Khi con tàu Costa Concordia của Italia bị đâm phải dải đá ngầm gần đảo Giglio hồi tháng 1 vừa qua, nhiều người gọi đây là “thảm họa Titanic” của Italia. Nhưng ít người biết rằng trước đó cũng đã xảy ra một “thảm họa Titanic” khác. Đó là vụ đắm tàu Valbanera, còn được biết đến với cái tên “Titanic của những người nghèo” ở vùng biển ngoài khơi bang Florida (Mỹ) năm 1919.
|
Tàu Valbanera trước khi gặp nạn. |
Bảy năm sau thảm họa Titanic, tàu Valbanera đã bị đắm tại eo biển thuộc bang Florida, cướp đi sinh mạng của gần 500 dân di cư đến từ đất nước Tây Ban Nha xa xôi. Đây được xem là một trong những thảm họa tồi tệ nhất lịch sử ngành vận tải đường biển Tây Ban Nha. Vụ đắm tàu Valbanera cũng là một trong những trang đen tối nhất trong lịch sử di cư của người dân xứ sở bò tót đến các vùng đất châu Mỹ. Trước khi gặp nạn, tàu Valbanera, thuộc sở hữu của Công ty Pinillos, từng chuyên chở hàng nghìn dân di cư tới các nước Mỹ Latinh trong những năm đầu thế kỷ XX.
Tàu Valbanera bị chìm vào khoảng thời gian từ ngày 9 - 12/9/1919. Xác con tàu xấu số nằm sâu dưới đáy biển, cách Cayo Hueso (Cù lao Xương) khoảng 40 hải lý về phía tây.
Khi rời cảng Santa Cruz de La Palma (Canarias) ngày 21/8/1919 để tới Cuba, tàu Valbanera mang theo 1.142 hành khách và 88 thành viên tổ lái, dưới sự chỉ huy của thuyền trưởng Ramón Martin Cordero và tàu đã bị mất neo - sự cố mà theo quan niệm của các thủy thủ là điềm gở báo trước một thảm họa. Sau khi dừng trong vịnh San Juan thuộc Puéctô Ricô, tàu Valbanera tiếp tục cuộc hành trình, và đến ngày 5/9 thì cập cảng Santiago de Cuba. Kể từ lúc đó, tàu Valbanera bắt đầu cuộc phiêu lưu đầy bí hiểm và kết thúc bằng một thảm họa tương tự như Titanic mà cho đến nay chưa ai thực sự rõ nguyên nhân.
|
Thợ lặn khảo sát ở khu vực chìm tàu Valbanera. |
Đa số hành khách đi trên tàu Valbanera lúc đầu mua vé đi tới La Habana, song không rõ vì lý do gì, hơn một nửa số hành khách (742 người) đã quyết định ở lại thành phố miền đông Santiago de Cuba, và nhờ đó họ đã thoát khỏi bàn tay tử thần.
Khi tới La Habana, tàu Valbanera không thể cập cảng vì cảng đã đóng cửa do đang có một trận bão lớn; buộc thuyền trưởng phải đưa ra một quyết định mạo hiểm là hướng tàu chạy ra khơi để tránh những con sóng lớn gần bờ. Nhưng thảm họa đã xảy ra và không một ai trên tàu Valbanera sống sót.
Phải tới ngày 19/9, các mảnh vỡ của con tàu Valbanera mới được chiến hạm USS C203 của lực lượng hải quân Mỹ tìm thấy tại khu vực Half Moon Shoal. Thông tin về số phận con tàu hết sức rời rạc và đôi khi mâu thuẫn lẫn nhau. Người ta chỉ biết đa số các nạn nhân là người thuộc quần đảo Canarias của Tây Ban Nha.
Chuyên gia người Tây Ban Nha về các thảm họa đường biển, Fernando José García Echegoyen đã bỏ ra hơn 25 năm nghiên cứu, điều tra về vụ đắm tàu này. Cuốn sách có tựa đề “Bí ẩn tàu Valbanera” cho biết, từ năm 1992, ông Echegoyen đã bắt tay vào việc làm sáng tỏ vụ đắm tàu bị rơi vào lãng quên, đồng thời tìm lại một phần xác con tàu xấu số để trưng bày tại viện bảo tàng. Cùng với các cộng sự, ông Echegoyen đã tiến hành ba chuyến khảo sát. Ngay trong chuyến khảo sát đầu tiên năm 1992, ông Echegoyen đã có được những đoạn phim và hình ảnh chụp xác tàu Valbanera.
Về bối cảnh xảy ra thảm họa, ông Echegoyen cho rằng, khi không thể cập cảng La Habana, tàu Valbanera đã chạy thẳng về hướng vịnh Mêhicô, nhưng lại bị bão chặn đứng và đánh chìm tại khu vực Half Moon Shoal, ngoài khơi bang Florida. Ông Echegoyen cũng cho biết hiện có tới 90% xác của tàu Valbanera bị vùi trong cát. Bởi vậy, trong ba chuyến khảo sát, điều duy nhất nhóm của ông tìm thấy là hai cánh cửa chớp và chữ B trong hàng chữ Valbanera. Năm 2005, ông Garcia Echegoyen đã thuê thợ lặn trở lại khu vực con tàu bị đắm. Khi bới cát tại khu vực mũi tàu, thợ lặn đã tìm thấy một chiếc đĩa sứ gần như còn nguyên vẹn.
Nhưng do không có đủ kinh phí, dự án làm sáng tỏ vụ đắm tàu Valbanera của ông Echegoyen mới chỉ dừng lại ở các buổi thuyết trình hoặc mở một vài cuộc triển lãm. Hiện nay, ông đang tập trung hoàn tất cuốn sách mới của mình, nhan đề “Trở về với Valbanera” (Regreso al Valbanera).
Trong khi ở đất nước Tây Ban Nha, cái tên Valbanera từ lâu đã chìm vào quên lãng, thì tại vùng biển thuộc Cù lao Xương vẫn sống mãi huyền thoại về một con tàu từng là niềm cảm hứng cho nhà văn nổi tiếng người Mỹ, Ernest Hemingway viết truyện ngắn “After the Storm” (Sau cơn giông). Người dân địa phương ví vụ đắm tàu Valbanera như một thảm họa “Titanic của những người nghèo”; còn các thủy thủ cao niên thì gọi Valbanera là “The Ghostship of the Quicksands” (Con tàu ma trong vùng cát lầy).
Hà Thu Hoạch (P/v TTXVN tại Cuba)