Vàng được trưng bày tại ngân hàng Deutsche Bundesbank ở Frankfurt am Main, Đức. Ảnh: AFP/TTXVN
Đây là bước đi mới nhất trong nỗ lực nhiều năm của WGC nhằm số hóa thị trường vàng, với tham vọng hiện đại hóa ngành giao dịch kim loại quý trị giá khoảng 900 tỷ USD tại London. Tuy nhiên, thành công của PGI phụ thuộc vào khả năng vượt qua sự kháng cự của các bên tham gia lâu năm và điều chỉnh theo khung pháp lý vốn chưa thống nhất giữa các quốc gia.
"Vàng số" là gì?
Hiện nay, thị trường vàng London hoạt động chủ yếu theo hai hình thức: vàng “phân bổ” (có thể gọi nôm na là vàng vật chất, được phân bổ thành từng thỏi cụ thể) và vàng “chưa phân bổ” (có tính thanh khoản cao hơn nhưng kèm nhiều rủi ro). PGI được xem là một “lựa chọn thứ ba” cho các giao dịch vàng phi tập trung (OTC).
Theo mô hình này, ngân hàng và nhà đầu tư có thể mua bán quyền sở hữu một phần vàng vật chất được giữ trong tài khoản riêng biệt, đồng sở hữu thông qua cấu trúc tín thác. Theo Financial Times, thử nghiệm sẽ bắt đầu với một số tổ chức tài chính tại London từ đầu năm 2026.
Khác với tiền mã hóa, vàng số gắn chặt với thị trường vật chất. Mỗi đơn vị PGI tương ứng với một khối lượng vàng cụ thể trong kho, và giao dịch được ghi trên blockchain để đảm bảo minh bạch. Ông David Tait, Giám đốc điều hành WGC, cho biết: “Chúng tôi muốn tiêu chuẩn hóa lớp giao dịch số của vàng, để các sản phẩm tài chính ở thị trường khác cũng có thể áp dụng vào vàng”.
PGI được coi như một dạng “hộ chiếu số” cho vàng, lấy cảm hứng từ các mô hình trước như quỹ ETF vàng hay stablecoin vàng (như Paxos Gold), vốn đòi hỏi dự trữ 100% vàng vật chất để tránh rủi ro lưu thông “rỗng”.
Lợi ích và thách thức
Với các nhà đầu tư tổ chức, vàng số mở ra một tiềm năng lớn. Thay vì chỉ là tài sản dự trữ, vàng có thể trở thành công cụ tài chính linh hoạt. Ông Tait nói: “Với ngân hàng, vàng có thể được sử dụng làm tài sản thế chấp, giúp họ kiếm lợi nhuận đáng kể”.
Theo WGC, PGI kết hợp ưu điểm của hai mô hình vàng OTC hiện tại, bao gồm tính an toàn của vàng vật chất, lợi thế về khả năng phân nhỏ, thế chấp dễ dàng và chuyển nhượng nhanh chóng.
Tuy nhiên, vẫn còn nhiều hoài nghi về mô hình này, đặc biệt là về môi trường pháp lý chưa rõ ràng. Các cơ quan vẫn tranh luận liệu vàng số nên được coi là chứng khoán hay hàng hóa phái sinh, trong khi mỗi quốc gia áp dụng một cách khác nhau, khiến việc triển khai xuyên biên giới gặp khó khăn.
Khác với stablecoin gắn với các đồng tiền pháp định đã phổ biến nhờ thanh khoản, "vàng số" vẫn chủ yếu được nắm giữ thụ động, chưa trở thành phương tiện thanh toán hay đơn vị hạch toán chung.
Vị trí khó thay thế của vàng vật chất
Dù còn nhiều rào cản, "vàng số" đang dần thu hút sự quan tâm, nhất là từ thế hệ nhà đầu tư trẻ. Theo khảo sát của HSBC năm 2025, 41% nhà đầu tư có dự định sở hữu vàng trong 12 tháng tới, trong đó 28% muốn nắm giữ "vàng số".
Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng vàng số khó có thể thay thế hoàn toàn vàng vật chất, vốn giữ vai trò cốt lõi trong dự trữ ngoại hối của ngân hàng trung ương và nhu cầu văn hóa. Ngân hàng trung ương toàn cầu hiện nắm khoảng 36.000 tấn vàng và đã mua thêm hơn 1.000 tấn mỗi năm trong ba năm gần đây, mức cao kỷ lục.
Ở cấp hộ gia đình, sức hút của vàng vật chất vẫn rất mạnh mẽ. Tại châu Á và Trung Đông, trang sức chiếm tỷ trọng lớn trong nhu cầu vàng. Tại Anh, tiền vàng không chỉ được coi là kênh đầu tư mà còn được ưa chuộng nhờ giá trị nghệ thuật và ý nghĩa văn hóa.
Theo giới chuyên gia, tương lai có thể nằm ở cách tiếp cận kết hợp: vàng vật chất tiếp tục là “hàng rào” chống lạm phát và rủi ro tài chính, trong khi vàng số mang lại lợi thế về tính thanh khoản, chi phí thấp và tốc độ thanh toán nhanh hơn.