Những lý do Ukraine khó bắn hạ tên lửa Iskander-K của Nga

Theo các phương tiện truyền thông Ukraine (en.defence-ua.com/kyivpost.com) ngày 1/8, trong những ngày gần đây, Nga đã tiến hành nhiều cuộc tấn công bằng tên lửa và thiết bị bay không người lái (UAV) quy mô khác nhau vào thủ đô Kiev của Ukraine. Trong các cuộc tấn công này, bên cạnh hàng trăm UAV, Nga đã sử dụng một số tên lửa hành trình Iskander-K, loại vũ khí được cho là khó đánh chặn hơn nhiều so với các tên lửa hành trình khác. 

Ví dụ trong cuộc tấn công bằng tên lửa và UAV hôm 31/7 vừa qua, Ukraine đã tuyên bố bắn hạ được 288 UAV, nhưng chỉ có 3 trong số 8 tên lửa Iskander-K bị đánh chặn, đạt tỷ lệ thành công chỉ 37.5%. Tỷ lệ này thấp hơn đáng kể so với hiệu suất thường thấy khi đối phó với tên lửa Kh-101 hay 3M-14 Kalibr. Điều này đặt ra một câu hỏi lớn: tại sao tên lửa Iskander-K lại trở thành một thách thức đáng lo ngại đối với hệ thống phòng không của Ukraine?

Lợi thế về thời gian và vị trí

Các phương tiện truyền thông Ukraine cho rằng, lợi thế lớn nhất của tên lửa Iskander-K nằm ở yếu tố bất ngờ. Trong những cuộc tấn công gần đây, các tên lửa này được phóng từ vùng Kursk của Nga, nằm rất gần biên giới Ukraine. Điều này làm giảm đáng kể thời gian phản ứng của các hệ thống phòng không Ukraine, khiến chúng không kịp triển khai các biện pháp đối phó hiệu quả.

Sự khác biệt này càng rõ nét khi so sánh với các loại tên lửa hành trình khác của Nga. Tên lửa Kh-101, ví dụ, được phóng từ máy bay ném bom chiến lược, đòi hỏi máy bay phải di chuyển từ căn cứ không quân đến vị trí phóng và có thời gian bay đến mục tiêu lên tới khoảng một giờ.

Tên lửa Kalibr được phóng từ tàu chiến, yêu cầu tàu phải ra khơi và cũng có thời gian tiếp cận mục tiêu lâu hơn. Với Iskander-K, việc phóng từ một bệ phóng di động gắn trên xe tải và khoảng cách gần biên giới đã loại bỏ lợi thế về thời gian của Ukraine, khiến việc đánh chặn trở nên cực kỳ khó khăn.

Đặc điểm kỹ thuật và chiến thuật tiên tiến

Iskander-K không chỉ đơn thuần là một tên lửa hành trình thông thường. Đây là tên gọi chung cho các tên lửa hành trình tiên tiến (như 9M728 và 9M729) được phóng từ hệ thống tên lửa đạn đạo Iskander. Tên lửa có tốc độ bay lên tới 900 km/giờ và mang theo đầu đạn nặng 480 kg, nhưng ưu điểm lớn nhất của nó nằm ở khả năng "tàng hình" và quỹ đạo bay.

Theo Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh (RUSI) có trụ sở ở Anh, tên lửa Iskander-K được thiết kế để bay tầm thấp, sát mặt đất, ở độ cao chỉ khoảng 50 mét. Quỹ đạo bay cực thấp này giúp nó "tránh" khỏi hầu hết các radar giám sát, làm cho việc phát hiện và theo dõi trở nên vô cùng phức tạp.

Hơn nữa, Iskander-K được trang bị các biện pháp đối phó điện tử và vật liệu chế tạo hấp thụ radar, càng tăng khả năng "sống sót" khi bay qua các khu vực có hệ thống phòng không mạnh. Tên lửa này cũng có độ chính xác rất cao, có thể tấn công mục tiêu trong phạm vi sai số chỉ 1-3 mét nhờ hệ thống dẫn đường tự động và liên kết dữ liệu vệ tinh.

Việc Nga thường xuyên kết hợp Iskander-K với hàng trăm UAV cảm tử trong các cuộc tấn công cũng là một chiến thuật hiệu quả nhằm áp đảo hệ thống phòng không của Ukraine, buộc các hệ thống phòng thủ phải phân tán hỏa lực vào các mục tiêu kém nguy hiểm hơn.

Hãng thông tấn TASS (Nga) trước đây dẫn thông báo của Tập đoàn công nghệ nhà nước Rostec của Nga cho biết, quân đội Ukraine không có khả năng phòng thủ để chống lại tên lửa Iskander của Nga. "Tên lửa đạn đạo trên bay theo một quỹ đạo phức tạp và khó lường với tốc độ cực lớn. Sức chịu tải trong quá trình cơ động vượt xa sức chịu tải của hầu hết các tên lửa phòng không do NATO sản xuất. Do đó, quân đội Ukraine không có khả năng bắn hạ Iskander", thông báo nêu rõ.

Hệ thống Iskander-M (tên mã NATO: SS-26 Stone) được thiết kế để tiêu diệt các hệ thống tên lửa phóng loạt, hệ thống tên lửa và phòng không, máy bay và trực thăng tại các sân bay, sở chỉ huy và cơ sở hạ tầng. Hệ thống này có thể bắn tên lửa đạn đạo và tên lửa hành trình với tầm bắn 500 km.

Lỗ hổng phòng không của Ukraine

Trong khi tên lửa Iskander-K ngày càng trở nên tinh vi, hệ thống phòng không của Ukraine lại đang bộc lộ những lỗ hổng đáng lo ngại. Dữ liệu từ Không quân Ukraine cho thấy tỷ lệ đánh chặn Iskander-K đã giảm mạnh từ hơn 75% trong tháng 6 xuống chỉ còn 28% trong ba cuộc tấn công cuối tháng 7 vừa qua.

Một trong những lý do chính là sự thiếu hụt nghiêm trọng các hệ thống phòng không hiện đại. Các tên lửa hành trình tiên tiến của Nga được chống lại hiệu quả nhất bởi các hệ thống như IRIS-T của Đức và NASAMS của Mỹ-Na Uy. Tuy nhiên, Ukraine chỉ nhận được một phần nhỏ trong số các hệ thống đã được cam kết. Theo các nguồn tin mở, Ukraine chỉ nhận khoảng 5 NASAMS trong số 13 hệ thống được hứa hẹn và 7 IRIS-T trong số 24 hệ thống theo cam kết. Tình trạng này khiến lực lượng phòng không Ukraine không có đủ số lượng hệ thống cần thiết để bảo vệ một không phận rộng lớn, buộc họ phải hứng chịu các cuộc tấn công của Nga vào những lỗ hổng phòng thủ.

Ngoài ra, việc Mỹ đơn phương tạm ngừng chuyển giao vũ khí, bao gồm cả hệ thống phòng không, cho Ukraine trong nhiều lần cũng làm suy yếu năng lực phòng thủ của Kiev. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã nhiều lần nhấn mạnh rằng hỗ trợ vũ khí quan trọng nhất mà Ukraine cần từ Mỹ chính là các hệ thống phòng không.

Tóm lại, tên lửa Iskander-K đang trở thành một thách thức nghiêm trọng đối với Ukraine. Sự kết hợp giữa thời gian phản ứng ngắn, khả năng "tàng hình", quỹ đạo bay thấp và các biện pháp đối phó tiên tiến đã khiến nó trở thành một vũ khí cực kỳ khó đánh chặn. Tình hình này càng trở nên phức tạp hơn bởi sự thiếu hụt trầm trọng các hệ thống phòng không hiện đại và việc Nga có thể sản xuất tới hang chục tên lửa Iskander-K mỗi tháng bằng cách sử dụng các linh kiện của phương Tây và Trung Quốc, một con số vượt xa ước tính ban đầu.