Tưởng chừng chững lại sau những xoay chuyển tình thế ở Kobane (Syria) và Tikrit (Iraq), nhưng một lần nữa sức mạnh của nhóm Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng lại trỗi dậy, phủ ngọn cờ đen lên hai thành phố Palmyra (Syria) và Ramadi (Iraq). Đây là lần đầu tiên IS trực tiếp chiếm được quyền kiểm soát một thành phố từ tay quân đội Syria cùng liên quân của lực lượng này.
Nhà hát cổ Palmyra. Ảnh: Reuters |
Theo Tổ chức Giám sát Nhân quyền Syria (SOHR), IS giờ đây kiểm soát một nửa lãnh thổ Syria và cũng như quân đội rút lui của Tổng thống Syra Bashar al-Assad, hàng ngàn dân thường đang tháo chạy.
Thành phố cổ Palmyra được biết đến vừa là “nàng dâu” vừa là “viên ngọc” của sa mạc, một ốc đảo xinh đẹp có 2.000 năm lịch sử và là địa danh được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) công nhận là di sản thế giới. Đền Bel và những cột mặt trời xung quanh cùng lâu đài tọa lạc trên quả đồi là giấc mơ của biết bao du khách thập phương. Nhưng biểu tượng đó của thế giới giờ đây nằm dưới quyền sinh sát của một nhóm khủng bố đang cố tạo ra một thứ “công nguyên” riêng trong khu vực.
Phá hủy lịch sử là một phần trong việc tái hình dung lại lịch sử theo ý đồ của chúng và mỗi một địa danh, một công trình ở đây bị phá hủy hay bán đi trở thành một chiến thắng mới của các tay súng IS.
Chiến lược và biểu tượng
Palmyra thất thủ là một sự kiện vừa mang tính chiến lược lại vừa mang tính biểu tượng. Viện Nghiên cứu Chiến tranh đã mô tả sự thất thủ này là một “thất bại lớn với chính quyền Assad”, và thất bại này sẽ có thể đe doạ khả năng duy trì “một thành trì ở Deir-ez-Zour”. Con đường đến Homs nằm ngay phía trước và một cơ số cơ sở quân sự cũng như các mỏ khí tự nhiên xung quanh al-Hail và Arak giờ đây nằm trong tay IS.
Những cổ vật chưa kịp được di dời đến địa điểm an toàn sẽ biến thành những món hàng làm lợi cho IS. Và việc phá hủy các di tích không thể bị đánh cắp và bán đi là chuyện gần như không thể tránh khỏi. Trên đất nước Iraq, từ các bảo tàng của thành phố Mosul cho đến thành phố Nimrud của nền văn minh cổ đại Assyria, IS chỉ mất vài tiếng đồng hồ để biến hàng trăm năm lịch sử loài người thành cát bụi.
Quang cảnh thành phố cổ Palmyra, cách thủ đô Damascus của Syria 215km về phía đông bắc ngày 14/3/2014. Ảnh: AFP/TTXVN |
Giờ đây, một trong những di tích lịch sử nổi bật nhất ở Trung Đông, thành Venice cát Palmyra, đang đứng trước nguy cơ chính nó trở thành lịch sử. Đó là lí do tại sao thế giới đứng ngồi không yên dõi theo số phận của thành phố cổ này.
Trước sự thất thủ của Palmyra, giáo sư Maamoun Abdulkarim, người đứng đầu cơ quan quản lý di tích quốc gia của Syria cho biết sự không chắc chắn về số phận của bảo tàng và các công trình lớn không thể mang đi” chính là điều khiến mọi người khiếp sợ. “Đây là cuộc chiến của toàn thế giới”, vị giáo sư nói.
Trước thông tin Palmyra rơi vào tay IS, thế giới quả thật đã có những cách phản ứng chưa từng thấy. Ngay cả những người trước đó vẫn im lặng trong vấn đề Syria cũng lên tiếng, kêu gọi tìm kiếm một giải pháp để xử trí tình huống. Nằm trong số này, Thị trưởng London đã kêu gọi lập ra một “vùng cấm bay” ở thành phố cổ Palmyra để bảo vệ các di tích, dù chính bản thân ông cũng không biết phải làm thế nào để thực hiện điều đó.
Nhưng tính khẩn cấp của hành động đã được thay thế bởi một nhận thức về việc, thật ra sự kiểm soát của IS có ý nghĩa gì. Theo kênh truyền thông NPR, người dân ở thành phố cổ Palmyra thức giấc phải chứng kiến cảnh những thi thể mất đầu trên phố. Từ loa phát thanh của nhà thờ Hồi giáo, tiếng của lực lượng IS vang lên kêu gọi mọi người “gia nhập đội quân hoặc chịu chung số phận”.
Tình huống đó, một lần nữa nhắc lại một câu chuyện mà thế giới này đã quá quen thuộc, rằng dù có điều gì xảy ra với các di tích và lịch sử đi chăng nữa, chính những dân thường vô tội là đối tượng phải trả giá nặng nhất trong cuộc xung đột chết chóc này.
Tương lai của Palmyra
Trên một khía cạnh khác, sự thất thủ của Palmyra đã tiếp tục làm dấy lên những bình luận khác không chỉ về sức mạnh lực lượng của Tổng thống Syria Assad, mà còn về thứ tình trạng của chiến dịch chống IS của liên quân do Mỹ cầm đầu. Ngay từ đầu, trong cuộc chiến với IS, chính sách Syria đã thiếu đi sự mạch lạc nếu so với chính sách Iraq.
Nếu như phản ứng của liên quân trước sự thất thủ của Ramadi là những kế hoạch tăng cường sức mạnh cho lực lượng của Thủ tướng Haidar al-Abbadi thì tại Syria, đó là một chiến lược không liên kết với nhà nước của Tổng thống Assad. Và khi chiếc lược Iraq loạng choạng sau thất bại ở Ramadi, những sự kiện ở Palmyra có thể buộc Washington phải tranh luận nhiều hơn nữa về những câu hỏi vốn đã được đặt ra từ trước, như việc sẽ phải làm gì nếu IS tiếp tục tiến về Damascus.
Tại Trung Đông, nơi từng là Con đường Tơ lụa trứ danh giờ đây đã trở thành con đường khủng bố và cũng đồng thời là lợi thế của IS. Tổng thống Syria Bashar al-Assad sẽ làm gì? Thành phố cổ Palmyra sẽ ra sao?... Câu chuyện của Palmyra vẫn còn nằm ở phía trước. Nhưng có một điều chắc chắn: một Palmyra không còn lịch sử sẽ không bao giờ là một Palmyra của ngày hôm qua.