Gruzia đang trở nên quan trọng với châu Âu với vai trò quá cảnh hàng hóa do xung đột Nga - Ukraine. Ảnh: Eu4georgia.ge
Các biện pháp trừng phạt của phương Tây nhằm vào Nga do xung đột ở Ukraine, trong đó có lệnh cấm vận chuyển hàng hóa đường bộ qua lãnh thổ Nga, đã làm nổi bật những triển vọng mới đầy hứa hẹn cho Gruzia với tư cách là một khu vực trung chuyển. Đó là bình luận của Zaal Anjaparidze, Giám đốc điều hành của Trung tâm Phát triển Nguồn lực Dân chủ Phi chính phủ Gruzia, trên trang web của Quỹ Jamestown mới đây.
Theo ông Zaal Anjaparidze, trên thực tế, Gruzia đã trở thành một trong những hành lang trên đất liền duy nhất để EU tiếp cận Trung Á và Trung Quốc. Nếu không tận dụng hết tiềm năng trung chuyển của Gruzia, khả năng tiếp cận của châu Âu đối với các sản phẩm và tài nguyên thiên nhiên ở Trung Á sẽ tiếp tục bị giảm đáng kể.
Hơn nữa, nếu không có Gruzia, khả năng tiếp cận của EU đối với nguồn năng lượng từ Azerbaijan cũng sẽ bị hạn chế. Thỏa thuận được ký gần đây giữa Brussels và Baku về việc tăng gấp đôi nguồn cung cấp khí đốt cho EU thông qua các đường ống dẫn khí đốt Xuyên bán đảo Tiểu Á (TANAP) và Xuyên Adriatic (TAP), đều cho thấy vai trò trung chuyển ngày càng tăng của Gruzia trong khu vực.
Ý tưởng kích hoạt Tuyến Vận tải Quốc tế Xuyên Caspi (TITR, hay “Hành lang trung tâm”) đi qua Gruzia cũng đã được hồi sinh và Tbilisi đang cố gắng hết sức để tận dụng cơ hội này. Trong thời gian gần đây, các chuyến thăm liên tiếp của Thủ tướng Gruzia Irakli Gharibashvili tới Uzbekistan, Turkmenistan và Kazakhstan, nhằm thảo luận về những cơ hội này, cùng các vấn đề khác.
Vào ngày 18/8, Gruzia, Thổ Nhĩ Kỳ và Azerbaijan đã ký một thỏa thuận về trao đổi dữ liệu sơ bộ để đơn giản hóa các thủ tục quá cảnh hải quan, góp phần vào việc “vận chuyển thông suốt” hàng hóa quốc tế đến khu vực Caucasus. Vào ngày 23/8, tại Tbilisi đã diễn ra cuộc họp cấp cao của Bộ trưởng Kinh tế Gruzia Levan Davitashvili với các bộ trưởng giao thông của Thổ Nhĩ Kỳ và Azerbaijan để thảo luận về sự phát triển và tăng cường cạnh tranh cho các hành lang giao thông của Gruzia, Azerbaijan và Thổ Nhĩ Kỳ, đặc biệt là tiềm năng của TITR.
Trong bối cảnh thực tế đang thay đổi trong khu vực, lưu lượng hàng hóa trên hành lang Gruzia đã tăng 1 triệu tấn, bao gồm cả vận chuyển đường bộ và đường biển, cũng như lượng hàng hóa container. Vào ngày 3/9, công ty cổ phần NC KTZ, nhà điều hành vận tải đường sắt quốc gia của Kazakhstan cho biết sẽ xây dựng mạng lưới đầu cuối tại các cảng của Iran, Azerbaijan, Gruzia và Thổ Nhĩ Kỳ trong những năm tới.
Tengizchevroil, một liên doanh do tập đoàn dầu khí khổng lồ Chevron dẫn đầu, đã bắt đầu định tuyến lại một lượng nhỏ dầu bằng đường sắt đến cảng Batumi của Gruzia và có kế hoạch tăng thêm khối lượng vận chuyển bằng đường sắt trong tháng 9 và tháng 10 này. Các thông tin gần đây cho thấy rằng Kazakhstan dự định vận chuyển 1,5 triệu tấn dầu qua đường ống Baku-Tbilisi-Ceyhan (BTC) bắt đầu từ tháng 9 để bỏ qua Nga. Tuy nhiên, Bộ Năng lượng Kazakhstan đã nhanh chóng phủ nhận những thông tin này.
Mặc dù vậy, việc trung chuyển qua Gruzia cũng có những khó khăn nhất định. Việc định tuyến lại toàn bộ các hành lang giao thông đến Gruzia sẽ mất nhiều thời gian. Ngoài ra, cơ sở hạ tầng giao thông của Gruzia cần được cải thiện đáng kể để có thể đáp ứng với sự gia tăng luân chuyển hàng hóa. Các chuyên gia cho biết cơ sở hạ tầng giao thông của Gruzia thiếu hẳn các khoản đầu tư trực tiếp từ nước ngoài. Vi dụ, việc xây dựng cảng Anaklia quan trọng về mặt chiến lược đã bị đình chỉ, nơi phần lớn đã trở thành nạn nhân của các cuộc xung đột chính trị và xung đột lợi ích.
Tóm lại, ông Zaal Anjaparidze cho rằng, việc định hướng lại các hành lang giao thông và năng lượng từ Nga đến lãnh thổ Gruzia mang lại những cơ hội đáng kể về địa chính trị và kinh tế nhưng cũng có những rủi ro nhất định.
Kể từ khi tuyên bố độc lập, Gruzia đã quảng bá thành công giá trị chiến lược của mình như một đối tác trung chuyển không thể thiếu trong khu vực. Tuy nhiên, tiềm năng vận chuyển của Gruzia vẫn dễ bị tổn thương do bất ổn chính trị, thách thức kinh tế và các mối đe dọa quân sự. Ngoài ra, kết quả của cuộc xung đột ở Ukraine chắc chắn sẽ có ảnh hưởng lớn đến triển vọng trung chuyển mới của Gruzia.