Tình hình khó khăn của Ukraine trong lĩnh vực khí đốt

Theo nghiên cứu viên cao cấp Sławomir Matuszak thuộc Trung tâm Nghiên cứu phương Đông (OSW) có trụ sở tại Ba Lan, trong bối cảnh cuộc xung đột Nga-Ukraine kéo dài, an ninh năng lượng đang trở thành một thách thức ngày càng nghiêm trọng đối với Kiev. Trên mặt trận khí đốt, Kiev đang phải đối mặt với những khó khăn chưa từng có khi Nga tấn công nhằm cơ sở hạ tầng năng lượng quan trọng của Ukraine, ảnh hưởng đến khả năng cung cấp nhiên liệu thiết yếu trong mùa lạnh tiếp theo.

Công ty năng lượng quốc gia Naftogaz gần đây đã báo cáo một cuộc tấn công mới của Nga vào hệ thống khí đốt Ukraine. Đây là cuộc tấn công quy mô lớn thứ 18 kể từ khi xung đột toàn diện bùng nổ và là lần thứ 8 từ đầu năm nay. Mặc dù không có thông tin chi tiết về thiệt hại được công bố, nhưng các báo cáo xác nhận rằng mục tiêu của các cuộc tấn công là các cơ sở liên quan đến khai thác khí đốt.

Đáng chú ý là trong những tuần gần đây, chiến thuật của Nga đã thay đổi đáng kể. Thay vì nhắm vào các kho chứa, Moskva đã chuyển trọng tâm sang tấn công cơ sở hạ tầng khai thác, chủ yếu tại các khu vực Poltava và Kharkov - nơi tập trung phần lớn trữ lượng khí đốt của Ukraine. Theo các báo cáo truyền thông, các cuộc tấn công trong tháng 2 và tháng 3 đã khiến sản lượng khí đốt giảm tới 40%.

Sự thiếu bảo vệ của các cơ sở khai thác khí đốt có thể là nguyên nhân chính khiến các cuộc tấn công của Nga đạt hiệu quả cao. Khác với hệ thống điện đã được tăng cường phòng thủ, cơ sở hạ tầng khí đốt dường như hoàn toàn không được bảo vệ hoặc chỉ có biện pháp bảo vệ rất hạn chế trước các cuộc tấn công bằng thiết bị bay không người lái.

Về phần mình, Nga cũng cáo buộc Ukraine vẫn tiếp tục thực hiện các cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng của Nga hàng ngày mặc dù có tuyên bố ủng hộ thỏa thuận Nga - Hoa Kỳ về việc đình chỉ các cuộc tấn công như vậy. Hãng thông tấn TASS (Nga) dẫn lời người phát ngôn của Tổng thống Nga, ông Dmitry Peskov cho biết: "Trên thực tế, Kiev vẫn không muốn tham gia lệnh ngừng bắn. Như đã nói, chúng tôi đang nỗ lực để đưa vấn đề này đến với phía Hoa Kỳ".

Dự trữ thấp kỷ lục và nhu cầu nhập khẩu tăng cao

Tình hình càng trở nên nghiêm trọng hơn khi dự trữ khí đốt trong các kho ngầm của Ukraine đang ở mức thấp nhất trong ít nhất một thập kỷ. Theo số liệu từ Gas Infrastructure Europe, tính đến ngày 30/3, các kho lưu trữ chỉ được lấp đầy 2,9% công suất - tương đương khoảng 800 triệu mét khối khí đốt (9,27 TWh).

Những thiệt hại từ các cuộc tấn công đã buộc Ukraine phải tăng mạnh lượng khí đốt nhập khẩu. Vào giữa tháng 2 năm nay, nhập khẩu đã tăng gần gấp mười lần để đáp ứng nhu cầu trước mắt, với khối lượng vượt quá 25 triệu mét khối mỗi ngày. Đến tháng 3, lượng nhập khẩu đã giảm xuống và ổn định ở mức khoảng 7-8 triệu mét khối mỗi ngày, cho thấy Ukraine đã mất khoảng 15% công suất sản xuất trong nước trong dài hạn, mặc dù một số ước tính đưa ra con số cao hơn.

Đứng trước thực tế này, Công ty Điều hành Hệ thống Truyền tải Khí đốt Ukraine (OGTSU) đã công bố kế hoạch mua ít nhất 4 tỷ mét khối khí đốt trong giai đoạn từ tháng 4 đến tháng 10/2025. Một phần đáng kể trong số này sẽ là khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) từ Hoa Kỳ, được vận chuyển qua các nhà ga của Liên minh châu Âu, bao gồm nhà ga LNG Świnoujście.

Tuy nhiên, nếu tiếp tục bị tấn công vào cơ sở hạ tầng khai thác, mục tiêu nhập khẩu 4 tỷ mét khối có thể không đủ để đáp ứng nhu cầu và chuẩn bị cho mùa sưởi ấm tiếp theo. Thách thức lớn nhất đối với Kiev sẽ là đảm bảo đủ dự trữ khí đốt nhập khẩu trong bối cảnh ngân sách công đang căng thẳng.

Nhu cầu tăng đáng kể lượng khí đốt nhập khẩu sẽ đặt ra gánh nặng tài chính lớn cho Naftogaz. Dựa trên giá cả thị trường châu Âu trong 12 tháng qua, chi phí có thể lên tới 1-2 tỷ euro. Để giải quyết vấn đề này, Ukraine đã bắt đầu tìm kiếm nguồn tài chính từ các tổ chức quốc tế và các quốc gia đối tác.

Trước tình hình khó khăn của Ukraine, vào ngày 26/3, Ngân hàng Tái thiết và Phát triển châu Âu (EBRD) đã phê duyệt khoản vay 270 triệu euro để hỗ trợ mua khí đốt. Cùng ngày, Na Uy cũng công bố khoản vay khoảng 85 triệu euro cùng với khoản tài trợ 54 triệu euro cho mục đích tương tự.
Nhưng những hỗ trợ này mới chỉ đáp ứng được một phần nhỏ trong tổng nhu cầu tài chính ước tính để Ukraine có thể mua đủ khí đốt cho mùa đông sắp tới.