Sản phẩm sơn mài với nhiều mẫu mã tại làng nghề Hạ Thái được khách hàng trong nước đánh giá cao. Ảnh: Trần Việt/TTXVN
Với 1.350 làng nghề và làng có nghề; trong đó, có 337 làng nghề, làng nghề truyền thống được UBND thành phố công nhận và hội tụ 47 trong tổng số 52 nghề truyền thống của cả nước. Các làng nghề có 745/2.711 sản phẩm tham gia Chương trình OCOP, chiếm 27,48% số sản phẩm đạt tiêu chuẩn OCOP của toàn thành phố.
Bà Nguyễn Thị Hồi, nghệ nhân ưu tú sản xuất làng nghề sơn mài Hạ Thái, xã Duyên Thái (huyện Thường Tín) cho biết, đứng trước cánh cửa hội nhập quốc tế, làng nghề sơn mài Hạ Thái nói riêng và các làng nghề trên địa bàn thành phố nói chung cần phải thay đổi tư duy và nỗ lực tìm hướng đi cho làng nghề để vừa duy trì, bảo tồn và phát triển nghề truyền thống, vừa tạo công ăn việc làm thu nhập cao cho người làm nghề.
Sản xuất sản phẩm theo hướng vừa kế thừa kinh nghiệm truyền thống của thế hệ cha ông, vừa kết hợp với sự bắt nhịp xu hướng mới, áp dụng công nghệ hiện đại vào sản xuất sản phẩm để tạo ra các sản phẩm phong phú về mẫu mã, có tính thời trang, kỹ thuật, mỹ thuật cao đáp ứng nhu cầu tiêu dùng đương đại. Bên cạnh đó, phải tìm hiểu thị hiếu tiêu dùng để sản xuất cái mà thị trường đang cần. Ngoài ra, để phục vụ xuất khẩu, các doanh nghiệp phải tuân thủ quy định về bảo vệ môi trường, sản phẩm phải đáp ứng theo tiêu chuẩn nơi nhập khẩu; thân thiện với môi trường.
"Các làng nghề cần tăng cường cải tiến mẫu mã, nâng cao trình độ kiến thức về thiết kế, mẫu mã sản phẩm, thu hút lực lượng lao động có tri thức vào hoạt động sản xuất, kinh doanh; đồng thời, thường xuyên tham gia hội chợ nước ngoài, có điều kiện học hỏi, nắm bắt ý tưởng, xu hướng thiết kế của các nước trên thế giới để sản xuất các sản phẩm phù hợp", bà Nguyễn Thị Hồi chia sẻ.
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đặng Mai Anh, Trường Đại học Mỹ thuật công nghiệp cho rằng, để có mẫu sản phẩm thủ công mỹ nghệ bắt kịp và phù hợp nhu cầu thị trường, các doanh nghiệp phải có chiến lược đúng cho quá trình sáng tạo và sản xuất. Cụ thể, các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất cần hiểu rõ về nhu cầu thị trường và đối tượng khách hàng sẽ hướng đến. Mỗi loại sản phẩm có những đặc điểm riêng và sự thu hút đối với những đối tượng khách hàng khác nhau, vào những thời điểm khác nhau… Việc khai thác tốt các thị trường đúng loại hàng, đúng thời điểm sẽ đạt được mục đích kinh doanh sản phẩm trong nước và xuất khẩu ra thế giới.
Để nắm bắt kịp thời xu hướng tiêu dùng đang có những thay đổi nhanh chóng trên thị trường, hướng tới xuất khẩu, ông Nguyễn Minh Tiến, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến thương mại nông nghiệp cho rằng, các nghệ nhân chính là linh hồn của làng nghề, hạt nhân bảo tồn di sản, gìn giữ những bản sắc văn hóa truyền thống của các làng nghề được truyền từ đời này sang đời khác. Đây cũng là lực lượng đào tạo cho thế hệ kế cận, lực lượng lao động cho các làng nghề.
Nhìn chung, lợi thế của Hà Nội nằm ở sự kết hợp hài hòa giữa nguồn nhân lực chất lượng cao, truyền thống lâu đời, quy mô ngành nghề rộng lớn và sự đa dạng của các nhóm sản phẩm, như: chế biến, bảo quản nông, lâm, thủy sản; sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ; sản xuất đồ gỗ, mây, tre đan, gốm sứ, thủy tinh; dệt may, sợi, thêu ren, đan lát, cơ khí nhỏ; sản xuất và kinh doanh sinh vật cảnh; xử lý chế biến, nguyên vật liệu phục vụ sản xuất ngành nghề nông thôn; các dịch vụ phục vụ sản xuất, đời sống dân cư nông thôn.
Những yếu tố này, không chỉ giúp Hà Nội duy trì vị thế hàng đầu trong lĩnh vực sản xuất sản phẩm và cung cấp dịch vụ làng nghề, mà còn tạo điều kiện để phát triển kinh tế, văn hóa và du lịch bền vững. Tuy nhiên, việc tiếp tục hỗ trợ làng nghề, cải tiến sản xuất và quảng bá thương hiệu ra thị trường quốc tế là cần thiết để khai thác triệt để tiềm năng này, đặc biệt là việc nắm bắt kịp thời xu hướng tiêu dùng đang có những thay đổi nhanh chóng như hiện nay.
Đồng quan điểm này, Chủ tịch Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và làng nghề thành phố Hà Thị Vinh cho rằng, làng nghề hun đúc nên tinh hoa nghề và nghệ nhân có vai trò quan trọng trong truyền nghề, giữ nghề, tạo nên sự thăng hoa trong nghề. Với sự lao động bền bỉ đó, lớp lớp con cháu làng nghề sẽ noi theo để giữ nghề và làm cho nghề của làng được trường tồn.
Thời gian qua, công tác phong tặng, tôn vinh nghệ nhân làng nghề đã được thành phố quan tâm. Thành phố Hà Nội đã ban hành các quy định và chính sách hỗ trợ công nhận danh hiệu nghệ nhân. Đến nay, thành phố có hơn 350 nghệ nhân, gồm: 16 nghệ nhân nhân dân, 51 nghệ nhân ưu tú, 284 nghệ nhân Hà Nội. Các nghệ nhân được phong tặng chủ yếu là ngành thủ công mỹ nghệ. Điều đó nhằm ghi nhận, biểu dương và tôn vinh công lao đóng góp của những nghệ nhân, thợ giỏi đang cống hiến tài năng, trí tuệ, sức lực cho việc khôi phục, gìn giữ và phát triển nghề, làng nghề truyền thống.
Việc tôn vinh nghệ nhân không chỉ khích lệ, động viên tinh thần các cá nhân, tập thể tâm huyết giữ nghề truyền thống, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, mà còn là xây dựng nòng cốt, tạo động lực thúc đẩy đào tạo nghề, truyền nghề và bảo tồn, phát triển kỹ năng nghề, làng nghề.
Ông Nguyễn Văn Chí, Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn Hà Nội cho biết, để làng nghề phát triển bền vững, thành phố Hà Nội đã xây dựng và triển khai nhiều chương trình hỗ trợ sản xuất, xúc tiến thương mại, tiêu thụ sản phẩm của làng nghề. Những giải pháp được nêu ra, góp phần từng bước nâng cao giá trị sản phẩm làng nghề, đồng thời tiếp tục khuyến khích, động viên các nghệ nhân, thợ giỏi của Thủ đô Hà Nội phát huy những ý tưởng mới và sử dụng khối óc, bàn tay tài hoa, tạo ra những tác phẩm có tính sáng tạo, đột phá, vừa có chất lượng, vừa bảo đảm tính mỹ thuật, kỹ nghệ cao, đáp ứng được nhu cầu của khách hàng trong nước và quốc tế.