Đây được xem là bước ngoặt quan trọng, tạo nền tảng pháp lý để dòng vốn đầu tư mạo hiểm - vốn đặc trưng bởi rủi ro cao nhưng giá trị lan tỏa lớn, phát triển mạnh mẽ và bài bản hơn tại Việt Nam.
Đột phá từ cơ chế “đầu tư công, quản trị tư”
Trước khi có Nghị định 264, các quỹ đầu tư mạo hiểm trong nước chủ yếu hoạt động theo dạng thí điểm hoặc thông qua các chương trình hỗ trợ khởi nghiệp như Đề án 844. Quy mô nhỏ, cơ chế manh mún, thiếu quy định rõ ràng về quản lý rủi ro khiến các quỹ khó thu hút vốn tư nhân. Hầu hết vốn đầu tư cho startup Việt Nam nhiều năm qua đến từ các quỹ nước ngoài, trong khi các quỹ nội gặp rào cản về pháp lý, điều kiện vận hành và bảo vệ rủi ro.
Việc thiếu hành lang pháp lý thống nhất cũng khiến hoạt động đầu tư mạo hiểm khó giải ngân vào các dự án công nghệ cao, nghiên cứu phát triển hay startup sáng tạo – những lĩnh vực cần nguồn vốn “mồi” mang tính dẫn dắt.
Trải nghiệm công nghệ mới tại Trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia.
Nghị định 264 vì vậy được giới chuyên môn đánh giá là “điểm mở” lớn, lần đầu tiên tạo cơ chế để Nhà nước và tư nhân cùng góp vốn, cùng quản lý quỹ theo nguyên tắc minh bạch, hiệu quả và chấp nhận rủi ro.
Ông Phạm Đức Nghiệm, Phó Cục trưởng Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ - KH&CN), cho biết đây là lần đầu tiên Việt Nam có hành lang pháp lý hoàn chỉnh cho quỹ đầu tư mạo hiểm. Hai triết lý cốt lõi của Nghị định là “đầu tư công, quản trị tư” và “dùng đầu tư công dẫn dắt đầu tư tư”.
Theo đó, vốn nhà nước được coi là “vốn mồi”, nhằm kích hoạt dòng vốn tư nhân cùng đầu tư vào các dự án có tiềm năng lớn nhưng rủi ro cao. Thực tế cho thấy, mỗi đồng vốn công có thể huy động khoảng bốn đồng vốn tư, tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ.
Nghị định cho phép các tổ chức tư nhân, nhà đầu tư thiên thần và quỹ đầu tư tư nhân được góp vốn cùng Nhà nước; Quỹ được tổ chức linh hoạt dưới dạng công ty TNHH hoặc công ty cổ phần; Được thuê công ty quản lý quỹ chuyên nghiệp, kể cả doanh nghiệp tư nhân có giấy phép hợp pháp; Được góp vốn vào các quỹ khác trong nước hoặc quốc tế theo mô hình “Quỹ của các Quỹ”.
"Đây là các cơ chế chưa từng có trước đây và là điều kiện quan trọng để thị trường đầu tư mạo hiểm vận hành theo chuẩn quốc tế", ông Nghiệm chia sẻ.
Về quản lý rủi ro, Nghị định quy định tổng mức tổn thất từ các khoản đầu tư bằng vốn điều lệ không vượt quá 50%, đồng thời quỹ không phải bảo toàn vốn theo từng dự án riêng lẻ, mà đánh giá theo toàn bộ danh mục trong suốt chu kỳ đầu tư. Cách tiếp cận này phù hợp với bản chất “rủi ro cao – lợi nhuận lớn” của đầu tư mạo hiểm.
Đặc biệt, Nghị định có cơ chế miễn trừ trách nhiệm đối với người quản lý quỹ nếu tổn thất do nguyên nhân khách quan, biến động thị trường, thay đổi chính sách hoặc tình huống bất khả kháng. Quy định này được đánh giá là “điểm phá băng” quan trọng, giúp đội ngũ quản lý quỹ mạnh dạn đầu tư, dám chấp nhận rủi ro để tìm cơ hội tăng trưởng.
Lực đẩy cho công nghệ chiến lược, startup sáng tạo
Quỹ Đầu tư mạo hiểm Quốc gia có vốn góp ban đầu 500 tỷ đồng, dự kiến đạt tối thiểu 2.000 tỷ đồng trong 5 năm đầu nhờ huy động từ tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước. Các quỹ địa phương không bị ràng buộc mức vốn cứng, tạo điều kiện để mỗi tỉnh, thành chủ động xây dựng mô hình phù hợp.
Không chỉ dừng ở đầu tư tài chính, quỹ quốc gia được phép trích tối đa 5% lợi nhuận sau thuế để tái đầu tư hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp, tạo vòng tròn khép kín giữa đầu tư – tăng trưởng – tái đầu tư cho đổi mới sáng tạo.
Tư vấn hỗ trợ hộ kinh doanh cài đặt ứng dụng chuyển đổi số.
Việc ban hành Nghị định 264 đã thúc đẩy nhiều địa phương đẩy nhanh kế hoạch thành lập quỹ đầu tư mạo hiểm. Hải Phòng là địa phương đầu tiên “mở cửa” sau Nghị quyết 226 của Quốc hội, với mô hình công ty cổ phần và 500 tỷ đồng vốn từ ngân sách.
Theo ông Lương Văn Thường, Trưởng phòng Khởi nghiệp sáng tạo (Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ), quỹ mạo hiểm sẽ ưu tiên rót vốn vào các sản phẩm công nghệ chiến lược, các startup sáng tạo có tiềm năng quy mô lớn, đồng thời hỗ trợ thương mại hóa sản phẩm khoa học công nghệ.
Bộ KH&CN đã trình Thủ tướng triển khai 4 sản phẩm công nghệ chiến lược từ ngày 31/10 và dự kiến mở rộng trong tháng 12. Song song, Bộ đang thúc đẩy đề án hình thành doanh nghiệp công nghệ chiến lược quy mô lớn, đặc biệt trong lĩnh vực an toàn, an ninh mạng - nhóm ngành được dự báo tăng trưởng mạnh giai đoạn 2025 - 2030.
Ở cấp địa phương, Bộ dự kiến phối hợp với Bắc Ninh, Hải Phòng, Đà Nẵng, TPHCM, Cần Thơ - những địa bàn có tiềm năng lớn về khoa học, công nghệ để hướng dẫn chi tiết về mô hình quỹ, đặc biệt là quy trình huy động vốn tư nhân.