Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump. Ảnh: AFP/TTXVN
Theo tờ Wall Street Journal ngày 2/12, Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump đã gây chú ý vào cuối tuần qua khi chỉ trích một nhóm các nền kinh tế mới nổi, được gọi là BRICS, trên mạng xã hội. Ông Trump đã tuyên bố rằng sẽ áp thuế 100% đối với các quốc gia tìm cách thay thế đồng đô la Mỹ (USD) làm đồng tiền toàn cầu chính trong các giao dịch thương mại. Lời đe dọa này đã dẫn đến một sự gia tăng nhẹ của đồng USD so với hầu hết các loại tiền tệ khác, trong khi đồng nhân dân tệ của Trung Quốc giảm xuống mức thấp nhất trong bốn tháng qua.
BRICS ban đầu bao gồm năm quốc gia: Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi. Đầu năm nay, khối đã kết nạp thêm Ai Cập, Ethiopia, Iran và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất. Mặc dù ông Trump đã chỉ trích các quốc gia này vì những nỗ lực né tránh đồng USD, nhưng thực tế cho thấy BRICS chưa tung ra một loại tiền tệ mới nào.
Thay vào đó, họ đang thảo luận về các sáng kiến thanh toán xuyên biên giới nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho giao dịch bằng chính loại tiền tệ của họ. Đây là một phần quan trọng trong chiến lược của các nước trên nhằm thích ứng với các lệnh trừng phạt từ phương Tây, đặc biệt là sau khi Mỹ đóng băng tài sản dự trữ của Ngân hàng Trung ương Nga.
Đồng USD hiện vẫn đóng vai trò trung tâm trong thương mại toàn cầu, được coi là đồng tiền mặc định cho phần lớn hoạt động thương mại trên thế giới. Sự thống trị này chủ yếu xuất phát từ việc đồng USD được giao dịch tự do, có sự hỗ trợ từ các thị trường tài chính sâu rộng và được tin cậy trên toàn cầu. Tuy nhiên, sức mạnh của đồng USD cũng khiến nhiều quốc gia cảm thấy bất an và tìm kiếm giải pháp thay thế.
Phản ứng từ Trung Quốc và Nga
Theo tờ Nezavisimaya Gazeta (Nga), Trung Quốc đã phản ứng nhẹ nhàng trước những lời chỉ trích của ông Trump, nhấn mạnh rằng không bên nào chiến thắng trong các cuộc chiến thương mại. Truyền thông phương Tây cũng chỉ ra rằng Bắc Kinh đã bắt đầu nghiên cứu các cách chống lại lệnh trừng phạt của phương Tây, giống như cách mà Nga đã làm. Điều này cho thấy rằng các quốc gia BRICS không dễ dàng chấp nhận sự áp đặt từ phía Washington.
Việc ông Trump tuyên bố sẽ áp thuế 100% đối với các quốc gia BRICS cũng diễn ra sau hội nghị thượng đỉnh BRICS vào tháng 10 năm nay, nơi Tổng thống Nga Vladimir Putin khẳng định rằng nhóm này không chống lại đồng USD mà buộc phải tìm kiếm các giải pháp thay thế. Vào mùa hè vừa qua, Bộ Tài chính Nga đã công bố nền tảng BRICS Bridge cho các giao dịch thương mại nước ngoài bằng tiền tệ quốc gia. Điều này cho thấy rằng BRICS đang nỗ lực xây dựng một hệ thống thanh toán độc lập hơn để giảm thiểu sự phụ thuộc vào đồng USD.
Các chuyên gia Nga tỏ ra thận trọng khi đánh giá tác động của những tuyên bố mới từ ông Trump đối với các quốc gia BRICS. Theo Vadim Kovrigin, Phó Giám đốc Viện Kinh tế, Quản lý và Luật tại Đại học Thành phố Moskva, cần lưu ý đến tính chất dân túy cao trong những lời nói của ông Trump. "Tuy nhiên, nếu vấn đề này trở thành một phần trong chính sách của Mỹ, BRICS sẽ tiếp tục phát triển ý tưởng về một công cụ thanh toán chung. Mặc dù việc có một đồng tiền duy nhất có thể không khả thi, nhưng một hệ thống thanh toán chung dựa trên các đơn vị tiêu chuẩn vẫn có thể được phát triển", ông khẳng định.
Dù một số khu vực đang tìm cách giảm bớt sự phụ thuộc vào USD, đồng tiền này vẫn duy trì sức mạnh toàn cầu, như nhận định của nhà phân tích Tsifra Broker Natalia Pyryeva. Chuyên gia này cho rằng các chính trị gia Mỹ khó có thể tác động đến quan hệ thương mại giữa các nước BRICS, nhưng các quốc gia trong nhóm này cũng không thể hoàn toàn từ bỏ đồng USD. Tuy nhiên, nhiều quốc gia đang phát triển và mới nổi tiếp tục giảm tỷ trọng sử dụng đồng USD trong các giao dịch quốc tế, như nhận xét của nhà phân tích trưởng Neomarkets Oleg Kalmanovich.
Những mối đe dọa nội tại đối với đồng USD
Theo một số nhà kinh tế, có nhiều mối đe dọa trực tiếp hơn đối với đồng USD so với những mối đe dọa từ các quốc gia tìm kiếm giải pháp thay thế. Paul Donovan, nhà kinh tế trưởng tại UBS Global Wealth Management, cho biết thâm hụt quá mức của Mỹ và chủ nghĩa dân tộc kinh tế cũng có thể ảnh hưởng đến vị thế của "đồng bạc xanh". Ông nhấn mạnh rằng "các mối đe dọa đối với vị thế dự trữ của đồng đô la Mỹ sẽ đến từ trong nước, không phải quốc tế".
Tóm lại, nỗ lực của Tổng thống đắc cử Trump nhằm ép buộc các quốc gia khác thông qua lời đe dọa tăng thuế hải quan và buộc họ từ bỏ kế hoạch tạo ra một giải pháp thay thế cho đồng USD là không chắc chắn. Các quốc gia thành viên BRICS, nơi tạo ra gần một nửa GDP toàn cầu, có thể không dễ dàng chấp nhận yêu cầu này. Trong khi đó, mặc dù nhiều nước đang phát triển tiếp tục giảm tỷ trọng sử dụng đồng USD trong giao dịch quốc tế của họ, nhưng thực tế là đồng USD vẫn mạnh ở cấp độ toàn cầu.