Talon-A của Stratolaunch hạ cánh trên đường băng tại Căn cứ Không gian Vandenberg, California, Mỹ. Ảnh: Stratolaunch
Sau hơn 50 năm không có tiến triển đáng kể, quân đội Mỹ vừa đạt được thành tựu quan trọng trong lĩnh vực công nghệ siêu vượt âm khi thực hiện thành công bay thử nghiệm một thiết bị bay không người lái có thể thu hồi. Theo Wall Street Journal ngày 7/5, đây được xem là bước đột phá giúp Mỹ thu hẹp khoảng cách trong cuộc đua công nghệ quân sự với Trung Quốc - quốc gia hiện đang dẫn đầu trong lĩnh vực này.
Talon-A: Bước tiến đột phá sau nửa thế kỷ
Hai công ty khởi nghiệp Stratolaunch và Ursa Major đã thực hiện thành công bay thử nghiệm với thiết bị bay không người lái có tên Talon-A. Chuyến bay này là một phần của chương trình Thử nghiệm năng lực siêu vượt âm đa dịch vụ tiên tiến của Lầu Năm Góc, hay MACH-TB.
Theo thông tin từ Bộ Quốc phòng Mỹ, các chuyến bay hoàn toàn tự động này diễn ra vào tháng 12/2024 và tháng 3/2025, đạt tốc độ gấp hơn năm lần tốc độ âm thanh - tiêu chuẩn được công nhận của tốc độ siêu vượt âm.
Nhưng có lẽ cột mốc quan trọng hơn là khả năng thu hồi phương tiện Talon-A, sau cả hai chuyến bay thử nghiệm. Mỹ chưa có máy bay siêu vượt âm nào có thể thu hồi được kể từ X-15, ngừng bay vào cuối những năm 1960 — và chưa bao giờ có máy bay nào hoàn toàn tự động.
Stratolaunch là công ty sản xuất máy bay thử nghiệm siêu vượt âm có trụ sở tại Sa mạc Mojave, trong khi Ursa Major, có trụ sở tại Colorado, chuyên về chế tạo động cơ tên lửa lỏng. Sự hợp tác giữa hai công ty này với Lầu Năm Góc đã tạo nên một mô hình mới trong phát triển công nghệ quốc phòng.
Zachary Krevor, Tổng giám đốc điều hành Stratolaunch, cho biết Talon-A được trang bị radar, ăng-ten, cảm biến và các hệ thống liên lạc khác mà Bộ Quốc phòng Mỹ muốn đảm bảo sẽ hoạt động trong điều kiện siêu vượt âm. Ông Krevor xác nhận rằng phương tiện đã hạ cánh an toàn tại một căn cứ của Lực lượng Không gian ở bờ biển miền Trung California, nhưng từ chối tiết lộ chi tiết về quãng đường và tốc độ chính xác.
Khó khăn của công nghệ siêu vượt âm
Vũ khí siêu vượt âm đạt tốc độ ít nhất khoảng 6.115 km/giờ. Ở tốc độ này, các thành phần của vũ khí phải chịu được không chỉ áp lực từ vận tốc cực lớn mà còn nhiệt độ lên tới hàng nghìn độ. Thêm vào đó, nhiều thao tác kỹ thuật phức tạp được thiết kế để tránh né hệ thống phòng không của đối phương.
Quân đội Mỹ chưa từng bay thử nghiệm một thiết bị bay siêu vượt âm có thể tái sử dụng nào kể từ năm 1968, khi họ đóng cửa chương trình X-15 - một máy bay siêu nhanh do con người lái được đánh giá là tiêu chuẩn vàng cho các chương trình thử nghiệm thời bấy giờ.
Mark J. Lewis, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành của Viện nghiên cứu ứng dụng Purdue và cựu quan chức cấp cao của Bộ Quốc phòng Mỹ phụ trách về vũ khí siêu vượt âm, nhận định: "Lịch sử của vũ khí siêu vượt âm có rất nhiều ví dụ về các chương trình thành công mà chúng tôi đã phải đóng cửa trước thời hạn, thường là vì lý do ngân sách".
Cuộc đua với Trung Quốc và Nga
Khi Mỹ chần chừ phát triển công nghệ siêu vượt âm, Trung Quốc đã vươn lên dẫn đầu, chế tạo một số tên lửa siêu vượt âm hiện đại nhất hiện nay. Không chỉ Trung Quốc, Nga cũng tuyên bố đã phát triển thành công vũ khí hạt nhân siêu vượt âm của riêng mình.
Trong những thập kỷ sau chương trình X-15, Mỹ vẫn tiếp tục thử nghiệm vũ khí siêu vượt âm, nhưng tần suất các cuộc thử nghiệm đã giảm dần theo thời gian. Ông Lewis tiết lộ một con số đáng lo ngại: Trung Quốc hiện đang tiến hành các thử nghiệm siêu vượt âm với tốc độ gấp khoảng 10 lần so với Mỹ.
Các chuyến bay thử nghiệm Talon-A là minh chứng rõ nét nhất cho thấy cách các công ty công nghệ được hỗ trợ bởi vốn đầu tư mạo hiểm và tư nhân đang cung cấp cho Bộ Quốc phòng một động lực mạnh mẽ. Mỹ đã đầu tư hàng tỷ USD để phát triển khả năng siêu vượt âm trong nhiều thập kỷ, nhưng tiến độ vẫn còn chậm chạp so với các đối thủ.
Dưới áp lực từ Quốc hội Mỹ nhằm đạt được tiến bộ tốt hơn về vũ khí siêu vượt âm, Lầu Năm Góc đang dựa vào các công ty khởi nghiệp như Stratolaunch và Ursa Major để thu hẹp khoảng cách. Phương pháp thử nghiệm của họ là đưa phương tiện lên độ cao lớn bằng một máy bay lớn hơn trước khi phóng, giúp tối ưu hóa quá trình bay thử nghiệm.
Brad Appel, Giám đốc công nghệ của Ursa Major, so sánh sự thay đổi trong lĩnh vực siêu vượt âm giống như những gì SpaceX đã làm cho các vụ phóng tên lửa, khiến chúng rẻ hơn và phổ biến hơn: "Các công ty khởi nghiệp không đòi hỏi nhiều thập kỷ nghiên cứu. Chúng tôi chỉ cần ra ngoài và thử nghiệm". Ursa Major đã huy động được 280 triệu USD vốn đầu tư mạo hiểm và có hợp đồng với cả Không quân và Hải quân Mỹ.
Stratolaunch hiện thuộc sở hữu của công ty cổ phần tư nhân Cerberus Capital Management, có mối liên hệ chặt chẽ với Bộ Quốc phòng Mỹ khi cựu đồng Giám đốc điều hành Stephen Feinberg đã được xác nhận vào tháng 3/2025 làm Thứ trưởng Bộ quốc phòng.
Tương lai của công nghệ siêu vượt âm
Việc thử nghiệm thường xuyên và tiết kiệm chi phí đang trở thành yếu tố then chốt đối với quân đội Mỹ trong cuộc đua công nghệ siêu vượt âm. Một phương tiện như Talon-A đã giúp điều đó trở nên khả thi, mở ra triển vọng thu hẹp khoảng cách với Trung Quốc trong tương lai gần.
Lầu Năm Góc đang nhắm tới mục tiêu phát triển tên lửa siêu vượt âm và các phương tiện thử nghiệm như Talon-A cho phép họ tinh chỉnh vũ khí này một cách hiệu quả hơn. Với sự hỗ trợ từ các công ty khởi nghiệp được tài trợ mạnh mẽ trong lĩnh vực an ninh quốc gia, cuộc đua công nghệ siêu vượt âm đang dần trở nên sôi động hơn, và Mỹ đang cho thấy những dấu hiệu đáng khích lệ trong việc rút ngắn khoảng cách với các đối thủ.
Tóm lại, thành công của Talon-A không chỉ đánh dấu một cột mốc quan trọng trong lịch sử phát triển công nghệ siêu vượt âm của Mỹ sau hơn 50 năm, mà còn mở ra một chương mới trong cách thức Lầu Năm Góc hợp tác với khu vực tư nhân để đẩy nhanh tiến độ phát triển các công nghệ quốc phòng tiên tiến nhất.