Biến 'tiểu sa mạc' thành trung tâm năng lượng tái tạo của cả nước

Nhờ đó, những năm qua, vùng đất “tiểu sa mạc” đã thu hút mạnh mẽ các “sếu đầu đàn” trong và ngoài nước đến đầu tư khai thác phát triển năng lượng tái tạo, từng bước trở thành địa phương thuộc nhóm đứng đầu cả nước về phát triển năng lượng tái tạo với tổng công suất lắp đặt 3.475 MW.

Tiềm năng và động lực

Ninh Thuận được biết đến là vùng đất “thiếu mưa, thừa nắng và gió” quanh năm. Điều kiện khí hậu khắc nghiệt nhưng lại có tiềm năng vô tận mà không tỉnh, thành nào trên cả nước có được. Để khai thác tiềm năng, lợi thế này, Ninh Thuận đã mạnh dạn chuyển hướng chiến lược phát triển, biến bất lợi của nắng và gió, biến những vùng đất khô cằn, sỏi đá thành những trang trại điện mặt trời, điện gió tạo ra nguồn điện năng sạch, đảm bảo năng lượng cho đất nước.

Theo đánh giá của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, tỉnh Ninh Thuận có tiềm năng dồi dào về nguồn năng lượng mặt trời, năng lượng gió cả trên bờ, ven bờ và ngoài khơi; đồng thời có tiềm năng lớn nhất cả nước về thủy điện tích năng. Đây là yếu tố rất đặc hữu làm gia tăng giá trị của trung tâm năng lượng tái tạo mà không nơi nào có được tại Việt Nam.

Bên cạnh đó, Ninh Thuận cũng có lợi thế về cảng biển nước sâu Cà Ná với điều kiện sóng biển đủ điều kiện cho phép để phát triển Trung tâm điện lực LNG Cà Ná, một nguồn năng lượng sạch, hoạt động ổn định và là loại nguồn năng lượng ưu tiên trong phát triển nguồn điện Việt Nam giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Ngoài những tiềm năng rất đáng kể nói trên, Ninh Thuận còn có những nguồn năng lượng tái tạo khác như thủy điện nhỏ, điện sinh khối, điện khí sinh học... Đây là điều kiện và cơ sở vững chắc để Ninh Thuận xác định đưa ngành năng lượng trở thành ngành kinh tế trọng điểm.

Theo lãnh đạo UBND tỉnh Ninh Thuận, sau khi dừng chủ trương xây dựng nhà máy điện hạt nhân, Chính phủ ban hành Nghị quyết 115/NQ-CP ngày 31/8/2018 về thực hiện một số cơ chế, chính sách đặc thù hỗ trợ tỉnh Ninh Thuận phát triển kinh tế - xã hội, ổn định sản xuất, đời sống nhân dân giai đoạn 2018 - 2023; trong đó Chính phủ chấp thuận chủ trương phát triển tỉnh Ninh Thuận thành trung tâm năng lượng tái tạo của cả nước.

Nghị quyết 115/NQ-CP của Chính phủ đã tạo động lực lớn, mang lại luồng sinh khí mới cho tỉnh có thêm một sức bật mới trong thu hút đầu tư, kể cả phát triển năng lượng tái tạo. Nhờ đó, trong 3 năm qua, quy mô trung tâm năng lượng tái tạo của tỉnh Ninh Thuận đã phát triển nhanh chóng, đóng góp đáng kể cho GRDP của tỉnh.

Ông Đạo Văn Rớt, Phó Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Ninh Thuận cho biết, tính đến cuối năm 2021, tỉnh đã hoàn thành 55 dự án với tổng công suất 3.423 MW, gồm 35 dự án điện mặt trời, công suất 2.457 MW; 11 dự án điện gió, công suất 667 MW; 9 dự án thủy điện, công suất 299 MW; tổng công suất đưa vào vận hành thương mại khoảng 3.176 MW; trong đó điện mặt trời 2.303 MW; điện gió trên đất liền 574 MW; thủy điện vừa và nhỏ 299 MW với tổng sản lượng điện phát lên lưới điện quốc gia đạt khoảng 6,250 tỷ kWh.

Các dự án đưa vào vận hành không những đóng góp đáng kể vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, mà còn đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia. Việc phát triển các dự án năng lượng tái tạo được xác định là một trong ba trụ cột kinh tế (cùng với du lịch và nông nghiệp); qua đó đưa Ninh Thuận thuộc vào nhóm 5 tỉnh, thành có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao nhất cả nước trong 5 năm qua.

Phải khẳng định, ngành năng lượng tái tạo đã có bước đột phá và tạo vị thế mới cho tỉnh Ninh Thuận phát triển. Cụ thể, các nguồn năng lượng đã tạo ra giá trị gia tăng hơn 2.766 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng khoảng 9,04% GRDP của tỉnh, tham gia đóng góp khoảng 10,2% trên tổng thu ngân sách toàn tỉnh; giải quyết việc làm cho khoảng 6.000 lao động, chiếm 2,3% tổng số lao động làm việc trong các ngành kinh tế của tỉnh. 

Xứng tầm là trung tâm năng lượng tái tạo của cả nước

Xác định phát triển năng lượng, năng lượng tái tạo là trụ cột, là động lực và là một trong những ngành đột phá, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trong những năm tới, tỉnh Ninh Thuận đã đặt ra mục tiêu: “Đến năm 2025, Ninh Thuận trở thành tỉnh phát triển khá của khu vực và cả nước, là một trong những Trung tâm năng lượng tái tạo của cả nước”.

Theo đó, tỉnh Ninh Thuận sẽ tiếp tục khai thác và phát huy có hiệu quả tiềm năng, thế mạnh của tỉnh về phát triển năng lượng, nhất là năng lượng tái tạo, góp phần đảm bảo nhu cầu an ninh năng lượng, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nhanh và bền vững. Đặc biệt, tỉnh tập trung phát triển đồng bộ sản xuất điện, hạ tầng truyền tải điện, phụ tải điện và các ngành phụ trợ, đảm bảo các điều kiện về nguồn lực, cơ chế, chính sách, nguồn nhân lực để xây dựng tỉnh trở thành trung tâm năng lượng, năng lượng tái tạo của cả nước.

Theo lãnh đạo UBND tỉnh Ninh Thuận, trên cơ sở tiềm năng, lợi thế sẵn có; đồng thời tiếp tục phát huy hiệu quả Nghị quyết 115 của Chính phủ, tỉnh đặt mục tiêu phấn đấu đến năm 2025 tổng công suất tăng thêm khoảng 3.000 MW để đạt công suất tích lũy 6.500 MW; trong đó điện mặt trời 3.440 MW, điện gió trên bờ và gần bờ 1.200 MW, thủy điện 360 MW, điện khí LNG 1.500 MW, với sản lượng điện sản xuất đạt gần 11,2 tỷ kWh. 

Đến năm 2030, tỉnh Ninh Thuận phấn đấu tổng công suất các nhà máy điện tăng thêm 5.300 MW; qua đó nâng quy mô công suất nguồn điện toàn tỉnh đạt 11.800 MW; giải quyết 7,3% nhu cầu việc làm trong 4 ngành kinh tế trọng điểm, xứng đáng là một trong những trung tâm năng lượng, năng lượng tái tạo của cả nước.

Đồng thời, đưa tỷ lệ tham gia đóng góp của ngành năng lượng, năng lượng tái tạo trong tiêu thụ điện đạt 20% sản lượng điện toàn tỉnh, đạt 22% GRDP của tỉnh, đạt 29% tổng thu ngân sách, giải quyết 5,5% nhu cầu việc làm trong 4 ngành kinh tế trọng điểm và đạt từ 9 - 10% công suất lắp đặt trong cơ cấu toàn quốc.

Tỉnh cũng sẽ phát triển đồng bộ, hiện đại hệ thống hạ tầng năng lượng để có khả năng kết nối với lưới điện khu vực và quốc gia, đáp ứng mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, phù hợp với định hướng Quy hoạch điện VIII; đồng thời phấn đấu hình thành trung tâm nghiên cứu ứng dụng và phát triển công nghệ năng lượng tái tạo; thu hút 1 dự án đầu tư trong lĩnh vực nghiên cứu chế tạo các thiết bị chính trong các phân ngành năng lượng. Bên cạnh đó, tỉnh cũng sẽ đẩy nhanh tiến độ lấp đầy các khu, cụm công nghiệp, thu hút các dự án có sử dụng nhiều năng lượng điện, nhằm tăng tỷ trọng điện tiêu thụ tại chỗ.

Tại buổi làm việc với tỉnh Ninh Thuận mới đây, ông Dương Quang Thành, Chủ tịch Hội đồng thành viên Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), cho rằng, đầu năm 2022, nhu cầu tiêu thụ điện của Ninh Thuận cao hơn so với hai năm 2020 - 2021. Cụ thể quý I/2022, Ninh Thuận có nhu cầu phụ tại tăng 9,8%, cao hơn bình quân của cả nước (cả nước bình quân 7,8%). Như vậy việc tiêu thụ điện từ nguồn năng lượng tái tạo trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận trong năm 2022 khả năng không vướng mắc.

Ngoài dự án đường dây 500 kV Thuận Nam do doanh nghiệp đầu tư, EVN cũng đã tập trung đầu tư hệ thống lưới điện truyền tải 220 kV, 110 kV để giải tỏa công suất của các nguồn năng lượng tái tạo này. Vì thế, năm 2022 tỉnh Ninh Thuận cơ bản không có tình trạng quá tải năng lượng tái tạo, kể cả trong thời gian tới. EVN cũng đầu tư hạng mục công trình lưới điện, kể cả lưới điện truyền tải, lưới điện phân phối để cung cấp cho các khu công nghiệp, khu dân cư trên địa bàn tỉnh, đảm bảo tiến độ công trình lưới điện; đồng thời đầu tư xây dựng thủy điện tích năng Bác Ái, đảm bảo an ninh hệ thống điện.

Ông Dương Quang Thành cho biết, theo kiến nghị của tỉnh Ninh Thuận, EVN đang nghiên cứu báo cáo tiền khả thi dự án đường dây truyền tải 500 kV Ninh Sơn - Chơn Thành để trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Dự án dự kiến đưa vào vận hành giai đoạn năm 2024 - 2025 và cũng đồng bộ với tiến độ giải tỏa công suất của Trung tâm điện lực Cà Ná và các dự án khác trên địa bàn tỉnh. Việc phát triển đồng bộ lưới điện với các nguồn năng lượng trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận, EVN cam kết đảm bảo tiến độ và không có lệch pha như trước đây khi mà phát triển lưới điện phục vụ giải tỏa các dự án điện mặt trời như vừa qua. 

Ông Trần Quốc Nam, Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận cho biết, thời gian tới, tỉnh tiếp tục đề ra các giải pháp để thực hiện hiệu quả Nghị quyết 55/NQ-TW ngày 11/02/2020 của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; đồng thời tiếp tục kiến nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ các vấn đề liên quan đến quy hoạch, cơ chế, chính sách về xây dựng trung tâm năng lượng, năng lượng tái tạo của tỉnh, phù hợp với quan điểm chỉ đạo, các nhiệm vụ, giải pháp theo Nghị quyết 55.

Tỉnh Ninh Thuận cũng định hình cấu trúc mô hình Trung tâm năng lượng, năng lượng tái tạo với phần cứng gồm 3 mô đun. Theo đó, mô đun I là Trung tâm điện lực LNG Cà Ná; mô đun II là Trung tâm năng lượng tái tạo và mô đun III là Trung tâm nghiên cứu ứng dụng và phát triển công nghệ năng lượng (R&D); đồng thời phần mềm là hệ thống các cơ chế, chính sách ưu đãi, đặc thù; thành lập Ban chỉ đạo nhằm chỉ đạo, thúc đẩy phát triển bền vững Trung tâm năng lượng, năng lượng tái tạo.

Tỉnh cũng xác định bộ tiêu chí nhận biết, theo dõi và đánh giá tiến trình phát triển tỉnh trở thành Trung tâm năng lượng, năng lượng tái tạo của cả nước gồm 20 tiêu chí thành phần như trong Đề án phát triển Ninh Thuận thành Trung tâm năng lượng, năng lượng tái tạo của cả nước đã được phê duyệt.

Ngoài ra, tỉnh sẽ tăng cường đầu tư phát triển các nguồn lực, cơ sở vật chất, hạ tầng kỹ thuật; đào tạo và phát triển nguồn nhân lực phục vụ ngành năng lượng; tăng cường quản lý nhà nước, đẩy nhanh thực hiện chuyển đổi số, ứng dụng khoa học công nghệ trong ngành năng lượng...