Liệu có cơ hội mới cho Trung Quốc ở châu Âu không?

Theo Đài phát thanh châu Âu tự do (RFE/RL) mới đây, trong bối cảnh quan hệ xuyên Đại Tây Dương ngày càng căng thẳng, đặc biệt là sau khi Tổng thống Donald Trump trở lại Nhà Trắng, những rạn nứt giữa Washington và các đồng minh châu Âu dường như đang mở ra cơ hội mới cho Trung Quốc. Tuy nhiên, liệu Bắc Kinh có thực sự nắm bắt được cơ hội này hay không vẫn còn nhiều câu hỏi.

Dấu hiệu của rạn nứt xuyên Đại Tây Dương

Những tháng gần đây chứng kiến nhiều dấu hiệu cho thấy mối quan hệ Mỹ-châu Âu đang trở nên căng thẳng. Mối đe dọa về thuế quan từ phía Mỹ, cuộc khẩu chiến tại Hội nghị An ninh Munich đầu tháng 2, các cuộc đàm phán giữa Mỹ và Nga không có sự tham gia của châu Âu và Ukraine, cũng như bế tắc tại Liên hợp quốc về 3 năm nổ ra ở Ukraine đều là minh chứng cho sự rạn nứt này.

Đặc biệt, việc chính quyền Trump muốn nhanh chóng chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine đang đặt ra những câu hỏi mới về sự phụ thuộc của châu Âu vào Mỹ. Theo một quan chức EU giấu tên, Washington đang có thái độ muốn "gỡ bỏ vấn đề Ukraine để chuyển sang các vấn đề khác". Quan chức này còn nhận định rằng "mục tiêu của ông Trump là thống trị thế giới cùng với Nga và Trung Quốc" thông qua "chiến lược tách biệt họ khỏi nhau".

Trung Quốc đang tận dụng cơ hội

Nhận thấy tình hình căng thẳng gia tăng, Trung Quốc không bỏ lỡ cơ hội tiếp cận các nhà lãnh đạo châu Âu. Ví dụ, bên lề Hội nghị An ninh Munich 2025, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã có cuộc họp song phương với nhiều quan chức hàng đầu châu Âu, bao gồm người đứng đầu chính sách đối ngoại EU Kaja Kallas, Thủ tướng Đức Olaf Scholz và Tổng thư ký NATO Mark Rutte.

Thái độ của một số quốc gia châu Âu đối với Trung Quốc dường như đang thay đổi. Bộ trưởng Ngoại giao Tây Ban Nha Jose Manuel Albares đã bày tỏ quan điểm cởi mở hơn về việc giữ mối quan hệ gần gũi hơn với Trung Quốc. Ông nhấn mạnh với tờ Financial Times rằng: "Châu Âu phải tự đưa ra quyết định của riêng mình. Và chúng ta phải quyết định khi nào Trung Quốc có thể là đối tác và khi nào Trung Quốc là đối thủ cạnh tranh".

Mối quan hệ giữa châu Âu và Trung Quốc đã trải qua nhiều thăng trầm. Trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Trump, Washington đã thúc đẩy các chính phủ châu Âu có lập trường cứng rắn hơn với Trung Quốc, dẫn đến việc EU dán nhãn Trung Quốc là "đối thủ có hệ thống" vào năm 2019.

Sau đó, dưới thời chính quyền Biden, lập trường cứng rắn này càng được củng cố do nhiều yếu tố: cách xử lý của Trung Quốc đối với đại dịch COVID-19, các vấn đề về thương mại, chuỗi cung ứng, và đặc biệt là sự hỗ trợ của Bắc Kinh đối với Nga trong cuộc chiến ở Ukraine.

Hiện nay, trong bối cảnh căng thẳng xuyên Đại Tây Dương, một số chính phủ châu Âu xem việc theo đuổi lập trường cứng rắn của Tổng thống Trump đối với Trung Quốc là cách để giành được sự ủng hộ của Washington. Ngược lại, các chính phủ khác như Tây Ban Nha lại muốn duy trì mối quan hệ kinh tế quan trọng với Bắc Kinh, đặc biệt khi mối quan hệ với Mỹ đang bất ổn.

Thậm chí, Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen, người vốn có lập trường cứng rắn đối với Trung Quốc, đã kêu gọi nỗ lực mới vào tháng 1 để cải thiện quan hệ giữa Brussels và Bắc Kinh.

Rạn nứt thực sự hay chỉ là tạm thời?

Căng thẳng giữa hai bờ Đại Tây Dương là có thật. Friedrich Merz, Thủ tướng dự kiến tiếp theo của Đức, đã tuyên bố rằng chính quyền Trump "không quan tâm nhiều đến số phận của châu Âu" và rằng châu lục này cần hành động phù hợp. Ông khẳng định: "Ưu tiên tuyệt đối của tôi là củng cố châu Âu càng nhanh càng tốt để từng bước chúng ta có thể thực sự độc lập khỏi Mỹ".

Mặc dù châu Âu đang vật lộn với sự tái cơ cấu, nhưng điều đó không có nghĩa là Trung Quốc là lựa chọn duy nhất để phòng ngừa sự phụ thuộc vào Mỹ. Trong khi các nhà lãnh đạo châu Âu như Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Anh Keir Starmer đến thăm Washington, Chủ tịch Ủy ban châu Âu von der Leyen đã đến thăm Ấn Độ vào cuối tháng 2 vừa qua.

James Crabtree, nghiên cứu viên tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại châu Âu, nhận định: "Thật khó có thể tưởng tượng ra thời điểm nào tốt hơn để khôi phục lại mối quan hệ vốn đã ảm đạm giữa châu Âu và Ấn Độ". Ông Crabtree cho biết cuộc họp thứ hai của Hội đồng Thương mại và Công nghệ EU - Ấn Độ kể từ khi thành lập vào năm 2023 "mang đến cơ hội tăng cường hợp tác trong nhiều lĩnh vực, từ trí tuệ nhân tạo đến công nghệ sạch".

Trung Quốc cũng có thể bị hạn chế về cơ hội khi hầu hết các thành viên EU không thể bỏ qua sự ủng hộ của Bắc Kinh đối với Nga trong bối cảnh xung đột ở Ukraine. Gói trừng phạt gần đây nhất của EU được thông qua vào ngày 24/2 một lần nữa bao gồm các công ty và cá nhân Trung Quốc.

Điều có khả năng xuất hiện là một châu Âu phân mảnh hơn trong quan hệ với Trung Quốc. Một số chính phủ khu vực này sẽ tìm kiếm đối tác thay thế như Ấn Độ, Hàn Quốc và Nhật Bản để cân bằng chính sách đối ngoại của họ. Trong khi đó, các quốc gia khác như Tây Ban Nha và Hungary có thể tiếp tục thu hút đầu tư từ Trung Quốc và tạo ra những cơ hội mới cho Bắc Kinh.

Có thể thấy mặc dù rạn nứt xuyên Đại Tây Dương đang mở ra một số cơ hội cho Trung Quốc tại châu Âu, nhưng những rào cản về lòng tin, đặc biệt liên quan đến lập trường của Trung Quốc về cuộc chiến ở Ukraine, vẫn là thách thức lớn đối với Bắc Kinh trong việc cải thiện mối quan hệ với EU.