Với yêu cầu rất cấp bách và áp lực sớm đưa nhà máy điện hạt nhân vào hoạt động thương mại, đây là mục tiêu nhiều thách thức nên cần thay đổi tư duy quản trị theo hướng linh hoạt, đẩy nhanh tiến độ.
Cơ chế, chính sách đặc biệt đã có
Theo Phó Giáo sư, Tiến sỹ Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính), việc Quốc hội thông qua “cơ chế, chính sách đặc biệt đầu tư xây dựng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận”, chủ đầu tư dự án điện hạt nhân sẽ thuận lợi hơn trong triển khai. Cụ thể, cơ chế cho phép đàm phán song song với các đối tác nước ngoài về hợp tác xây dựng và cấp tín dụng theo Nghị quyết này sẽ giúp đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án, tránh sự trì hoãn do thủ tục hành chính kéo dài, từ đó rút ngắn thời gian xây dựng và đưa nhà máy vào hoạt động.
Bên cạnh đó, việc cho phép chỉ định thầu theo quy trình rút gọn cho các gói thầu quan trọng, như hình thức hợp đồng tổng thầu "chìa khóa trao tay" sẽ giúp tối ưu hóa thời gian và giảm thiểu thủ tục phức tạp. Ngoài ra, cơ chế huy động vốn linh hoạt từ nhiều nguồn khác nhau sẽ giúp chủ đầu tư có thể tăng tính chủ động trong việc huy động vốn mà không phải trình phương án huy động hoặc thế chấp tài sản. Hơn nữa, việc miễn áp dụng giới hạn dư nợ tín dụng đối với ngân hàng trong nước khi tài trợ cho dự án là một ưu đãi lớn, giúp dự án có nguồn vốn dồi dào để triển khai.
Theo chuyên gia năng lượng Nguyễn Thành Sơn (Trường Đại học Điện lực), việc xây dựng các lò phản ứng điện hạt nhân trên thế giới đều đối mặt với rủi ro bị “đội vốn” rất lớn trong quá trình xây dựng. Trong khi đó, vốn đầu tư xây dựng một nhà máy điện hạt nhân ước tính lên tới 12 tỷ USD. Đặc biệt, việc vận hành nhà máy điện hạt nhân còn đối mặt với nhiều chi phí biến đổi rất khó kiểm soát như: chi phí nhiên liệu hạt nhân, dự trữ nhiên liệu uranium, chi phí xử lý nhiên liệu đã qua sử dụng, chi phí ngừng hoạt động…
"Vì vậy, cơ chế đặc biệt để phát triển điện hạt nhân cần có thêm bảo lãnh của Chính phủ một cách cao nhất và toàn diện nhất để chủ đầu tư có thể yên tâm triển khai. Các nghiên cứu do Chính phủ Anh thực hiện trong năm 1989, 1995 và 2002 cũng cho thấy, trong thị trường điện tự do, các công ty điện lực sẽ không xây dựng nhà máy điện hạt nhân trừ khi có trợ cấp của Chính phủ và Chính phủ bảo lãnh cho việc hoàn vốn", ông Nguyễn Thành Sơn chia sẻ.
Cùng quan điểm này, chuyên gia Ngô Trí Long cho biết, do các dự án điện hạt nhân cần nguồn vốn đầu tư rất lớn và kéo dài nên cần có bảo lãnh tín dụng từ Chính phủ. Bên cạnh đó, từ thực tế vận hành nhà máy điện hạt nhân tại các nước trên thế giới, Nhà nước có thể cam kết chia sẻ rủi ro tài chính, rủi ro về công nghệ, rủi ro về môi trường với nhà đầu tư để đảm bảo lợi ích lâu dài từ việc vận hành dự án. Theo đó, việc thiết lập các quỹ dự phòng để xử lý các tình huống bất ngờ chính là một giải pháp cần thiết. Ngoài ra, việc ký kết hợp đồng mua bán điện dài hạn với giá ổn định, hoặc cơ chế điều chỉnh giá điện hợp lý cũng là giải pháp quan trọng để việc đầu tư và vận hành nhà máy điện hạt nhân được hiệu quả.
Khẩn trương vào cuộc
Ông Trần Quang Dũng, Phó Bí thư thường trực Đảng ủy Petrovietnam cho biết, ngay sau khi được Thủ tướng Chính phủ giao làm chủ đầu tư Dự án Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 2, Petrovietnam đã khẩn trương, quyết liệt vào cuộc. Cụ thể, Petrovietnam đã có báo cáo Bộ Công Thương về các cơ chế, chính sách đặc thù liên quan đến thủ tục đầu tư, lựa chọn nhà thầu, tuyển dụng nhân sự, huy động vốn và tiêu chuẩn an toàn hạt nhân.
Bên cạnh đó, Petrovietnam đã ban hành Quyết định số 879/QĐ-DKVN về việc thành lập Ban Chỉ đạo chuẩn bị triển khai dự án, đồng thời làm việc với UBND tỉnh Ninh Thuận để thống nhất phương án giải phóng mặt bằng trong năm 2025 và bổ sung dự án vào quy hoạch sử dụng đất của tỉnh.
Để chuẩn bị nhân lực cho dự án điện hạt nhân, Petrovietnam đã gửi công văn đến các đơn vị thành viên yêu cầu cử nhân sự tham gia triển khai dự án, đồng thời nhận bàn giao hồ sơ dự án từ Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) để tổng hợp, đánh giá. Giữa tháng 2 vừa qua, Petrovietnam đã tổ chức hội thảo chuyên đề về điện hạt nhân để lấy ý kiến các chuyên gia đầu ngành về các vấn đề kỹ thuật, chính sách liên quan.
Theo Chủ tịch Petrovietnam Lê Mạnh Hùng, dự án Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 2 không chỉ là nhiệm vụ quan trọng do Đảng, Nhà nước giao mà còn là vinh dự của Petrovietnam, phù hợp với định hướng phát triển thành Tập đoàn Công nghiệp và Năng lượng Quốc gia. Với yêu cầu rất cấp bách và áp lực đến năm 2030 và muộn nhất năm 2031 phải đưa nhà máy điện hạt nhân vào hoạt động thương mại, đây là mục tiêu rất áp lực, nhiều thách thức nên cần thay đổi tư duy quản trị theo hướng linh hoạt, đẩy nhanh tiến độ.
"Hiện Petrovietnam là nhà sản xuất điện đứng thứ hai ở Việt Nam sau EVN và đã có kinh nghiệm tích luỹ từ việc triển khai 13 dự án nguồn điện công suất lớn. Bên cạnh đó, Petrovietnam được xếp hạng tín nhiệm ở mức BB+ nếu tính độc lập với Chính phủ nên khả năng thu xếp vốn của doanh nghiệp cũng tốt hơn, cộng thêm nguồn lực tích lũy trong nhiều năm qua cũng bảo đảm để tài trợ cho các dự án năng lượng lớn. Ngoài ra, công nghệ thiết bị nhà máy điện hạt nhân đều sẽ do các nhà thầu, nhà cung cấp có bản quyền công nghệ cung cấp dưới sự giám sát rất chặt chẽ của Cơ quan Năng lượng nguyên tử Quốc tế (IAEA) nên vấn đề triển khai dự án điện hạt nhân này sẽ được đảm bảo", Chủ tịch Petrovietnam Lê Mạnh Hùng cho biết.