Kinh tế Thủ đô trên đà đổi mới - Bài 1: Thành phố đầu tàu, đa dạng lĩnh vực

Không những là để tri ân, ôn lại truyền thống lịch sử vẻ vang mà còn là dịp để cùng nhau đánh giá những thành tựu to lớn, nhất là phát triển là kinh tế lớn mạnh, trở thành thành phố đặc biệt, đầu tàu cả nước. Hà Nội đang phát triển đồng đều, đa dạng các loại hình, lĩnh vực kinh tế và đang hướng tới kinh tế kỷ nguyên số, có chọn lọc, ưu tiên chất lượng cao, thân thiện và bảo vệ môi trường.

Nhân dịp kỷ niệm 70 năm Giải phóng Thủ đô, Thông tấn xã Việt Nam trân trọng giới thiệu loạt 3 bài viết với chủ đề “Kinh tế Thủ đô trên đà đổi mới”.

Bài 1: Thành phố đầu tàu, đa dạng lĩnh vực

Hà Nội từ một nền kinh tế lạc hậu, sản xuất nhỏ lẻ để chi viện cho tiền tuyến, nay đã trở thành nền kinh tế lớn, mỗi năm đóng góp cho ngân sách cả nước gần 20%. Những năm gần đây, Hà Nội luôn là top dẫn đầu về phát triển kinh tế, tốc độ tăng trưởng rất mạnh mẽ. Từ năm 2010 cho đến năm 2023 với tổng ngân sách quốc nội (GDP) thường dẫn đầu cả nước với mức tăng trưởng khoảng 7%. Điều rất quan trọng là thu nhập bình quân đầu người của Hà Nội vào năm 2023 đã lần đầu tiên vượt thu nhập bình quân đầu người của TP Hồ Chí Minh.

Điều đáng nhấn mạnh nữa, Hà Nội luôn duy trì tăng trưởng cao trong liên tục 10 năm qua. Theo đó, tổng ngân sách trên địa bàn (GRDP) giai đoạn 2011 - 2023 tăng bình quân 6,67%/năm. Xuất khẩu duy trì tăng trưởng trong giai đoạn này với tổng kim ngạch tăng bình quân 4,57%/năm.

Thành phố đã dần chuyển mình thành địa phương có tốc độ thay đổi cơ cấu kinh tế sang dịch vụ cũng như là sang kinh tế xanh, kinh tế sạch hơn, nhanh hơn và mạnh hơn so với các tỉnh, thành khác trong cả nước. Trên cơ sở đó, đến năm 2020 trước khi bùng phát dịch COVID-19, kinh tế Hà Nội có bước phát triển rất mạnh mẽ. Năm 2022 mặc dù là tăng trưởng kinh tế của Hà Nội có chậm lại nhưng vẫn cao hơn so với mức tăng trưởng chung của cả nước.

Mô hình kinh tế của Hà Nội có sự thay đổi tích cực, đưa thương mại, dịch vụ, du lịch làm mũi nhọn. Cùng đó, Hà Nội phát triển theo những mô hình kinh tế mới trên thế giới. Hiện nay, khu vực thương mại dịch vụ chiếm gần 2/3 tổng sản phẩm GRDP địa phương.

Về thương mại, trước kia, Hà Nội chỉ có một số chợ và các hộ bán lẻ nhỏ, chủ yếu phục vụ nhu cầu cuộc sống hàng ngày của người dân. Ngày nay, lĩnh vực thương mại của Hà Nội trở thành ngành kinh tế lớn, không chỉ phục vụ đời sống người dân mà còn đảm bảo cung ứng phục vụ sản xuất kinh doanh, đóng góp vào tăng trưởng kinh tế.

Thành phố hiện có một hệ thống thương mại khá hiện đại, gồm khoảng 30 trung tâm thương mại, gần 150 siêu thị, 455 chợ (cả đầu mối và dân sinh), hàng nghìn cửa hàng tiện ích, hàng trăm máy bán hàng tự động. Ngoài ra, có hàng chục nghìn hộ bán lẻ với hàng trăm nghìn cơ sở kinh doanh. Hạ tầng thương mại nội địa như trung tâm logistics, cảng cạn, trung tâm thương mại, siêu thị, chợ… được Hà Nội chú trọng phát triển. Các hình thức thanh toán trên nền tảng công nghệ hiện đại, thương mại điện tử tăng mạnh, chiếm khoảng 7,0% tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ.

Du lịch đang trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, đưa Hà Nội vào nhóm 10 thành phố có tăng trưởng du lịch nhanh nhất thế giới, và đứng thứ 15 trong danh sách các điểm đến du lịch phổ biến nhất trên thế giới. Năm 2023, khách du lịch đến Hà Nội đạt 24 triệu lượt (20 triệu lượt khách nội địa; 4 triệu lượt khách quốc tế). 9 tháng năm 2024, tổng khách du lịch đến Hà Nội ước đạt 21,12 triệu lượt, tăng 11,7%; tổng thu từ khách du lịch ước đạt 81.932 tỷ đồng, tăng 18,5% so với cùng kỳ năm 2023. Cùng đó, xuất nhập khẩu đạt tỷ trọng gần 9% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu cả nước, đưa Hà Nội lên vị trí thứ 8 trên 63 tỉnh, thành.

Đối với công nghiệp và xây dựng chiếm khoảng 16% tổng sản phẩm của TP Hà Nội. Trên địa bàn Hà Nội có 9 khu công nghiệp hoạt động (tổng diện tích 1.670,6ha), 3 khu công nghiệp đã thành lập, đang triển khai xây dựng hạ tầng (diện tích 663,4ha). Một số lĩnh vực công nghiệp công nghệ cao đã có bước phát triển khá như điều khiển kỹ thuật số, tự động hóa, robot, nano, plasma, laser, công nghệ sinh học.

Thực hiện chủ trương phát triển các sản phẩm công nghiệp chủ lực, trong 3 năm gần đây (2021, 2022, 2023), đã có 79 doanh nghiệp với 112 sản phẩm được công nhận là sản phẩm công nghiệp chủ lực của Tp. Hà Nội. Hiện nay, tổng số doanh nghiệp đăng ký trên địa bàn thành phố Hà Nội trên 390.000 doanh nghiệp.

Hà Nội đã thu hút khoảng 4.500 dự án FDI với tổng vốn đầu tư đăng ký trên 33 tỷ USD. Thành phố Hà Nội có 1.350 làng nghề; trong đó, 313 được công nhận là làng nghề truyền thống.

Với sự nỗ lực của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân, Hà Nội đóng góp vào trong các chỉ số kinh tế của cả nước rất lớn. Hiện, Hà Nội chiếm 1% về diện tích và 8,5% về dân số, nhưng đóng góp 16% GDP cả nước, 18,5% thu ngân sách, 20% thu nội địa, xứng đáng với vai trò là trung tâm lớn về kinh tế và giao dịch quốc tế, một động lực phát triển của vùng Đồng bằng sông Hồng và cả nước.

Hà Nội đang đẩy nhanh phát triển đồng đều giữa các khu vực, vùng miền, quận huyện, thu hẹp khoảng cách giàu nghèo giữa nông thôn và thành thị. Thành phố đã đầu tư hàng trăm nghìn tỷ đồng để phát triển hạ tầng, giao thông kết nối trung tâm với các vùng khó khăn, xây dựng các vùng sản xuất chuyên canh, các làng nghề truyền thống và sản xuất sản phẩm chất lượng cao. Đến nay, Hà Nội có 18/18 huyện, thị xã (100%) đạt chuẩn nông thôn mới; 382/382 xã đạt chuẩn nông thông mới, 186 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, 68 xã đạt chuẩn nông thông mới kiểu mẫu.

Ông Nguyễn Mạnh Quyền, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội cho biết: Thành phố đang hướng tới sự cởi mở, thân thiện và luôn linh hoạt, sáng tạo để biến các khó khăn, thách thức thành thời cơ; trong đó chú trọng đổi mới việc điều hành, chỉ đạo, tiết giảm tối đa thủ tục hành chính rườm ra; tạo cơ chế chính sách hấp dẫn thu hút vốn đầu tư. Cùng đó, thường xuyên mở rộng hợp tác, xúc tiến thương mại và đã đón hàng trăm nhà đầu tư tầm cỡ vào địa bàn.

Nói về vai trò của Hà Nội, trước hết là vai trò trọng yếu quốc gia, không chỉ là Thủ đô, trung tâm chính trị - hành chính quốc gia, mà còn là trung tâm lớn về văn hóa, khoa học, giáo dục, giao dịch quốc tế. Về thế mạnh kinh tế, Hà Nội là động lực phát triển, đầu tàu tăng trưởng kinh tế của vùng đồng bằng sông Hồng và cả nước. Bên cạnh đó, Hà Nội có vị trí đầu mối giao thông thuận lợi để phát triển giao thông đa dạng (đường bộ, sắt, thủy, hàng không) và kết nối dễ dàng với các tỉnh, thành phố của vùng Đồng bằng sông Hồng, các tỉnh phía Bắc, cả nước và quốc tế.

Nhìn bức tranh tổng thể giao thông Hà Nội có thể thấy có rất nhiều đường huyết mạch, kết nối với cao tốc đi các vùng miền, tỉnh, thành phố thuận tiện như: hệ thống đường Vành đai 1 – 2 – 2,5 – 3 và đường Vành đai 4 đang khẩn trương thi công dự kiến hoàn thành vào năm 2027. Từ thành phố Hà Nội có thể đi các tỉnh phía Đông, Đông Bắc qua các Quốc lộ 5, cao tốc Hà Nội – Hải Phòng; cao tốc Hà Nội – Lạng Sơn; đi các tỉnh phía Bắc và Tây Bắc qua các tuyến cao tốc Hà Nội – Lào Cai; Hà Nội – Thái Nguyên; cao tốc Láng - Hòa Lạc kết nối cao tốc đi Hòa Bình; đi các tỉnh Đồng bằng sông Hồng và tỉnh phía Nam qua cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ và Quốc lộ 1A…

Hà Nội còn kết nối với tuyến đường sắt Bắc - Nam và các tuyến đường thủy trên nhiều con sông lớn. Đặc biệt, Hà Nội có sân bay Nội Bài là sân bay quốc tế giao thương đi lại, vận chuyển hàng hóa với hàng trăm nước trên thế giới.

Ông Nguyễn Phi Thường, Giám đốc Sở Giao thông Vận tải Hà Nội cho biết: Những nỗ lực nói trên là nhờ sự quyết liệt chỉ đạo từ cấp Trung ương và thành phố, cũng như sự vào cuộc khẩn trương của các sở, ngành, quận, huyện. Bởi làm một tuyến đường ảnh hưởng rất lớn đến đời sống dân sinh, công tác đền bù, giải phóng mặt bằng ảnh hưởng tới tiến độ của nhiều dự án. Đây cũng là một bất cập, khó khăn lớn mà tới đây, khi thực hiện Luật Đất đai, Luật Thủ đô sửa đổi sẽ tháo gỡ rất nhiều.

Những thành quả mà giao thông mang lại không chỉ giúp cải thiện tình hình giao thông mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân, tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển kinh tế và thu hút đầu tư của thành phố. Hà Nội đang từng bước trở thành một thành phố hiện đại, với hệ thống giao thông đồng bộ và thông minh, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người dân và du khách.

Với việc chuyển dịch thành thành phố xanh, sạch, thông minh, hiện đại, nếu thành công, Hà Nội sẽ tiếp tục phát huy vai trò đầu tàu trong khu vực và cả nước.

Đặc biệt, các dự án giao thông quan trọng, có tính liên vùng được Hà Nội quan tâm đầu tư. Nhiều dự án đã và đang hoàn thành, hứa hẹn sẽ tạo động lực mới cho phát triển kinh tế Thủ đô. Điển hình là các dự án: đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô; tuyến đường kết nối đường Pháp Vân - Cầu Giẽ và đường Vành đai 3; Đại lộ Thăng Long, đoạn nối từ Quốc lộ 21 đến cao tốc Hòa Lạc - Hòa Bình…

Bộ mặt đô thị Hà Nội đang đổi thay từng ngày, được khoác trên mình chiếc áo mới, với những công trình, tòa nhà cao chọc trời, đường giao thông kết nối liên hoàn, hệ thông cầu vượt nhẹ giảm tải ùn tắc, công trình trọng điểm, nhiều quốc lộ huyết mạch, cao tốc được hình thành với số vốn hàng trăm nghìn tỷ đồng. Thành phố đã đầu tư mạnh vào việc xây dựng và nâng cấp hệ thống giao thông công cộng, bao gồm xe buýt, xe buýt nhanh BRT, tàu điện trên cao và metro… 

Thời gian tới, Hà Nội đang hướng tới nâng cao chất lượng sản xuất sản phẩm, ưu tiên cho sản phẩn chủ lực, chất lượng cao và bảo vệ môi trường.

Bài 2: Ưu tiên tối đa phát triển sản phẩm công nghiệp chủ lực