Mối lo dai dẳng

Gần 3 năm sau vụ sát hại giáo viên lịch sử Samuel Paty ở Yvelines, ngoại ô Paris, nước Pháp lại rúng động bởi vụ tấn công khủng bố mới nhằm vào trường học, xảy ra ngày 13/10. Nạn nhân là Dominique Bernard, 57 tuổi, giáo viên tiếng Pháp của một trường trung học ở Arras, thủ phủ tỉnh Pas-de-Calais, miền Bắc nước Pháp. Đám tang ông, diễn ra ngày 19/10, có sự tham dự của Tổng thống Emmanuel Macron và phu nhân Brigitte Macron.

Việc lãnh đạo Pháp hiện diện một mặt cho thấy sự quan tâm của Chính phủ, mặt khác cũng phản ánh mức độ nghiêm trọng của tình hình an ninh đang diễn ra tại "đất nước hình lục lăng". Nghi phạm trong vụ sát hại thầy giáo Dominique Bernard là Mohammed Mogouchkov, 20 tuổi, từng theo học tại ngôi trường ở Arras, đến từ khu vực Bắc Kavkaz, nơi tập trung nhiều người Hồi giáo. Cộng đồng Bắc Kavkaz ở Pháp hiện có khoảng 20.000 - 40.000 người.

Trong số những người Bắc Kavkaz nhập cư này, Bộ Nội vụ Pháp xác định trên 300 đối tượng nằm trong “Hồ sơ xử lý các dấu hiệu nhằm ngăn chặn hành vi cực đoan hóa có tính chất khủng bố” (FSPRT), trong đó có khoảng 60 đối tượng thuộc danh sách “Hồ sơ S” (Fichés S) được các cơ quan tình báo giám sát đặc biệt và Mogouchkov cũng thuộc diện này.

Kể từ năm 2018, nhiều vụ khủng bố tại Pháp, bao gồm 3 vụ tấn công và 6 âm mưu đã được lên kế hoạch, có liên quan đến người gốc Kavkaz. Đáng nhớ nhất là vụ sát hại dã man thầy giáo Samuel Paty ngày 16/10/2020, mà nghi phạm là Abdouallakh Anzorov, một thanh niên gốc Chechnya 18 tuổi đã có quy chế tị nạn.

Sau “sự kiện 13/10” đã xuất hiện rất nhiều lời đe dọa tấn công khủng bố tại Pháp. Ngày 19/10, ít nhất 14 sân bay nhận được thư đe dọa đánh bom, 8 trong số đó phải sơ tán. Trước đó, tính đến ngày 18/10, cũng đã có 11 sân bay cấp vùng phải tổ chức các cuộc sơ tán vì nhận được đe dọa khủng bố. Một số điểm du lịch nổi tiếng thế giới, như Bảo tàng Louvre, cũng rơi vào tình cảnh tương tự. Đặc biệt, cung điện Versailles đã ba lần phải sơ tán du khách để nhường chỗ cho các lực lượng an ninh “làm việc”.

Tổng thư ký Nghiệp đoàn Cảnh sát quốc gia Pháp (SNCP) David Le Bars cho biết “Có những kẻ ác ý, thực sự muốn làm điều ác và đưa ra những lời đe dọa thực sự, song cũng có những kẻ lấy đó làm trò đùa”. Nhưng bất luận thế nào, do hiệu ứng từ truyền thông, những cảnh báo này đều đã gây hoang mang rất lớn trong người dân Pháp và buộc các lực lượng chức năng phải vất vả gấp bội.

Cứ mỗi lần có cảnh báo đe dọa là một lần cảnh sát phải huy động rất nhiều lực lượng, làm việc suốt nhiều giờ để đưa hiện trường trở lại bình thường. Ngày 14/10, lực lượng rà phá bom mìn đã phải kiểm tra 60.000 m2 của bảo tàng Louvre trong suốt buổi chiều để có thể đưa du khách trở lại. Cung điện Versailles cũng chứng kiến cảnh tương tự, với khoảng 10.000 du khách được sơ tán mỗi khi có cảnh báo.

Vụ xả súng ở thủ đô của Bỉ khiến 2 công dân Thụy Điển thiệt mạng xảy ra chỉ 4 ngày sau vụ tấn công bằng dao ở Pháp. Theo thông tin ban đầu, nghi phạm bị bắn chết tên là Abdesalem Lassoued, 45 tuổi, gốc Tunisia, theo đạo Hồi và nằm trong danh sách theo dõi của cảnh sát Bỉ với các tiền án buôn người và xâm phạm an ninh quốc gia Bỉ.

Trong thông điệp video đăng trên mạng xã hội, Abdesalem Lassoued tự nhận là thành viên của tổ chức "Nhà nước Hồi giáo" (IS) tự xưng và “chiến đấu cho Thánh Allah”. Đối tượng này từng sống và bị bắt giam tại Thụy Điển vì buôn ma túy trước khi sang Bỉ xin tị nạn tháng 11/2019 và bị từ chối vào năm 2020. Theo luật, đối tượng này phải rời Bỉ trên cơ sở tự nguyện nhưng đã không chấp hành lệnh mà ở lại cư trú bất hợp pháp.

Việc 2 công dân Thụy Điển bị sát hại tại Bỉ đã gây ra tác động truyền thông rất lớn tại đất nước Bắc Âu. Gần đây, quan hệ giữa Thụy Điển với các nước Hồi giáo đã trở nên căng thẳng sau khi xảy ra các vụ đốt kinh Koran vốn rất nhạy cảm. Ngay sau vụ tấn công tại Bỉ, Thụy Điển đã lập tức nâng mức báo động khủng bố ở trong nước. Thủ tướng Thụy Điển Ulf Kristersson thừa nhận: “Chưa bao giờ trong lịch sử gần đây, lợi ích của Thụy Điển lại bị đe dọa như hiện nay”.

Đặc biệt, sau khi xung đột vũ trang giữa Phong trào Hồi giáo Hamas và Israel bùng phát ngày 7/10, cùng với Bỉ và Pháp, quốc gia có đông người Hồi giáo và người Do Thái nhất châu Âu, các nước Anh, Đức, Tây Ban Nha và Italy cũng đồng loạt tăng cường các biện pháp bảo vệ an ninh đối với người Do Thái, đặc biệt là các cơ sở tôn giáo và các địa điểm nhạy cảm liên quan đến các cộng đồng này. Một số vụ tấn công nhằm vào các cơ sở của người Do Thái đã xảy ra ở Đức, Italy...

Mặc dù “không có mối đe dọa cụ thể nào ở giai đoạn hiện nay” nhưng Chính phủ Pháp vẫn “hết sức cảnh giác” như lời tuyên bố của Thủ tướng Élisabeth Borne. Về phần mình, Thủ tướng Đức Olaf Scholz cũng khẳng định Chính phủ Đức sẽ không để các cuộc tấn công tàn bạo nhắm vào Israel xảy ra trên đường phố Berlin.

Cho đến nay, vẫn chưa có bất cứ bằng chứng nào cho thấy các vụ việc ở EU có liên quan trực tiếp đến tình hình Trung Đông, nhưng các vụ tấn công tại Pháp và Bỉ, cũng như hàng loạt lời đe dọa tấn công xuất hiện những ngày qua, vẫn làm dấy lên lo ngại về một làn sóng khủng bố ở châu Âu, trong khi cuộc chiến giữa Israel và Hamas đang gây ra sự phân cực trong xã hội, với sự bùng phát của những bình luận đầy kích động và hận thù trên mạng. Nguy cơ còn cao hơn khi các nhà lãnh đạo EU công khai bày tỏ sự ủng hộ đối với Israel trong cuộc xung đột với Phong trào Hồi giáo Hamas.

Ở một góc nhìn khác, các vụ khủng bố đã cho thấy rõ những khó khăn của EU trong việc quản lý người tị nạn và nhập cư, cùng thất bại trong thực hiện hồi hương những đối tượng bị cho là không có đủ điều kiện ở lại. Một lần nữa, tình trạng này lại làm dấy lên những tranh luận về nhu cầu cấp thiết phải điều chỉnh các quy định về khu vực biên giới mở Schengen nhằm tăng cường khả năng bảo vệ của EU trước các dòng người nhập cư, trong đó có việc hồi hương những người nhập cư trái phép và trục xuất những người bị coi là mối đe dọa về an ninh đối với khối này. Các nước thành viên EU đã ban hành tổng cộng 420.000 quyết định hồi hương đối với người nhập cư trong năm 2022, nhưng thực tế chỉ có 77.000 quyết định được thực thi.

Như chia sẻ của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, những vụ việc vừa qua, đặc biệt là vụ sát hại 2 công dân Thụy Điển ngày 16/10 tại Brussels, cho thấy tất cả các nước châu Âu đều đang trở nên dễ bị tổn thương với sự trở lại của chủ nghĩa khủng bố Hồi giáo cực đoan. Mối lo dai dẳng của "thời kỳ sợ hãi" 2015-2016 ở châu Âu dường như đang sống dậy. Đó là nỗi ám ảnh của vụ xả súng nhằm vào tòa soạn báo Charlie Hebdo ở Paris đầu năm 2015 giết chết 12 người, loạt vụ tấn công của những phần tử đánh bom liều chết và các tay súng Hồi giáo cực đoan ở thủ đô nước Pháp tối 13/11 cùng năm, cướp đi sinh mạng của 130 người, hay vụ đánh bom ở Brussels hồi tháng 2/2016 khiến 32 người thiệt mạng... Có thể nói châu Âu vẫn đang đối mặt những nguy cơ tiềm tàng từ chủ nghĩa khủng bố và bạo lực cực đoan.