Tuy nhiên, chỉ còn 4 tháng nữa là kết thúc năm, nhưng tiến độ giải ngân vốn đầu tư công của các bộ, cơ quan Trung ương và địa phương vẫn còn “ì ạch”. Để “đốc thúc”, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa giao 6 Tổ công tác của Chính phủ sẽ tiếp tục kiểm tra, đôn đốc, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công năm 2022 tại 41 bộ, cơ quan trung ương và 18 địa phương, từ ngày 20/8 đến hết ngày 30/8/2022.
Phương tiện thi công nâng cấp tuyến đường ở Phường 3, thành phố Đông Hà, Quảng Trị từ vốn đầu tư công. Ảnh minh họa: Nguyên Lý/TTXVN
Giải ngân chậm do nhiều vướng mắc
Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, đến ngày 31/7/2022, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công của cả nước đạt 34,47% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, giảm so với cùng kỳ (cùng kỳ năm 2021 đạt 36,71%). Theo đó, có 17 bộ, cơ quan trung ương có tỷ lệ giải ngân dưới 10% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, đặc biệt có 01 cơ quan trung ương đến nay vẫn chưa giải ngân kế hoạch vốn.
Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương cho biết, bên cạnh những nguyên nhân cố hữu như: giải phóng mặt bằng, công tác chuẩn bị dự án chưa tốt, điều chỉnh nhiều lần, thủ tục mất nhiều thời gian, công tác quản lý dự án còn nhiều bất cập...
Cùng với đó, trong những tháng đầu năm, giá nguyên vật liệu xây dựng tăng đột biến đã ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện và giải ngân kế hoạch đầu tư công, có tình trạng nhà thầu thi công cầm chừng để chờ giá vật liệu hạ nhiệt hoặc chuyển sang tìm kiếm công việc tại các dự án FDI, gây thiếu nhân công thực hiện các dự án trọng điểm, quan trọng quốc gia.
Dẫn chứng, Hà Nam là một trong những địa phương có tỷ lệ giải ngân đầu tư công thấp hơn mức bình quân chung của cả nước. Tỉnh có quyết tâm rất lớn để giải ngân hết vốn kế hoạch được giao. Tuy nhiên, trong thực hiện, vẫn còn rất nhiều khó khăn, vướng mắc.
Trong đó, nổi bật là quy trình, thủ tục, thời gian thực hiện tái định cư, giải phóng mặt bằng. Theo ông Hoàng Văn Long, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Hà Nam, muốn giải phóng mặt bằng dự án gốc, phải thực hiện tái định cư. Tuy nhiên, thực hiện tái định cư từng dự án mất rất nhiều thời gian, trình tự thủ tục cũng như 1 dự án đầu tư. Quá trình kiểm kê, thông báo, thu hồi đất cũng rất mất thời gian, nếu phải cưỡng chế mất khoảng 1 năm.
Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nam, ông Nguyễn Quang Huy cũng cho biết, lập quy hoạch 1 khu nhỏ có 6 ha cũng phải mất 45 ngày xin ý kiến cộng đồng dân cư. Trong khi đó, ở địa phương có những khu tái định cư gắn liền với khu dân cư, thôn, xóm, nhiều trường hợp lấy ý kiến chỉ 2 - 3 ngày là xong. Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nam đề xuất sửa thời gian này, khi đạt đồng thuận theo quy định là được.
Từ thực tiễn của Hà Nam cho thấy, việc thực hiện dự án đầu tư công không chỉ bị chi phối bởi Luật Đầu tư công mà còn bởi rất nhiều luật khác và vướng mắc của Hà Nam chủ yếu là trình tự, thủ tục thực hiện các bước. Đây cũng là vướng mắc chung của rất nhiều địa phương, dẫn đến chậm tiến độ dự án, giải ngân đầu tư công chậm.
Ông Đỗ Thành Trung, Vụ trưởng Vụ Tổng hợp kinh tế quốc dân, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho rằng, như trường hợp của Hà Nam, vướng mắc liên quan chủ yếu đến lĩnh vực chuyên ngành về đất đai, môi trường, xây dựng, giao thông, kiến trúc, thẩm định ở các bộ chuyên ngành… Ví dụ như: vướng giải phóng mặt bằng, Tỉnh đề xuất làm dự án tái định cư riêng cho nhiều dự án đầu tư công, nhưng theo Luật Đất đai không được làm với dự án nhóm B, C…
Cần "thúc đẩy" tiến độ giải ngân
Để kịp thời có các giải pháp quyết liệt, hiệu quả nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công năm 2022, mới đây, tại Công văn số 727/TTg-KTTH ngày 16/8/2022, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính giao 6 Tổ công tác được thành lập theo Quyết định số 548/QĐ-TTg ngày 2/5/2022 của Thủ tướng Chính phủ tiếp tục kiểm tra, đôn đốc, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công năm 2022 tại 41 bộ, cơ quan trung ương và 18 địa phương có kết quả giải ngân đến ngày 31/7/2022 dưới mức trung bình của cả nước (34,47%).
Công văn nêu rõ, các đồng chí Tổ trưởng Tổ công tác sắp xếp thời gian để tập trung cho việc này từ nay đến cuối tháng 8 năm 2022, phải lựa chọn đi trực tiếp kiểm tra tại một số bộ, cơ quan, địa phương thuộc Tổ công tác của mình và có hình thức kiểm tra phù hợp với các bộ, cơ quan, địa phương còn lại.
“Các Tổ phải rất cụ thể khi xây dựng kế hoạch kiểm tra, làm việc tìm hiểu kỹ thực trạng tình hình, xác định rõ các vướng mắc, điểm nghẽn ở cơ sở, thẩm quyền xử lý tháo gỡ, thời hạn xử lý. Các đồng chí Tổ trưởng phải chỉ đạo trực tiếp giải quyết các vướng mắc và tổng hợp các vướng mắc vượt thẩm quyền để báo cáo cấp có thẩm quyền; bảo đảm chất lượng, thiết thực, hiệu quả”, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu.
Bên cạnh chủ động khắc phục những nguyên nhân chủ quan, từ nâng cao năng lực công tác chuẩn bị dự án, năng lực các bên liên quan, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho rằng cần tháo gỡ những vướng mắc về thủ tục, trình tự. Địa phương vướng ở đâu trao đổi trực tiếp với các bộ và Bộ Kế hoạch và Đầu tư.
Trong phạm vi thẩm quyền giải quyết được ngay, các bộ ngành xắn tay cùng địa phương giải quyết. Vấn đề gì liên quan sửa đổi chính sách, thể chế thì cần tiếp thu, nghiên cứu trong quá trình sửa đổi pháp luật.
Ví dụ những vấn đề liên quan đến đất đai là vướng mắc chung của rất nhiều địa phương, Bộ Tài nguyên và Môi trường cần nghiên cứu trong quá trình sửa đổi Luật Đất đai sắp tới. Hay vấn đề lấy ý kiến cộng đồng dân cư ở bước nhiệm vụ lập quy hoạch sẽ được tổng hợp để đề xuất xem xét nghiên cứu sửa đổi pháp luật liên quan.
Theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, để thúc đẩy giải ngân đầu tư công, giải pháp căn cơ là phải rà soát lại quy định của Luật Đầu tư công cũng như pháp luật liên quan, bảo đảm hệ thống pháp luật điều chỉnh hoạt động đầu tư công đồng bộ, thống nhất, rõ ràng, phân cấp triệt để...
Thứ trưởng Trần Quốc Phương cũng nhấn mạnh, các địa phương cần tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong triển khai dự án đầu tư công. Các bộ, cơ quan Trung ương và địa phương phải chủ động, thực sự vào cuộc và trả lời, hướng dẫn xử lý, tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn một cách kịp thời, hiệu quả. Người đứng đầu phải trực tiếp chỉ đạo tháo gỡ khó khăn, vướng mắc liên quan và chịu trách nhiệm giải trình về kết quả giải ngân cũng như hiệu quả đầu tư.
Về đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính trong quản lý đầu tư công, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Xây dựng đẩy nhanh tiến độ giải quyết các thủ tục hành chính, tháo gỡ khó khăn về nguồn vật liệu, đặc biệt là giải quyết khó khăn về nguồn cung cấp vật liệu san lấp; kiểm tra việc xây dựng, công bố giá, chỉ số giá các loại vật liệu xây dựng theo đúng quy định; kiểm soát tình trạng biến động giá nguyên, nhiên vật liệu xây dựng và xử lý nghiêm các hành vi đầu cơ, nâng giá trục lợi...