Ai cũng biết nước Mỹ được cấu thành bởi 50 tiểu bang. Nhưng ít ai biết trong lịch sử quốc gia này, đã có không ít chính quyền độc lập tương đương cấp bang nổi lên rồi lụi tàn chỉ trong một khoảng thời gian ngắn ngủi.
4. Bang DeseretGiáo hội Mặc Môn ở Mỹ có một khởi đầu đầy khó khăn. Các tín đồ của họ bị trục xuất một cách bạo lực khỏi Ohio, Illinois và Iowa trước khi đi khắp nơi trên lục địa để rồi định cư ở Utah, nơi mà sau đó họ lại vướng vào xung đột với quân đội Mỹ.
Trong tình hình hỗn loạn đó, năm 1849, nhà lãnh đạo Mặc Môn Brigham Young đã gửi một thỉnh nguyện đến Washington, đề xuất thành lập một bang khổng lồ với tên Deseret (dùng để chỉ “ong mật”, như viết trong Sách Mặc Môn) dành cho họ. Bang này sẽ bao gồm vùng đất ngày nay của Nevada và Utah, phần lớn Arizona, nhiều phần của California, New Mexico, Colorado, Idaho và Oregon.
Nhưng các chính trị gia ở Washington không thích tục đa thê của Mặc Môn. Nhiều người còn lo ngại chế độ nô lệ có được thực hiện ở bang này hay không vì đó là một vấn đề nóng bỏng trước khi nổ ra cuộc Nội chiến Mỹ. Quy mô to lớn của Deseret cũng khiến người ta lo Mặc Môn sẽ tạo ra một nền chính trị thần quyền. Tuy nhiên, trong khi các chính trị gia còn đang thảo luận thì người Mặc Môn đã tự lập nên quốc hội của riêng họ và dành một năm sau đó để thông qua các luật trên danh nghĩa bang Deseret.
Quốc hội Deseret bị giải tán năm 1850, khi Tổng thống Millard Fillmore đồng ý nhượng bộ và cho Brigham Young làm thống đốc của vùng Lãnh thổ Utah nhỏ hơn nhiều. Thỏa thuận này khiến tất cả mọi người hài lòng, và Utah sau này đã thực sự trở thành một bang của Mỹ vào năm 1896.
5. Lãnh thổ JeffersonNăm 1855, Kansas thành lập hạt Arapahoe, một thực thể còn ngổn ngang nằm quanh Colorado ngày nay. Hạt này được đặt tên một cách khéo léo vì ở thời đó, cư dân tại đây chủ yếu là người bộ lạc Arapahoe. Nhưng mọi thứ đã thay đổi vào năm 1858, khi cơn sốt đào vàng đã đưa hàng nghìn cư dân mới đến khu vực. Những thợ vàng chân ướt chân ráo không hài lòng với sự lạnh nhạt của của chính quyền bang Kansas với hạt xa xôi này.
Để phản ứng với sự thờ ơ của chính quyền bang, các thợ vàng đã quyết định lập ra chính quyền vùng lãnh thổ của riêng mình, lấy tên là Lãnh thổ Jefferson. Hành động này đương nhiên là phi pháp, vì chỉ có quốc hội và tổng thống mới có quyền lập nên lãnh thổ mới. Tuy thế, người dân Jefferson đã sống trong một vùng đất hoàn toàn tự trị tới 16 tháng, chủ yếu vì đất nước đang bị cuốn vào cuộc Nội chiến nên không thể giải quyết tình hình Jefferson.
Tới năm 1861, khi lo sợ Jefferson sẽ gia nhập Liên minh miền Nam, chính phủ Mỹ mới cho lập vùng Lãnh thổ Colorado nằm trên các trung tâm dân cư của Jefferson và tiếp nhận chính hiến pháp của lãnh thổ này.
6. Lãnh thổ NataquaGiữa thế kỷ 19, miền tây nước Mỹ là một vùng đất hỗn độn với những thị trấn mỏ, những cuộc nhập cư và những biên giới chẳng rõ ràng. Những yếu tố đó đã góp phần dựng nên một nơi gọi là vùng Lãnh thổ Nataqua. Năm 1856, những công dân Susanville, một làng nhỏ ở bắc California, tổ chức gặp mặt để xem họ thuộc về California hay Utah. Cả hai lựa chọn đều không hấp dẫn, vì Susanville đều cách xa trung tâm hành chính của cả hai bang. Dân làng Susanville không muốn bị cai trị bởi hệ thống Mặc Môn ở thành phố Salt Lake (Utah), trong khi lại tách biệt với California qua dãy Sierra Nevada.
Hiển nhiên, người dân địa phương đã giải quyết vấn đề này bằng cách lập nên lãnh thổ của riêng họ, gọi là Nataqua. Lãnh thổ mới này bao gồm khoảng 1/4 Nevada ngày nay và nhiều phần của California. Vấn đề phát sinh ở chỗ Susanville lại không nằm trong Lãnh thổ Nataqua, đơn giản vì khi đó kỹ năng làm bản đồ quá kém. Ngôi làng nằm cách biên giới đề xuất của lãnh thổ mới tới vài dặm.
Mọi chuyện còn tồi hơn khi ở phía tây Utah, lãnh thổ Nevada được thành lập. Các ranh giới một lần nữa lại không rõ ràng, và lần này cả California lẫn Nevada đều tuyên bố Susanville là của mình. Điều đó đem lại thảm họa cho cư dân nơi đây vì họ bị đánh thuế đến hai lần, dù họ cũng được bỏ phiếu ở cả hai bang. Tình hình đã lên đến mức không xử lý nổi, dẫn đến một cuộc chiến nhỏ giữa cư dân và các quan chức bang.
Cuộc chiến kéo dài 2 năm, thậm chí có lúc “thống đốc” Netaqua còn bị quân California bao vây, cho tới khi người ta nhận ra rằng nó chẳng hề có ý nghĩa gì. Kết quả là Nataqua trở thành một phần của hạt Lassen, California.
Trần Anh (còn tiếp)