Logistics xanh cần cơ chế ưu đãi về tài chính xanh

Theo các chuyên gia, logistics xanh cũng không thể hình thành và phát triển một cách tự nhiên nếu thiếu những chính sách tài chính hỗ trợ đúng mức, kịp thời và hiệu quả. Đầu tư vào công nghệ xanh, phương tiện vận tải sạch, kho bãi tiết kiệm năng lượng, hệ thống số hóa theo dõi phát thải… đều đòi hỏi nguồn lực rất lớn cả về tài chính, kỹ thuật lẫn nhân sự.

Ghi nhận thực tế cho thấy, mặc dù chuyển đổi xanh và phát triển chuỗi cung ứng bền vững là xu thế tất yếu, song doanh nghiệp Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều rào cản, từ thiếu vốn và công nghệ, năng lực chuyên môn hạn chế, đến áp lực từ chuỗi giá trị toàn cầu. Đặc biệt, doanh nghiệp nhỏ và vừa càng gặp khó khăn trong việc tiếp cận tài chính xanh…

Trong khi logistics hiện đóng góp đáng kể cho nền kinh tế, với quy mô thị trường lên tới khoảng 40 - 42 tỷ USD, tốc độ tăng trưởng đạt 14-16%/năm - thuộc nhóm cao nhất khu vực Đông Nam Á, nhưng chi phí vẫn ở mức cao. Cụ thể, chi phí logistics chiếm tới 16–18% GDP và ngành logistics cũng là một trong những lĩnh vực có mức phát thải carbon đáng kể, nhất là trong vận tải đường bộ.

Đồng quan điểm, logistics xanh được xem là chìa khóa giúp doanh nghiệp ứng phó và phục hồi trước những cú sốc kinh tế toàn cầu, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu cho rằng, để duy trì đà tăng trưởng và đáp ứng các yêu cầu quốc tế như thuế carbon (CBAM) của EU, doanh nghiệp logistics buộc phải xanh hóa hoạt động. Trong số đó, việc đầu tư vào vận tải tiết kiệm nhiên liệu, container thông minh, quản lý số hóa… không chỉ bảo vệ môi trường mà còn giúp giảm chi phí dài hạn đặc biệt trong bối cảnh giá nhiên liệu biến động.

Ông Trần Thanh Hải cũng cho biết thêm, chứng chỉ xanh sẽ là lợi thế cạnh tranh trong tương lai và Việt Nam có nhiều cơ hội thúc đẩy logistics xanh nhờ hạ tầng giao thông ngày càng hoàn thiện, với sự bùng nổ của thương mại điện tử. Điển hình, quy mô thị trường bán lẻ năm 2024 đạt 25 tỷ USD, tăng 20% so với năm trước, đưa Việt Nam vào Top 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử nhanh nhất thế giới.

Liên quan đến vấn đề giảm chi phí logistics, ông Đào Duy Tám, Trưởng Ban Giám sát quản lý về hải quan (Cục Hải quan) chỉ ra rằng, từ năm 2020 ngành hải quan đã thực hiện thủ tục hải quan điện tử, giúp rút ngắn thời gian thông quan hàng hóa cho doanh nghiệp. Còn tại những cửa khẩu cảng biển, cửa khẩu đường bộ, cơ quan hải quan đang nghiên cứu, đẩy mạnh hơn nữa việc ứng dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo (AI), IoT, Blockchain, camera giám sát, cảm biến, thiết bị soi chiếu, dữ liệu lớn (Big Data) và xây dựng hệ thống chia sẻ thông tin giữa các bên có liên quan.

“Trên cơ sở này, ngành hải quan đồng hành cùng doanh nghiệp kinh doanh cảng, công ty logistics tối ưu hóa quá trình xếp dỡ hàng hoá, quy hoạch lộ trình di chuyển hiệu quả, giảm quãng đường vận chuyển, giảm tiêu hao nhiên liệu và tiết kiệm thời gian, chi phí, tạo thuận lợi thúc đẩy chuỗi cung ứng, thúc đẩy phát triển logistics xanh”, ông Đào Duy Tám nhấn mạnh.

Tuy nhiên, hành trình chuyển đổi sang logistics xanh không dễ dàng khi doanh nghiệp đối mặt với chi phí đầu tư cao và thiếu chính sách tài chính dài hạn. Trước bối cảnh này, nhiều doanh nghiệp chỉ ra rằng, chính sách tài chính đóng vai trò then chốt, không chỉ là động lực mà còn là điều kiện tiên quyết để hiện thực hóa logistics xanh. Cụ thể, là những giải pháp như tín dụng xanh, ưu đãi thuế, hỗ trợ lãi suất, quỹ đổi mới công nghệ… nếu được triển khai hiệu quả sẽ thúc đẩy doanh nghiệp áp dụng mô hình thân thiện với môi trường, góp phần vào tăng trưởng xanh và bền vững.

Ngoài ra, mặc dù nhiều doanh nghiệp đã sẵn sàng chuyển đổi xanh nhưng vẫn chậm chuyển đổi vì thiếu vốn, thiếu ưu đãi và thiếu cú hích chính sách đủ lực. Do đó, chính sách tài chính cho logistics xanh cần được thiết kế tổng thể, gồm cả khuyến khích đầu tư, bảo lãnh vay vốn, ưu đãi thuế và nhất là sự phối hợp đồng bộ giữa các Bộ ngành. Trong một thế giới đang xanh hóa mạnh mẽ, logistics xanh không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc, khi hải quan số hóa, ngân hàng linh hoạt, địa phương đồng thuận, sẽ hình thành một hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi xanh hiệu quả.