Mô hình trồng nho Hạ Đen ở xã Đan Phượng, huyện Đan Phượng. Ảnh: Vũ Sinh/TTXVN
Bên cạnh những thuận lợi, Hà Nội còn phải chịu áp lực mở rộng đô thị ra vô cùng lớn. Vấn đề đặt ra cho Hà Nội là phát triển nông thôn mới như thế nào? Trong bối cảnh hội nhập thế giới, Hà Nội vừa phải gìn giữ bản sắc dân tộc vừa phát triển hiện đại, nhất là đối với thế hệ trẻ họ tiếp cận rất nhanh với văn hóa bên ngoài. Trong thời gian tới, triển khai Luật Thủ đô sửa đổi là cơ hội để Hà Nội sắp xếp lại, điều chỉnh lại toàn bộ những vấn đề này. Đặc biệt là công tác quy hoạch đô thị gắn với quy hoạch nông thôn cần bám sát tiến trình đô thị hóa.
Quy hoạch nông nghiệp Thủ đô giai đoạn 2021- 2030, tầm nhìn đến năm 2050, Hà Nội xác định phát triển nông nghiệp Thủ đô trên cơ sở phát huy lợi thế, hiệu quả các nguồn lực về tài nguyên thiên nhiên, con người, truyền thống văn hóa, lịch sử trong đó có lợi thế lớn nhất là nguồn nhân lực có chất lượng cao, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo.
Theo đó, phát triển nông nghiệp đô thị dựa trên nghiên cứu về thị trường thành phố và các nhu cầu của cư dân. Quy hoạch đất nông nghiệp ổn định và lâu dài không bị các quy hoạch khác chèn lấn, tạo không gian cho nông nghiệp trong đô thị cụ thể tới từng tiểu vùng ở khu vực nội đô, khu vực mới phát triển, khu vực ven đô, khu vực đô thị vệ tinh. Kết hợp giữa nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp thông minh với nông nghiệp sinh thái, du lịch sinh thái để đa dạng hóa nguồn thu, tăng công ăn việc làm cho người nông dân, thay vì sản xuất thuần nông kiểu truyền thống.
Quy hoạch nông nghiệp của Hà Nội bám sát với tiến trình đô thị hóa, để phát triển nông thôn mới hài hòa giữa hiện đại và bản sắc. Không gian phát triển nông nghiệp Hà Nội chia ra theo 4 khu vực: Khu vực trong nội đô; khu vực vành đai 4 tạo cảnh quan không gian môi trường sinh thái hài hoà cho đô thị, giữ gìn văn hoá văn hiến nông nghiệp; khu vực trong phạm vi 5 đô thị vệ tinh gắn liền với nhiều cảnh quan, di tích lịch sử văn hoá; các khu vực trọng điểm phát triển nông nghiệp tại một số huyện ngoại thành.
Đối với khu vực 1, vùng nội đô lịch sử, xây dựng mô hình phát triển nông nghiệp đô thị nhằm tạo không gian xanh, tạo cảnh quan môi trường sinh thái và tận dụng giải quyết một phần rác hữu cơ trong đô thị.
Khu vực 2, vùng đô thị mở rộng gồm diện tích trong Vành đai 4, bao gồm cả 5 huyện đang thực hiện đề án phát triển lên quận, các huyện định hướng phát triển theo mô hình thành phố trong thành phố và phạm vi vùng ven thuộc các huyện tương lai chuyển đổi mạnh sang đô thị. Nông nghiệp khu vực này tập trung khai thác hiệu quả quỹ đất để ứng dụng các mô hình sản xuất phù hợp, xây dựng mô hình nông nghiệp gắn với du lịch sinh thái, tạo hành lang xanh cải thiện môi trường sống...
Khu vực 3, vùng phạm vi quy hoạch 5 đô thị vệ tinh và các vùng phụ cận, định hướng phát triển sản xuất gắn với bảo tồn, phát huy giá trị làng cổ, làng nghề, gắn với du lịch giáo dục, trải nghiệm.
Khu vực cuối cùng là vùng sản xuất nông nghiệp trọng điểm gồm các vùng còn lại như Ba Vì, Phúc Thọ, Ứng Hòa, Mỹ Đức, Quốc Oai, Thạch Thất... quy hoạch thành các vùng sản xuất nông nghiệp tập trung, sản xuất hàng hóa quy mô lớn, ứng dụng khoa học công nghệ gắn với phát triển các chuỗi cung ứng hàng hóa nông sản trong vùng đồng bằng sông Hồng; đồng thời, kết hợp chặt chẽ giữa nông nghiệp với công nghiệp, nông nghiệp công nghệ cao, dịch vụ, bảo quản, chế biến.
Ông Nguyễn Mạnh Quyền, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội cho biết, phương án quy hoạch ngành nông nghiệp Thủ đô được định hướng sản xuất tập trung, quy mô lớn, tổ chức sản xuất theo vùng tập trung phù hợp với điều kiện ba vùng sinh thái đồi gò, đồng bằng và bãi ven sông. Tùy theo từng vùng, các địa phương áp dụng các mô hình phát triển phù hợp; đa dạng loại hình sản xuất, kết hợp đa lĩnh vực du lịch, sinh thái, giáo dục, bảo vệ môi trường, nhất là chú trọng hiệu quả kinh tế, nâng cao thu nhập cho nông dân.
Bên cạnh đó, để tạo động lực phát triển ứng dụng công nghệ cao, Hà Nội quy hoạch các khu và vùng nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao trong các quy hoạch, bảo đảm quỹ đất ổn định để thu hút các doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, dịch vụ hỗ trợ nông nghiệp.
"Phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao là một trong những định hướng quan trọng của Hà Nội. Thành phố phấn đấu đến năm 2025, giá trị sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao sẽ đạt 70% tổng giá trị sản xuất của toàn ngành nông nghiệp” - Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền nhấn mạnh.
Cơ giới hóa đồng bộ trong sản xuất nông nghiệp, giảm chi phí, tăng năng suất lao động theo tiêu chí xây dựng nông thôn mới ở xã Đa Tốn, huyện Gia Lâm. Ảnh: TTXVN
Theo PGS.TS Đào Thế Anh, Phó Giám đốc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, để phát triển nông nghiệp thông minh cần được khuyến khích trong phát triển nông nghiệp đô thị, dựa trên nghiên cứu về thị trường và các nhu cầu của cư dân đô thị.
Bên cạnh đó, Chính phủ cần ban hành những chính sách phù hợp với thực tiễn sản xuất, có tính khả thi cao nhằm huy động các nguồn lực để thực hiện cuộc cách mạng nông nghiệp thông minh, từ đó chủ động đầu tư công nghệ phù hợp với đô thị nhằm tạo ra những sản phẩm nông sản độc đáo, an toàn và có khả năng cạnh tranh cao; đồng thời, tăng cường đào tạo nguồn nhân lực, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao để chủ động trong quá trình tiếp cận nông nghiệp thông minh.
"Công tác khuyến nông tập trung vào đào tạo kỹ năng thay đổi mô hình kinh doanh số cho các hợp tác xã, doanh nghiệp, đồng thời xây dựng các mô hình chuyển đổi số thử nghiệm cấp cơ sở; thúc đẩy nghiên cứu và đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực nông nghiệp thông minh, đồng thời mở rộng hợp tác quốc tế để tiếp thu các công nghệ quản trị số phù hợp của thế giới", PGS.TS Đào Thế Anh nhấn mạnh.
Đồng quan điểm này, GS.TS Hoàng Văn Cường - Phó Hiệu trưởng trường Đại học Kinh tế quốc dân - đại diện Liên danh tư vấn lập Quy hoạch Thủ đô cho biết, phát triển nông nghiệp, nông thôn theo hướng cơ cấu lại ngành, phù hợp và là một bộ phận cấu thành có quan hệ hữu cơ với các ngành, lĩnh vực khác trong quy hoạch Thủ đô. Phát triển trên cơ sở phát huy lợi thế, hiệu quả các nguồn lực về tài nguyên thiên nhiên, con người, truyền thống văn hóa, lịch sử trong đó có lợi thế lớn nhất là nguồn nhân lực có chất lượng cao, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo.
"Đối với lĩnh vực thủy lợi, cần làm sống lại các dòng sông trên địa bàn thành phố Hà Nội, tạo ra giá trị về cảnh quan và dịch vụ. Khai thác hai bên sông Hồng, phát triển thành các dịch vụ thương mại trên hai bờ sông, nhưng không ảnh hưởng đến dòng chảy. Vấn đề lâm nghiệp của Hà Nội sẽ là "lá phổi xanh" cho Thủ đô, lâm nghiệp của Hà Nội không chỉ là rừng mà còn là trồng cây lâm nghiệp để mở rộng vùng trồng cây xanh…" - ông Hoàng Văn Cường nhấn mạnh.
Nhìn chung, các nhà hoạch định chính sách, các nhà khoa học, quy hoạch kiến trúc đều khẳng định rằng, quy hoạch nông nghiệp Thủ đô còn nhiều việc phải làm. Tất cả các ngành nên có một cách thức tiếp cận chung trong việc xây dựng quy hoạch chung Thủ đô theo tinh thần Nghị quyết 15. Tất cả các ngành phải xác định phát triển Thủ đô văn hiến, văn minh, hiện đại, để đưa vào nội dung khung định hướng quy hoạch Thủ đô.
Riêng đối với lĩnh vực nông nghiệp, việc đánh giá thực trạng và hiện trạng là cực kỳ quan trọng. Bởi tồn tại, hạn chế của ngành nông nghiệp từ lịch sử để lại là rất lớn. Các ngành thủy lợi, lâm nghiệp, nông nghiệp… của Thủ đô còn "bó buộc" rất nhiều. Cơ sở dữ liệu của ngành nông nghiệp đang rất phân tán, không đầy đủ. Nếu không đánh giá kỹ thì không đi vào thực chất, lập quy hoạch chỉ là trên giấy. Vì vậy, vừa bàn quy hoạch, vừa phải có cơ chế riêng để tháo gỡ vướng mắc còn tồn tại trong lịch sử.
Mặc dù, thời gian qua, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Nội cũng đã xây dựng nhiều đề án quy hoạch phát triển cho từng ngành, lĩnh vực cụ thể. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa được xem xét tích hợp vào các quy hoạch chung phát triển Thủ đô. Trong thời gian tới, triển khai Luật Thủ đô sửa đổi là cơ hội để Hà Nội sắp xếp lại, điều chỉnh lại toàn bộ những vấn đề này, giúp cho ngành nông nghiệp phát triển có định hướng rõ nét hơn.