Trung Quốc đang trỗi dậy là một cường quốc trong không gian. Ảnh: AP
Theo một báo cáo của Trung tâm Phân tích Hải quân (CNA) có trụ sở tại Mỹ được công bố mới đây, trong hai thập kỷ qua, mối quan hệ giữa Trung Quốc và Nga đã phát lên mức mà cả hai nước hiện gọi là “quan hệ đối tác chiến lược toàn diện”. Mối quan hệ đối tác chiến lược ngày càng tăng giữa Trung Quốc và Nga cũng được phản ánh trong hợp tác về không gian giữa hai nước. Trong khi Nga từng là cường quốc thống trị trong không gian, Trung Quốc đang ngày càng phát triển trong lĩnh vực này.
CNA cho rằng quan hệ trong lĩnh vực không gian giữa Trung Quốc và Nga là biểu hiện của nỗ lực rộng lớn hơn nhằm xây dựng lòng tin, tăng cường ảnh hưởng của cả Bắc Kinh và Moskva, đồng thời chống lại áp lực kinh tế và chính trị của phương Tây, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình đa cực hóa và đạt được các mục tiêu an ninh quốc gia chung.
Mặc dù sự cải thiện trong quan hệ không gian giữa Trung Quốc và Nga là một dấu hiệu cho thấy sự tin tưởng ngày càng tăng giữa hai nước, nhưng các biện pháp trừng phạt của Mỹ đối với những chương trình không gian của cả Bắc Kinh và Moskva cũng có thể đóng một vai trò trong việc đưa hai nước xích lại gần nhau hơn.
Trong bối cảnh này, hợp tác trong lĩnh vực không gian Trung Quốc - Nga nhằm củng cố khả năng của hai bên theo các hướng:
Về mặt chiến lược, thông qua các nỗ lực chung nhằm cân bằng với sự thống trị của Mỹ. Hợp tác trong lĩnh vực không gian Trung Quốc - Nga được thúc đẩy bởi mối quan hệ chiến lược tổng thể. Cả hai nước đều có mong muốn mạnh mẽ là chống lại vai trò lãnh đạo của Mỹ, kể cả trong không gian vũ trụ. Họ chia sẻ những lo ngại về các sáng kiến không gian của Mỹ, đặc biệt coi khả năng và sự thống trị trên không gian của Washington liên quan đến phòng thủ tên lửa là mối đe dọa đối với kho vũ khí hạt nhân chiến lược của họ.
Về mặt quân sự, hợp tác trong không gian Trung Quốc - Nga cũng liên quan đến các hoạt động quốc phòng, bao gồm các hoạt động hợp tác về phòng thủ tên lửa đạn đạo (BMD), giám sát các mảnh vỡ không gian và định vị vệ tinh. Thông qua các cuộc tập trận chung, hai bên có thể chuyển giao công nghệ, hành động phối hợp và thúc đẩy các biện pháp xây dựng lòng tin.
Về mặt ngoại giao, thông qua các hoạt động chung, Trung Quốc và Nga thể hiện vai trò lãnh đạo không gian của mình tách biệt với các khuôn khổ không gian của Mỹ.
Về mặt kinh tế, thông qua các thỏa thuận chuyển giao công nghệ và các nỗ lực phát triển chung giúp giảm rủi ro về công nghệ và chia sẻ ngân sách của các chương trình không gian, đồng thời thúc đẩy các sản phẩm và dịch vụ không gian. Đối với Trung Quốc, điều này có nghĩa là mua lại công nghệ từ Nga, đặc biệt là công nghệ động cơ tên lửa quá phức tạp hoặc quá tốn kém để phát triển một mình.
Trong khi đó, mối quan tâm của Nga đối với các linh kiện điện tử hàng không vũ trụ của Trung Quốc cho thấy ý định tạo ra một chuỗi cung ứng thay thế đối với ngành vũ trụ của nước này, điều đang rất cần thiết vì phương Tây đã áp đặt các lệnh trừng phạt đối với các linh kiện công dụng kép đối với Moskva.
Hợp tác Trung Quốc - Nga cũng phản ánh nhu cầu cần nguồn tài trợ cho ngành công nghiệp hàng không vũ trụ Nga. Việc Trung Quốc mua công nghệ của Nga có khả năng cung cấp một lượng tiền mặt rất cần thiết cho các công ty hàng không vũ trụ của Nga. Ngược lại, Trung Quốc cũng có thể coi quan hệ đối tác như một cách để giảm nhu cầu ngân sách cho việc khám phá không gian.
Về mặt công nghệ, thông qua sự hợp tác cung cấp các lựa chọn thay thế cho các công nghệ phương Tây. Trong phần lớn lịch sử quan hệ không gian giữa Trung Quốc và Nga, Nga là cường quốc không gian hàng đầu trong mối quan hệ này, cung cấp công nghệ và bí quyết rất cần thiết cho một chương trình không gian nhỏ và thiếu kinh nghiệm của Trung Quốc.