói không
Việc Trung Quốc từ chối khởi động lại liên lạc quân sự liên quan đến lệnh trừng phạt do Washington áp đặt. Năm 2018, Mỹ đã áp đặt lệnh trừng phạt vào năm 2018 với ông Lý Thượng Phúc - nay là Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc. Vào thời điểm đó, ông Lý Thượng Phúc tham gia vào việc Trung Quốc mua máy bay chiến đấu và tên lửa phòng không từ Nga.
Trong cuộc họp báo ngày 19/6, Yang Tao, một quan chức Bộ Ngoại giao Trung Quốc, tuyên bố: “Phía Mỹ chắc chắn nhận thức được lý do tại sao có khó khăn trong trao đổi quân đội với quân đội. Một trong những lý do là các biện pháp trừng phạt đơn phương đối với Trung Quốc. Trước tiên, họ cần loại bỏ các trở ngại và tạo điều kiện cho hợp tác quân đội với quân đội”.
Bộ trưởng Quốc phòng Lý Thượng Phúc vào đầu tháng 6 đã từ chối lời mời trao đổi với người đồng cấp Mỹ Lloyd Austin bên lề một diễn đàn quốc phòng ở Singapore. Hai quan chức đã bắt tay trước khi ngồi xuống cùng bàn, một cử chỉ ông Austin cho là chưa đủ. Ông nói: “Một cái bắt tay thân mật trong bữa tối không thể thay thế cho cam kết thực chất".
Washington nói rằng các biện pháp trừng phạt không ngăn ông Lý Thượng Phúc tham gia cuộc gặp với các quan chức Mỹ. Nhưng ông Li Nan tại Đại học Quốc gia Singapore nhận định: “Bạn áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với một người và sau đó cũng muốn đối thoại với chính người đó. Từ quan điểm của Trung Quốc, điều đó chẳng có ý nghĩa gì cả”.
Ông Paul Haenle, một quan chức Hội đồng An ninh Quốc gia trong chính quyền các cựu Tổng thống George W. Bush và Barack Obama, nhận định Mỹ và Trung Quốc đang nói chuyện về những chủ đề khác nhau nhưng lại tin rằng đang nói về cùng một điều. Ông đánh giá: “Ở cấp cao nhất, vẫn chưa đạt được thỏa thuận… về cách thức hai cường quốc nên tương tác với nhau và tôi cho rằng điều đó sẽ gây khó khăn cho hai bên trong tương lai”.