Nóng trong tuần: Thế giới chấn động với thiên tai ở Afghanistan và giá vàng lập đỉnh

Israel tăng cường tấn công Gaza, ra lệnh sơ tán quy mô lớn

Rạng sáng 31/8, Lực lượng phòng vệ Israel (IDF) đã tiến hành các cuộc tấn công ác liệt vào thành phố Gaza và vùng phụ cận. Phát ngôn viên quân đội Israel Effie Defrin cho biết các lực lượng Israel tiếp tục phá hủy cơ sở hạ tầng của Hamas tại các khu vực như phố Zeitoun và Sheikh Radwan, đồng thời cho biết chiến dịch sẽ tiếp tục mở rộng và tăng cường trong những ngày tới. 

Đến ngày 4/9, giới chức Israel tuyên bố IDF đã kiểm soát 40% thành phố Gaza, đồng thời để ngỏ khả năng áp đặt chế độ quân sự ở vùng lãnh thổ này. Tham mưu trưởng IDF Eyal Zamir đã tuyên bố rằng nếu không có kế hoạch cụ thể tiếp theo, quân đội sẽ phải áp đặt chế độ quân sự ở Gaza.

Ngày 5/9, IDF đã phát lệnh sơ tán đầu tiên ở thành phố Gaza thông qua việc rải tờ rơi tại khu phố Radwan, yêu cầu dân thường rời khỏi khu vực trước các đợt không kích. Theo ước tính của các quan chức quốc phòng Israel, khoảng 70.000-80.000 người đã rời khỏi thành phố Gaza, tuy nhiên con số này vẫn còn thấp so với tổng dân số ước tính gần 1 triệu người.

Các sĩ quan thuộc Bộ Tư lệnh Miền Nam của Israel cho biết đợt sơ tán quy mô lớn sẽ sớm bắt đầu, với ước tính hàng trăm nghìn người Palestine sẽ được chuyển đến các khu vực trú ẩn ở phía Nam Dải Gaza. Cơ quan COGAT cho biết hàng nghìn lều trại và thiết bị trú ẩn đã được đưa vào Gaza, với hàng chục nghìn lều khác đang trên đường vận chuyển.

Cơ quan y tế Gaza cho biết hỏa lực của Israel đã khiến ít nhất 53 người thiệt mạng chỉ trong ngày 4/9. Kể từ khi xung đột bùng phát tháng 10/2023, các cuộc tấn công của Israel đã khiến ít nhất 63.371 người Palestine thiệt mạng, phần lớn là dân thường, trong khi 900 binh sĩ Israel đã thiệt mạng và 6.213 người bị thương.

Bà Tess Ingram, Giám đốc Truyền thông của Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) tại khu vực, cảnh báo Gaza đã trở thành "thành phố của nỗi sợ hãi, sự chạy trốn và tang tóc". Các quan chức y tế cho biết 370 người, trong đó có 131 trẻ em, đã chết vì suy dinh dưỡng và nạn đói. Theo Liên hợp quốc (LHQ), ít nhất 21.000 trẻ em ở Gaza đã bị khuyết tật kể từ khi nổ ra xung đột.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Quốc phòng Israel Israel Katz tuyên bố hoạt động quân sự sẽ tiếp tục gia tăng cho đến khi Hamas chấp nhận các điều kiện của Israel để kết thúc chiến tranh. IDF nhấn mạnh nhiệm vụ chỉ kết thúc khi các con tin còn lại được trả tự do và sự kiểm soát của Hamas chấm dứt.

Trước tình hình trên, LHQ đã ban bố tình trạng nạn đói tại Gaza trong tháng 9, cảnh báo 500.000 người sẽ phải đối mặt với những điều kiện "thảm khốc".

Thảm họa kép tại Afghanistan: Động đất liên tiếp cướp đi sinh mạng hơn 2.200 người

Hai trận động đất lớn đã tấn công miền Đông Afghanistan, khiến hơn 2.200 người thiệt mạng và gần 4.000 người bị thương trong một trong những thảm họa tự nhiên nghiêm trọng nhất của quốc gia này trong nhiều thập kỷ.

Đêm 31/8, một trận động đất có độ lớn 6,0 đã xảy ra tại các tỉnh miền núi Kunar, Nangarhar và Laghman, gần biên giới với Pakistan. Theo số liệu mới nhất của chính quyền Taliban công bố ngày 4/9, con số thiệt mạng đã tăng mạnh lên 2.217 người, với phần lớn thương vong tập trung tại tỉnh miền núi Kunar.

Thảm họa xảy ra khi người dân đang say ngủ, khiến hàng loạt ngôi nhà sụp đổ. Người đứng đầu Cao ủy Liên hợp quốc về người tị nạn (UNHCR) Filippo Grandi cho biết trận động đất đã ảnh hưởng tới hơn 500.000 người tại miền Đông Afghanistan.

Sau trận động đất chính, hàng loạt dư chấn liên tục xảy ra, gây thêm nhiều vụ sạt lở đá và làm tắc nghẽn các tuyến đường vốn đã khó đi. Đáng lo ngại hơn, ngày 5/9, khu vực Đông Nam Afghanistan tiếp tục hứng chịu một động đất khác có độ lớn 5,4, theo Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Địa chất Đức (GFZ), nằm ở độ sâu 10 km.

Tình trạng này không chỉ gây khó khăn cho công tác cứu trợ mà còn khiến người dân không dám trở về nhà, phải sống ngoài trời vì lo sợ các công trình bị hư hại có thể sụp đổ bất cứ lúc nào.

Tổ chức phi chính phủ Save the Children cho biết một trong những đội cứu trợ của họ đã phải đi bộ 20km để tiếp cận những ngôi làng bị cô lập do đá lở. Trong 2 ngày sau thảm họa, chính quyền Taliban đã điều động 155 chuyến trực thăng để sơ tán khoảng 2.000 người bị thương tới các bệnh viện khu vực.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã kêu gọi viện trợ khẩn cấp 4 triệu USD để cung cấp dịch vụ y tế cứu sinh. Ông Jamshed Tanoli, trưởng nhóm ứng phó khẩn cấp của WHO tại Afghanistan nhấn mạnh tính cấp bách của tình hình khi các bệnh viện đang quá tải.

Afghanistan thường xuyên hứng chịu động đất do nằm gần ngã ba của các mảng kiến tạo Á-Âu và Ấn Độ. Tuy nhiên, sự cắt giảm viện trợ quốc tế sau khi Taliban lên nắm quyền năm 2021 khiến khả năng ứng phó thảm họa của quốc gia này bị hạn chế nghiêm trọng.

Theo LHQ, ước tính khoảng 85% dân số Afghanistan hiện đang sống với mức thu nhập dưới 1 USD/ngày, trong bối cảnh quốc gia này phải đối mặt với nghèo đói, hạn hán nghiêm trọng và làn sóng hồi hương của hàng triệu người dân từ các nước láng giềng.

Phán quyết gây chấn động chính sách thương mại của Tổng thống Mỹ

Với tỷ lệ bỏ phiếu 7-4, Tòa Phúc thẩm khu vực tư pháp số 5 của Mỹ ngày 3/9 đã ra phán quyết mang tính bước ngoặt, khẳng định việc Tổng thống Donald Trump sử dụng Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) để áp thuế quan toàn cầu là vượt quá thẩm quyền hiến pháp.

Các thẩm phán khẳng định quyền áp thuế là "quyền lực cốt lõi của Quốc hội" và không thể bị tổng thống lạm dụng thông qua việc tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia. Mức thuế hiện hành sẽ tiếp tục có hiệu lực đến ngày 14/10, thời điểm Tòa án Tối cao dự kiến xem xét vụ việc.

Nếu Tòa án Tối cao giữ nguyên phán quyết, phần lớn thuế quan mà chính quyền Trump áp đặt năm nay – gồm đối ứng và thuế với Canada, Trung Quốc, Mexico – sẽ bị hủy bỏ. Đồng thời, Tòa Phúc thẩm Washington D.C. cũng ra phán quyết 2-1 phục hồi chức vụ Ủy viên Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) Rebecca Kelly Slaughter, đánh dấu thất bại lớn khác của Tổng thống Trump trong nỗ lực siết chặt bộ máy hành chính.

Sau phán quyết, Tổng thống Trump cảnh báo Mỹ có thể phải "hủy bỏ" các thỏa thuận thương mại đã ký với Liên minh châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc và các đối tác khác nếu thua kiện về tính hợp pháp của thuế quan. Ông nhấn mạnh việc thất bại sẽ gây "tổn thất vô cùng lớn" cho Mỹ và có nguy cơ làm vô hiệu hóa những thỏa thuận thương mại quan trọng.

Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer khẳng định trên Fox News rằng phán quyết chỉ là "trở ngại nhỏ", không làm chệch hướng chính sách thương mại hiện nay. Tuy nhiên, ông cảnh báo hậu quả sẽ "thảm khốc" nếu Tòa án Tối cao bác bỏ hoàn toàn thuế IEEPA.

Theo The Washington Post, đây được xem là thất bại lớn cho Nhà Trắng, đe dọa làm tê liệt phần lớn chương trình nghị sự thương mại nhiệm kỳ hai của Tổng thống Trump. Trong những năm qua, ông coi thuế quan là "từ đẹp nhất trong từ điển", kỳ vọng nguồn thu sẽ bù đắp chi phí gói luật thuế-nhập cư trị giá 4.100 tỷ USD.

Theo kênh CNBC, quyết định trên mở ra khả năng Mỹ phải hoàn trả hàng chục tỷ USD thuế quan cho doanh nghiệp, trong khi thâm hụt ngân sách liên bang đã ghi nhận 142 tỷ USD thu nhập từ thuế quan trong năm tài khóa này.

Dù phán quyết không ảnh hưởng tới các mức thuế ngành cụ thể như thép, nhôm, ô tô dựa trên luật khác, nhưng sẽ vô hiệu nhiều gói thuế áp toàn diện. Các chuyên gia cho rằng chính quyền Trump vẫn có thể tìm cách lách luật, ví dụ điều chỉnh sắc lệnh, ban bố tình trạng khẩn cấp hẹp hơn, hoặc sử dụng các luật thương mại khác như Mục 301 hay Mục 122.

Theo chuyên gia Brad Setser của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, việc hủy bỏ thuế IEEPA nhìn chung có lợi cho Mỹ vì các mức thuế này thiếu mục tiêu cụ thể và tạo bất ổn chuỗi cung ứng. Tuy nhiên, chính quyền Trump chắc chắn sẽ tìm mọi cách thay thế để duy trì áp lực thương mại, dù khó có thể tái lập phạm vi rộng như hiện nay.

Giá vàng lập đỉnh lịch sử mới 

Giá vàng thế giới đã thiết lập mức cao kỷ lục mới trên ngưỡng 3.500 USD/ounce vào ngày 2/9 vừa qua, tăng 75% chỉ trong vòng 1 năm rưỡi, phản ánh những lo ngại sâu sắc về sự suy yếu của nền kinh tế Mỹ.

Vào lúc 1 giờ sáng ngày 3/9 theo giờ Việt Nam, giá vàng giao ngay đã tăng 1,5%, lên 3.529,01 USD/ounce, sau khi có thời điểm chạm mức cao kỷ lục 3.529,93 USD/ounce. Trong phiên này, giá vàng giao tháng 12 chốt phiên tăng 2,2%, lên mức 3.592,2 USD/ounce.

Tính từ đầu năm 2025 đến nay, kim loại quý này đã tăng 34,5%, cho thấy đà tăng trưởng mạnh mẽ và bền vững. Theo giới chuyên gia, thị trường vàng đang bước vào giai đoạn tiêu thụ mạnh theo mùa, cùng với kỳ vọng về việc Fed sẽ cắt giảm lãi suất trong cuộc họp tháng 9/2025.

Theo tờ Financial Times, có bốn lý do chính giải thích cho đợt tăng giá kỷ lục này. Thứ nhất, đồng USD tiếp tục mất giá trong thời gian gần đây. Một đồng USD suy yếu phản ánh sức mạnh tài chính và thể chế của Mỹ đang giảm, đồng thời niềm tin của nhà đầu tư vào nền kinh tế Mỹ đang suy yếu.

Thứ hai, nhà đầu tư cảm thấy kinh tế thế giới bất ổn và có nhiều rủi ro hơn, khiến vàng tiếp tục là nơi trú ẩn an toàn được ưa chuộng. Thứ ba, các nhà đầu tư tin rằng giá vàng sẽ tiếp tục tăng trong thời gian tới, bằng chứng là cổ phiếu của các công ty khai thác vàng đều tăng giá.

Lý do thứ tư liên quan đến chính sách tiền tệ. Mặc dù Fed đã hé mở khả năng cắt giảm lãi suất, trong trung hạn, rủi ro lạm phát cao tại Mỹ khiến Fed sẽ rất thận trọng. Lãi suất cơ bản ở Mỹ sẽ giảm nhẹ nhưng không nhiều, khiến việc giữ vàng có lợi hơn so với trái phiếu Chính phủ Mỹ.

Giới chuyên gia nhận định, chính việc Tổng thống Mỹ Donald Trump làm suy giảm tính độc lập của Fed đã khiến các ngân hàng trung ương khác đa dạng hóa tài sản của mình. Họ giảm lượng trái phiếu và đồng USD, chuyển sang mua vàng để giữ ổn định.

Sự bất ổn xung quanh chính sách của Mỹ dưới thời Trump cũng làm tăng thêm sức hấp dẫn của kim loại quý này. Các nhà phân tích cho rằng đà tăng kỷ lục của vàng được củng cố bởi hoạt động mua vào liên tục của các ngân hàng trung ương, xu hướng đa dạng hóa danh mục đầu tư khỏi đồng USD.

Tóm lại, nhu cầu trú ẩn an toàn vẫn cao trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị và thương mại toàn cầu. Cùng với sự suy yếu của đồng USD trên diện rộng, các chuyên gia dự báo giá vàng sẽ tiếp tục chinh phục các mức cao kỷ lục mới trong thời gian tới, khẳng định vị thế của vàng như tài sản trú ẩn an toàn hàng đầu trên thị trường tài chính toàn cầu.