Thiếu vắng sự tham gia của Mỹ, CPTPP vẫn là hiệp định thương mại tự do lớn nhất khu vực

Dù thiếu vắng sự tham gia của Mỹ - nền kinh tế lớn nhất trong số 12 nước tham gia TPP, song CPTPP vẫn là hiệp định thương mại tự do lớn nhất khu vực, đứng thứ 3 thế giới sau Liên minh châu Âu (EU) và Khu vực Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA), hứa hẹn mang lại lợi ích đáng kể cho tất cả các nước tham gia.
      
Phải khẳng định rằng việc hoàn tất CPTPP đã thể hiện quyết tâm cao của tất cả 11 nước tham gia đàm phán nhằm đi đến một thỏa thuận thương mại tự do thế hệ mới, tiêu chuẩn cao trên cơ sở cân bằng lợi ích của các thành viên, có tính đến trình độ phát triển của các nước. Hiệp định này không chỉ nhắm tới các vấn đề thương mại và thị trường, mà cả vấn đề pháp lý và thể chế, đòi hỏi cải cách, đổi mới trong quan điểm về thương mại, cũng như vấn đề pháp lý và hành chính, tạo cơ hội và động lực tích cực cho sự phát triển, cả về kinh tế và xã hội.

Với việc tiếp cận thị trường một cách toàn diện, bảo đảm sự dịch chuyển tự do hàng hóa, dịch vụ, vốn và công nghệ thông qua việc cam kết cắt giảm hàng rào thuế quan, tạo thuận lợi cho thương mại và đầu tư trên cơ sở tuân thủ pháp luật của nước sở tại, bảo đảm sự quản lý của nhà nước, CPTPP được dự báo sẽ đem đến nhiều cơ hội mới cho sản xuất kinh doanh cũng như người lao động và tiêu dùng trong phạm vi các nước thành viên.

Dù đã từng ký tới 46 hiệp định tự do thương mại với nhiều nước châu Mỹ và châu Âu, nhưng Mexico vẫn nhận thấy những lợi ích to lớn mà CPTPP mang lại cho nền kinh tế nước này. Theo Bộ trưởng Kinh tế Mexico Ildefonso Guajardo, CPTPP đã mở ra cơ hội lớn giúp nước này thiết lập quan hệ thương mại tự do với nhiều đối tác mới, bao gồm Australia, New Zealand, Brunei, Malaysia, Singapore và Việt Nam, cũng như giúp Mexico thúc đẩy xuất khẩu các mặt hàng thực phẩm như thịt lợn, khoai tây và hoa quả với các thị trường này ở châu Á.

Bên cạnh đó, CPTPP ra đời sẽ thúc đẩy hình thành mạng lưới sản xuất và chuỗi cung ứng mới trong khu vực, tạo điều kiện gia tăng thương mại nội khối, nâng cao hiệu quả kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng, hỗ trợ mục tiêu tạo việc làm, tăng thu nhập và cải thiện đời sống người dân. Bộ trưởng Thương mại Australia Steven Ciobo (Xti-vân Xi-ô-bô) từng khẳng định CPTPP sẽ giúp tạo nhiều việc làm mới cho Australia trong tất cả mọi lĩnh vực từ nông nghiệp, sản xuất, khai thác mỏ đến dịch vụ, cũng như tạo ra những cơ hội mới trong khu vực mậu dịch tự do trải dài khắp châu Mỹ và châu Á.

Không phải ngẫu nhiên Bộ trưởng Thương mại Australia Ciobo đưa ra nhận định trên bởi tính riêng trong năm 2016, trao đổi thương mại giữa 11 nước tham gia CPTPP đã lên đến 356 tỷ USD. Trong khi đó, Chính phủ New Zealand dự kiến CPTPP sẽ thúc đẩy nền kinh tế của quốc đảo này lên khoảng 1,2 tỷ dollar NZ (khoảng 881,40 triệu USD) đến 4 tỷ dollar NZ mỗi năm, trong đó, các nhà xuất khẩu trái kiwi và thịt bò nằm trong số những người hưởng lợi hàng đầu.
           
Với việc tạo ra một trong những khối tự do thương mại lớn nhất thế giới, trải dài cả ba châu lục Á, Mỹ và châu Đại Dương với thị trường lên tới 463 triệu dân và Tổng sản phẩm GDP vào khoảng 10.000 tỷ USD, chiếm 13% GDP toàn cầu đi kèm với việc loại bỏ một số điều khoản của TPP, đặc biệt là những điều khoản liên quan đến việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ gây thiệt hại cho người tiêu dùng trong khu vực, CPTPP đang hấp dẫn các nền kinh tế trong khu vực. Indonesia, Hàn Quốc, Philippines và Đài Loan (Trung Quốc) và mới đây nhất là Thái Lan đã cân nhắc những lợi ích của việc gia nhập CPTPP. Ngoài ra, Anh cũng đã nhiều lần thể hiện ý muốn tham gia hiệp định sau khi rời khỏi Liên minh châu Âu (EU).

Chính sự hấp dẫn đó cũng đang góp phần mở ra khả năng quay trở lại CPTPP của nước Mỹ. Sau khi Tổng thống Donald Trump để ngỏ khả năng này hồi tháng 1/2018, nhiều thượng nghị sĩ Mỹ đã gửi thư tới nhà lãnh đạo Mỹ, kêu gọi đưa nước Mỹ quay trở lại bàn đàm phán CPTPP, hiệp định được đánh giá là sẽ có lợi cho nền kinh tế số 1 thế giới.

           
Cơ hội rất nhiều song các nước thành viên CPTPP cũng đang phải đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức sau khi hiệp định có hiệu lực. Trên thực tế, việc Mỹ rút khỏi TPP - tiền thân của CPTPP, đã khiến tiềm năng kinh tế của các nước tham gia hiệp định này bị giảm sút. Việc Mỹ "có chân" trong TPP sẽ giúp tổng xuất khẩu của 12 nước thành viên đạt khoảng 26,6% thương mại toàn cầu, trong đó có khoảng 11,4% đến từ thương mại nội khối, song việc thiếu vắng Mỹ đã khiến tổng xuất khẩu của 11 nước còn lại giảm còn 15,2% thương mại toàn cầu và 2,3% đến từ nội khối.

Không chỉ vậy, việc xóa bỏ các hàng rào thuế quan sẽ khiến áp lực cạnh tranh gia tăng giữa các nước thành viên, buộc các nước thành viên nói chung và doanh nghiệp nói riêng phải chuyển đổi, tái cơ cấu, phù hợp với thông lệ quốc tế. Nếu không làm được điều này, nhiều doanh nghiệp nhất là ở những nước đang phát triển có nguy cơ thất bại trên chính thị trường nội địa, bị giải thể hoặc phá sản. Hệ quả là một bộ phận người lao động bị mất việc làm và khoảng cách giàu nghèo sẽ ngày càng bị nới rộng.

Ngoài ra, do CPTPP là thỏa thuận tự do thương mại với những tiêu chuẩn cao, với nhiều nội dung ràng buộc, chắc chắn các nước sẽ gặp không ít khó khăn trong quá trình thực thi, đặc biệt trong bối cảnh chủ nghĩa bảo hộ và chủ nghĩa dân túy đang nổi lên, Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) bị kẹt ở vị trí trung lập và vòng đàm phán Doha trải qua một thập kỷ hoàn toàn bế tắc. Peru cũng từng khẳng định thách thức lớn nhất của nước này trong thời gian tới chính là năng lực thực thi CPTTP.

Để có thể vượt qua những thách thức, duy trì và phát huy tối đa hiệu quả khuôn khổ CPTPP, các nước thành viên cần tận dụng tốt cơ hội khai thác thị trường, chủ động thực thi cam kết hội nhập gắn với nền kinh tế, tạo môi trường đầu tư kinh doanh, thông thoáng, lấy sức ép và cạnh tranh là động lực đổi mới và phát triển.