Ông Netanyahu và cánh cửa hẹp tới nhiệm kỳ Thủ tướng Israel thứ năm

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã bị đối thủ chính bỏ lại phía sau trong các cuộc thăm dò dư luận cuối cùng trước cuộc bầu cử Knesset (Quốc hội) vào ngày 9/4. Vẫn có cơ hội để ông duy trì quyền lực trong nhiệm kỳ thủ tướng thứ năm, nhưng một chiến thắng được dự báo sẽ khó khăn hơn.

Là chính trị gia chi phối chính trường Israel cả một thế hệ, ông Netanyahu đang phải chiến đấu với một gương mặt mới mẻ trên chính trường, vị tướng nghỉ hưu Benny Gantz.

Kết quả thăm dò do tờ Yedioth Ahronoth công bố hôm 5/4 cho thấy, đảng Xanh và Trắng của tướng Gantz giành được 30 ghế, hơn đảng Likud cầm quyền của ông Netanyahu 5 ghế tại Quốc hội, và một cuộc thăm dò khác cũng cho thấy đảng đối lập này dẫn trước 4 ghế. Theo luật pháp Israel, sẽ không có thêm cuộc thăm dò nào nữa được công bố kết quả từ nay đến khi bầu cử diễn ra.

Tuy vậy, theo Reuters, kết quả thăm dò nói trên cũng chưa nói lên điều quyết định trong cuộc bầu cử vào thứ ba tuần tới. Trong lịch sử Israel, chưa một đảng phái nào từng giành đa số quyết định luôn trong 120 ghế của Knesset, điều đó có nghĩa những ngày, thậm chí những tuần thương lượng thành lập chính phủ liên minh sau bầu cử mới quyết định ai sẽ là người nắm ghế thủ tướng.

Thăm dò dư luận của tờ Yedioth Ahronoth cũng cho thấy, tổng số ghế mà các đảng thuộc phe cánh hữu của ông Netanyahu giành được là 63 ghế, đủ để chiếm một đa số mong manh. Liên minh này chắc chắn sẽ làm khó cho tướng Gantz, cho dù đảng Xanh và Trắng của ông có dẫn đầu cuộc bầu cử.

Theo luật, sau khi công bố kết quả bầu cử, nếu không đảng nào hội đủ đa số phiếu để đơn phương thành lập chính phủ, Tổng thống Israel Reuven Rivlin sẽ tham vấn các nhà lãnh đạo của tất cả các chính đảng có đại diện ở quốc hội và sẽ chọn bất cứ ai mà ông tin tưởng có cơ hội tốt nhất thành lập được chính phủ liên minh. Ứng cử viên này sẽ có 42 ngày đứng ra thành lập chính phủ liên minh các đảng, và nếu không thành công, Tổng thống sẽ đề cử một ứng viên khác.

Bóng ma tham nhũng

Thủ tướng Netanyahu đã phải vận động tranh cử dưới đám mây đen từ tuyên bố hồi tháng 2 của Bộ trưởng Tư pháp Israel rằng bộ này sẽ tiến hành truy tố nhà lãnh đạo kỳ cựu về một loạt tội danh.

Việc ông Netanyahu xúc tiến cuộc bầu cử sớm đã khiến một số nhà quan sát bất ngờ. Kể từ tháng 12 năm 2016, ông đã là trung tâm của ba cuộc điều tra riêng biệt về cáo buộc gian lận, nhận hối lộ và vi phạm lòng tin của công chúng. Nếu bị kết tội, ông có thể phải ngồi tù - như một trong những người tiền nhiệm của ông là Ehud Olmert đã trải qua với tội danh tương tự.

Theo phân tích của Ủy ban châu Âu về Quan hệ đối ngoại (ECFR), với việc mạng lưới điều tra đang khép lại, ông Netanyahu dường như coi cuộc bầu cử sớm là quân bài cuối cùng để “né tránh toà án” của mình. Một chiến thắng trong cuộc bầu cử này có thể cho phép ông đặt ra vấn đề: một nhà lãnh đạo được uỷ thác dân chủ qua bầu cử nên được ưu tiên hơn là các cuộc điều tra, và sẽ là “phản dân chủ” nếu Bộ trưởng Tư pháp Avichai Mendelblit cố tình đưa tân Thủ tướng ra toà.

Cho đến nay, ông Netanyahu đã thành công trong việc trì hoãn các bản cáo trạng chính thức chống lại ông cho đến sau cuộc bầu cử. Nếu chiến thắng, chính phủ mới có thể cho phép ông thúc đẩy những đạo luật bảo vệ ông khỏi một phiên toà xét xử trong tương lai.

Chiến lược tranh cử

Đối mặt với nguy cơ thách thức pháp lý, ông Netanyahu đã tiến hành một chiến dịch vận động nhấn mạnh vào vai trò đảm bảo an ninh cho đất nước. Ông chỉ trích đối thủ Gantz là một người cánh tả yếu đuối, sẽ gây nguy hiểm cho an ninh của Israel bằng cách nhượng bộ lãnh thổ cho người Palestine. Ông Gantz đưa ra cam kết xây dựng hòa bình trong khi lại không có dấu hiệu rõ ràng nào về việc liệu ông có ủng hộ mục tiêu quốc gia của người Palestine ở các vùng lãnh thổ bị Israel chiếm giữ trong cuộc chiến tranh năm 1967 hay không.

Thủ tướng Netanyahu cũng nhấn mạnh mối quan hệ thân thiết của ông với Tổng thống Mỹ Donald Trump, người đã đảo ngược chính sách của Mỹ với Trung Đông trong hàng thập kỷ qua khi quyết định chuyển Đại sứ quán đến Jerusalem và công nhận chủ quyền của Israel đối với Cao nguyên Golan – vùng lãnh thổ người Israel chiếm đóng của Syria sau cuộc Chiến tranh Sáu Ngày năm 1967.

Một cuộc thăm dò dư luận do Viện Dân chủ Israel thực hiện cho thấy 63% người Israel “tin rằng vị trí của ông Netanyahu trong chiến dịch bầu cử hiện nay sẽ được tăng cường bởi sự thừa nhận từ Mỹ” đối với Cao nguyên Golan.

Tuy nhiên, chính trong vấn đề an ninh, ông Netanyahu cũng đang đối mặt với nhiều chỉ trích cho rằng chính phủ đã quá mềm mỏng khi đối phó với tình trạng bất ổn ở Gaza, từng dẫn đến sự từ chức của Bộ trưởng quốc phòng Avigdor Lieberman vào tháng 11 năm ngoái.

Theo CNN, mặc dù vậy, ông Netanyahu vẫn đang có lợi thế rõ ràng so với đối thủ. Một số lớn các đảng cánh hữu nhỏ đã cam kết ủng hộ ông. Tất nhiên, các đảng nhỏ này cần vượt qua quy định là phải giành được tối thiểu 3,25% phiếu bầu. Nếu họ không đạt đủ số phiếu đó, tức là không có đại diện tại quốc hội khoá tới, thì con đường đến nhiệm kỳ thứ 5 của ông Netanyahu sẽ khó khăn hơn. 

Trong trường hợp cả ông Netanyahu và đối thủ Benny Gantz đều không thể thành lập được liên minh, Israel có thể đối mặt với một cuộc bầu cử lại vào cuối năm 2019.