Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tới thăm khu vực huấn luyện binh sĩ tại Đức. Ảnh: REUTERS/TTXVN
Theo Wall Street Journal ngày 23/3, trong bối cảnh xung đột giữa Ukraine và Nga vẫn chưa có hồi kết, các quốc gia châu Âu đang tìm cách đưa ra một kế hoạch táo bạo: Triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình từ 10.000 đến 30.000 quân đến Ukraine mà không có sự tham gia của Mỹ.
Liên minh tự nguyện và thách thức từ Nga
Theo thông tin từ các cuộc họp gần đây giữa các nhà lãnh đạo quốc phòng phương Tây, một "liên minh tự nguyện" do Anh và Pháp dẫn đầu đang được hình thành. Mục tiêu của liên minh này là hỗ trợ Ukraine thực thi bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào có thể đạt được với Nga. Tuy nhiên, kế hoạch này đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là thiếu sự hỗ trợ quân sự từ Mỹ – quốc gia có tiềm lực quân sự vượt trội so với phần còn lại của NATO.
Các cuộc đàm phán ngừng bắn giữa Ukraine và Nga vẫn đang diễn ra, nhưng Tổng thống Nga Vladimir Putin đã nhiều lần bày tỏ phản đối triển khai lực lượng phương Tây tại Ukraine. Điều này khiến kế hoạch của châu Âu trở nên phức tạp hơn. Theo Bence Németh, chuyên gia quốc phòng tại Đại học King's College London, khả năng lực lượng gìn giữ hòa bình tiến vào Ukraine là rất thấp, trừ khi có sự đồng thuận từ Nga hoặc sự tham gia của các quốc gia mà Nga coi là thân thiện, như Trung Quốc hoặc Ấn Độ.
Một trong những mối lo ngại lớn nhất của các quốc gia châu Âu là triển khai lực lượng quân sự có thể khiến họ bị cuốn vào một cuộc chiến tranh nóng với Nga mà không có sự hỗ trợ đáng kể từ Mỹ. Ngoài ra, còn có tranh cãi về việc liệu lực lượng gìn giữ hòa bình có được phép sử dụng vũ lực chống quân đội Nga trong trường hợp xuất hiện giao tranh hay không.
Hiện tại có Anh, Pháp, Thụy Điển, Đan Mạch và Australia bày tỏ quan tâm đến triển khai quân. Các quốc gia Đông Âu từ chối tham gia trực tiếp nhưng sẵn sàng cung cấp hỗ trợ hậu cần. Thủ tướng Anh Keir Starmer nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lập kế hoạch chi tiết để đảm bảo an ninh cho Ukraine, đồng thời cảnh báo rằng một thỏa thuận hòa bình không có cơ chế thực thi sẽ dễ bị vi phạm.
Thiếu hụt năng lực quân sự của châu Âu
Kế hoạch triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình cũng làm lộ rõ những hạn chế về quân sự của châu Âu sau nhiều thập kỷ cắt giảm chi tiêu quốc phòng kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc. Mặc dù các quốc gia như Anh, Pháp và Đức đang dần tăng ngân sách quốc phòng, nhưng quá trình này sẽ mất nhiều năm mới phát huy hiệu quả.
Theo Ed Arnold, nghiên cứu viên tại Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh (RUSI) có trụ sở tại Anh, việc triển khai một lữ đoàn 5.000 quân từ Anh sẽ chiếm một tỷ lệ lớn lực lượng quân sự nước này, do yêu cầu luân chuyển quân thường xuyên. Ông Arnold cho rằng việc tham gia vào một nhiệm vụ không rõ ràng mà không có sự hỗ trợ từ Mỹ có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.
Một số chuyên gia đề xuất triển khai lực lượng nhỏ hơn, có khả năng tăng viện nhanh chóng trong trường hợp khủng hoảng, tương tự như cách NATO đã làm ở các quốc gia Baltic và Ba Lan. Tuy nhiên, các quốc gia châu Âu vẫn hy vọng nhận được cam kết từ Mỹ về việc hỗ trợ hậu cần, phòng không và tình báo.
Tổng thống Mỹ Donald Trump cho đến nay vẫn chưa đưa ra cam kết cụ thể nào. Trong cuộc họp với Thủ tướng Anh Keir Starmer, ông Trump chỉ đề cập đến đảm bảo an ninh cho Ukraine thông qua thỏa thuận tiếp cận khoáng sản – một đề xuất mà Kiev và các nước châu Âu ngần ngại.
Mặc dù còn nhiều bất định, các quốc gia châu Âu vẫn đang nỗ lực hoàn thiện kế hoạch triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình. Theo các quan chức Anh và Pháp, lực lượng này sẽ không phải là một phần của NATO và có thể đảm nhận các nhiệm vụ như đảm bảo an ninh hàng không, hàng hải, bảo vệ cơ sở hạ tầng quan trọng và huấn luyện quân đội Ukraine.
Quy mô của lực lượng vẫn là một câu hỏi lớn. Trong khi Anh đề xuất triển khai ít nhất 10.000 quân, Pháp lại ủng hộ một lực lượng lớn hơn, lên đến 30.000 người. Ukraine, mặt khác, mong muốn có một lực lượng răn đe hơn 100.000 người. Tuy nhiên, theo Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS), một lực lượng từ 60.000 đến 100.000 quân là điều gần như không thể đối với châu Âu trong tình hình hiện tại.
Tóm lại, kế hoạch gìn giữ hòa bình tại Ukraine của châu Âu phản ánh nỗ lực tự chủ trong việc giải quyết các vấn đề an ninh khu vực mà không phụ thuộc vào Mỹ. Tuy nhiên, những thách thức về quân sự, chính trị và sự phản đối từ Nga khiến kế hoạch này khó có thể triển khai trong ngắn hạn.