Những gì diễn ra trong những năm tháng sắp tới ở Syria sẽ đóng vai trò then chốt trong việc định hình tương lai khu vực. Chưa một quốc gia nào lại đặt ra nhiều thách thức đối với các nhà hoạch định chính sách Mỹ như hiện nay và chính quyền của Tổng thống Obama đã và đang phải đối mặt với nhiều chỉ trích nặng nề. Tuy nhiên, trong tháng 8 này đang diễn ra những sự kiện được xem là những tin tức tốt lành đầu tiên đối với Mỹ kể từ khi cuộc nổi dậy ở Syria bùng phát.
Đầu tháng 8/2016, lực lượng nổi dậy Syria được Mỹ hậu thuẫn đã chiếm lại thị trấn Manbij. Những thước phim quay cảnh người dân địa phương hân hoan ôm lấy những người mà họ coi là các anh hùng giải phóng đã được chiếu trên toàn thế giới, góp phần đem lại chiến thắng trên mặt trận tuyên truyền mà Washington đang rất cần. Manbij có thể là tiền đề cho cuộc phản công nhằm vào các cứ điểm trọng yếu của lực lượng cực đoan. IS đang mất dần đất đai, tiền bạc và sự hỗ trợ. Nhiều người hy vọng chúng sẽ sớm bị quét sạch khỏi các thành trì còn lại tại Raqqa (Syria) và Mosul (Iraq).
Máy bay Tu-22M3 của Nga xuất kích từ Iran oanh tạc mục tiêu IS. Ảnh cắt từ video do Bộ Quốc phòng Nga công bố. |
Tuy nhiên, cuộc chiến vì tương lai của Syria và nói chung là toàn bộ Trung Đông lại phức tạp hơn rất nhiều so với cuộc chiến chống IS. Một số lực lượng có ảnh hưởng - cụ thể là Nga, Iran và Chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad - cũng đang rất muốn đặt dấu chấm hết cho cuộc chiến này. Tuần qua, Nga đã khiến giới phân tích Mỹ bất ngờ với việc điều các máy bay ném bom tầm xa tới Iran, bay qua không phận của Iraq để không kích các mục tiêu ở Syria. Đây là lần đầu tiên các nhà lãnh đạo Iran cho phép một cường quốc bên ngoài sử dụng các căn cứ quân sự của họ, ít nhất là từ sau cuộc cách mạng năm 1979. Nhiều người xem đây là dấu hiệu đáng chú ý cho thấy sự phát triển của trục Nga - Iran.
Xét trên nhiều bình diện, thị trấn nhỏ Manbij chỉ đóng vai trò thứ yếu khi so sánh với nhiều vùng lãnh thổ bị chiếm đóng hoặc tranh giành trong thời gian dài. Tuy nhiên đối với Mỹ, đây có thể coi là một chiến thắng quan trọng. Trên lý thuyết, những người thắng cuộc là “phe đối lập ôn hòa ở Syria” - lực lượng mà Mỹ luôn hy vọng sẽ tồn tại và được công nhận trong nhiều năm qua. Nhưng liệu Mỹ có thể phát triển lực lượng ôn hòa tại địa phương đủ để làm thay đổi cục diện cuộc xung đột lớn hơn hay không vẫn là điều chưa có gì dám chắc. Hòa bình cuối cùng chỉ có thể được khôi phục nhờ một giải pháp thông qua đàm phán mà phải có sự tham gia của các lực lượng tại Syria và các nhà bảo trợ ở nước ngoài.
Hiện tại, tình hình địa chính trị dường như đã rõ ràng. Moskva quả quyết đứng về phía trục Tehran - Damascus theo dòng Shi’ite. Trong khi đó, Mỹ đang ngày càng xa rời các đối tác Sunni chính trong khu vực, cụ thể là Saudi Arabia và Thổ Nhĩ Kỳ.
Xét cho cùng, việc mở rộng trọng tâm quân sự và ngoại giao của Mỹ ra ngoài khu vực Trung Đông là một trong các tham vọng từ đầu của ông Obama. Mỹ hiện đã giảm bớt sự phụ thuộc vào nguồn năng lượng ở Trung Đông. Mỹ cũng ngày càng có nhiều trách nhiệm và mối quan tâm ở những nơi khác, đặc biệt là đối phó với Trung Quốc đang trỗi dậy và nước Nga đang hồi sinh ảnh hưởng. Tuy nhiên, chính việc Washington ngày một đối đầu nhiều hơn với Moskva khiến mọi việc trở nên phức tạp. Mỹ đang phải đối mặt với một cường quốc đối địch vốn luôn sẵn sàng có những hành động quyết liệt để thay đổi diễn tiến các sự kiện tại Trung Đông, vốn trước đó chỉ giới hạn trong tầm ảnh hưởng của các nước phương Tây.
Bất kể ai giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vào tháng 11 tới đều muốn đặt dấu ấn riêng của mình trong vai trò của Mỹ tại Trung Đông. Tuy nhiên, những gì diễn ra tại Syria vào thời điểm tân Tổng thống Mỹ lên nắm quyền sẽ có tác động lớn đến sự lựa chọn của nhà lãnh đạo này. Điều này cũng có ảnh hưởng không nhỏ đến tất cả các bên giao tranh trong các tháng sắp tới. Và có lẽ mớ bòng bong này chưa thể sớm được tháo gỡ.