Phòng trữ vàng thỏi của Ngân hàng Italy. Ảnh: Ngân hàng Italy
Kho vàng của quốc gia này phản ánh chính sách tích trữ kéo dài hàng thập kỷ, được hình thành sau khi Italy tái thiết lại kho dự trữ từng bị Đức Quốc xã cướp bóc trong những năm 1940. Ngay cả trong các cuộc khủng hoảng liên tiếp và giai đoạn nợ công tăng vọt, nước này vẫn kiên quyết từ chối những lời kêu gọi bán vàng.
Hiện Ngân hàng Italy sở hữu kho dự trữ vàng lớn thứ ba thế giới, chỉ sau Mỹ và Đức. Theo tính toán của Reuters, 2.452 tấn vàng của Italy có giá trị khoảng 300 tỷ USD theo giá hiện tại, tương đương gần 13% sản lượng quốc gia năm 2024.
Bài học thời chiến định hình chính sách thời bình
Niềm tin vững chắc của Italy với vàng thỏi bắt nguồn từ hàng thiên niên kỷ trước, khi người Etruscan đã thành thạo kỹ thuật luyện vàng - lâu trước thời La Mã cổ đại. Dưới thời Julius Caesar, đồng aureus bằng vàng trở thành nền tảng tiền tệ của Đế chế La Mã. Đến thời Trung cổ, đồng fiorino - đồng tiền vàng đầu tiên của châu Âu - đã có sức ảnh hưởng rộng lớn, tương tự vai trò của đồng USD ngày nay.
Chính sách vàng hiện đại của Italy cũng được định hình bởi kinh nghiệm thời chiến, khi quân Đức Quốc xã với sự hỗ trợ của chế độ phát xít Italy chiếm đoạt 120 tấn vàng dự trữ. Đến cuối Thế chiến II, lượng vàng của quốc gia này chỉ còn khoảng 20 tấn.
Trong giai đoạn “phép màu kinh tế” hậu chiến, Italy chuyển mình thành nền kinh tế xuất khẩu và thu hút dòng ngoại tệ, chủ yếu là USD. Ngân hàng Italy đã chuyển đổi một phần dòng tiền này thành vàng để bổ sung dự trữ. Đến năm 1960, lượng vàng dự trữ đã tăng lên 1.400 tấn, bao gồm cả ba phần tư số vàng bị tịch thu mà nước này thu hồi được năm 1958.
Những cú sốc dầu mỏ trong thập niên 1970 tiếp tục tạo ra bất ổn toàn cầu, dẫn đến biến động xã hội và các chính phủ thay đổi liên tục - điều khiến giới đầu tư lo ngại.
“Trong bối cảnh tiền tệ cực kỳ bất ổn, các ngân hàng trung ương phương Tây đã tìm đến vàng – biểu tượng tối thượng của sự ổn định tài chính", Stefano Caselli, Hiệu trưởng Trường Quản lý SDA Bocconi tại Milan, chia sẻ với Reuters.
Để bù đắp thâm hụt ngân sách do dòng vốn tháo chạy, Rome từng dùng 41.300 thỏi vàng trong kho dự trữ làm tài sản thế chấp cho khoản vay 2 tỷ USD từ Ngân hàng Bundesbank của Đức vào năm 1976. Tuy nhiên, không giống Anh hay Tây Ban Nha, Italy đã kiên quyết không bán vàng ngay cả trong các giai đoạn suy thoái tài chính, kể cả cuộc khủng hoảng nợ năm 2008.
“Vàng giống như bộ đồ bạc gia truyền hay chiếc đồng hồ quý của ông nội - là phương án cuối cùng trong khủng hoảng, khi niềm tin quốc tế vào đất nước bị lung lay", Salvatore Rossi, cựu Phó Thống đốc Ngân hàng Italy, viết trong cuốn Oro (Vàng) xuất bản năm 2018.
Giá trị bền vững giữa thời đại biến động
Trong bối cảnh nhiều quốc gia phương Tây vẫn xem vàng là tài sản dự trữ cuối cùng, các ngân hàng trung ương toàn cầu tiếp tục tăng tích trữ kim loại quý này giữa lúc trật tự kinh tế thế giới đang định hình lại.
“Quyết định lịch sử của Ngân hàng Italy vì thế mang đậm nét hiện đại đáng kinh ngạc", ông Caselli nhận xét.
Hiện Ngân hàng Italy đang nắm giữ khoảng 871.713 đồng tiền vàng, nặng 4,1 tấn, trong các kho được gọi là “phòng thánh” lấy cảm hứng từ căn phòng trong nhà thờ dùng để cất giữ vật phẩm thiêng liêng.
Theo dữ liệu của Hội đồng Vàng Thế giới, vàng chiếm gần 75% tổng dự trữ chính thức của Italy vào cuối năm ngoái, tỷ lệ cao hơn đáng kể so với mức trung bình 66,5% của khu vực đồng euro. Khoảng 1.100 tấn vàng được lưu giữ trong hầm bên dưới trụ sở Ngân hàng Italy tại Palazzo Koch, cách Đấu trường La Mã không xa. Một phần tương tự được gửi tại Mỹ, trong khi lượng nhỏ hơn được giữ tại Anh và Thụy Sĩ.
Italy cũng là một trong những quốc gia xuất khẩu trang sức vàng hàng đầu thế giới, với các trung tâm chế tác nổi tiếng ở Alessandria, Arezzo và Vicenza. Những thương hiệu xa xỉ như Bulgari, Buccellati và Damiani của nước này được giới thượng lưu toàn cầu yêu chuộng.
Mặc dù nợ công của Italy đã vượt 3.400 tỷ USD, tương đương 137,4% GDP dự kiến vào năm tới, các lời kêu gọi bán vàng để giảm nợ vẫn chưa thành công.
“Ngay cả khi bán đi một nửa lượng vàng, vấn đề nợ của Italy cũng không thể giải quyết", Giacomo Chiorino, Trưởng bộ phận phân tích thị trường tại Banca Patrimoni Sella & C., nhận định.
Một số ý kiến cho rằng bán vàng thỏi có thể tạo nguồn tài chính cho các dịch vụ công thiết yếu, mang lại lợi ích trực tiếp cho người dân thay vì nằm im trong kho. Tuy nhiên, Ngân hàng Italy vẫn khẳng định không có kế hoạch bán vàng.
“Trong thời đại giá vàng tăng vọt, tài sản kỹ thuật số như stablecoin hay tiền điện tử lên ngôi, các ngân hàng trung ương đang nắm giữ tài sản ‘nóng’ nhất thế giới. Quyết định không bán vàng của họ hóa ra lại hoàn toàn đúng đắn", ông Caselli nói.