Hà Nội - 80 năm rạng ngời từ mùa Thu lịch sử (bài 1)

TTXVN thực hiện loại bài viết “Hà Nội - 80 năm rạng ngời từ mùa Thu lịch sử” ghi lại những dấu mốc lớn, diện mạo hôm nay và tầm nhìn tương lai của một Thủ đô văn hiến - văn minh - hiện đại. Loạt bài cũng là lời tri ân quá khứ,  niềm tự hào hôm nay và là khát vọng ngày mai - nơi Hà Nội tiếp tục là trái tim yêu thương, bản lĩnh và sáng tạo của cả dân tộc.

Bài 1: Từ Mùa Thu 1945 đến Thủ đô ngàn năm văn hiến

Ngày 2/9/1945, bầu trời Hà Nội trong xanh, nắng thu rực rỡ trải khắp những con phố dẫn về Quảng trường Ba Đình. Khắp mọi nẻo đường, con phố đều tung bay cờ, hoa và khẩu hiệu chào đón sự kiện trọng đại có một không hai của dân tộc. Từng dòng người từ phố cổ, các cửa ô, vùng ngoại thành lũ lượt đổ về, tay cầm cờ đỏ sao vàng, mắt ánh lên niềm hân hoan xúc động. Khi Chủ tịch Hồ Chí Minh cất giọng trầm ấm đọc bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, hàng chục vạn trái tim đã hòa chung nhịp đập, mở ra kỷ nguyên tự do cho dân tộc.

Từ ngày độc lập đến “Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh”

Trước hàng chục vạn đồng bào tham dự mít tinh, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ cách mạng lâm thời trịnh trọng đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa - nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á. Cũng từ đây, Hà Nội chính thức trở thành Thủ đô của nước Việt Nam mới, trở thành thành trì đấu tranh bảo vệ nền độc lập, tự do và chính quyền non trẻ vừa giành được.

Chỉ ít tuần sau ngày độc lập, đất nước đã phải đối mặt với nạn đói thời hậu chiến, thù trong giặc ngoài rình rập. Hưởng ứng lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Hà Nội đã bắt đầu “Tuần lễ vàng”, tự nguyện thi hành nghĩa vụ đối với đất nước. Ngay sau khi phát động, “Tuần lễ vàng” đã nhận được những vô số những chiếc nhẫn cưới, những đồng tiền tiết kiệm, tấm áo ấm của người dân Thủ đô và cả nước. Các hũ gạo cứu đói được đặt ở từng góc phố, từng ngõ nhỏ - một Hà Nội nghĩa tình, sẵn sàng sẻ chia !

Nhưng niềm vui độc lập chưa trọn vẹn, khi các nỗ lực đàm phán hòa bình thất bại, nền độc lập dân tộc non trẻ bị đe dọa. Vào lúc 20 giờ 30 phút ngày 19/12/1946, theo mệnh lệnh của Bộ Tổng chỉ huy, công nhân Nhà máy Điện Yên Phụ phá máy làm hiệu lệnh cho quân dân Thủ đô chủ động tấn công thực dân Pháp. Điện trong nhà máy phụt tắt, đó cũng là hiệu lệnh chiến đấu. Từ các pháo đài Láng, Xuân Tảo, Xuân Canh, pháo binh bắn vào các vị trí địch. Các lực lượng vệ quốc quân, công an, tự vệ đồng loạt tiến công các vị trí giặc theo kế hoạch đã định. Từ Ô Cầu Dền, Hàng Đậu, Bắc Bộ Phủ đến Nhà hát Lớn, từng tấc đất được giữ bằng máu và lòng quả cảm. Khẩu hiệu “Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh” trở thành lời thề bất tử của quân dân Thủ đô.

Cũng ngay trong đêm 19/12/1946, tại làng Vạn Phúc (Hà Đông cũ, nay là Hà Nội), Chủ tịch Hồ Chí Minh viết “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến”, vang dội khắp non sông, kêu gọi toàn dân đứng lên đánh đuổi thực dân Pháp, bảo vệ độc lập dân tộc. Lời kêu gọi này đã thổi bùng ngọn lửa kháng chiến trong cả nước, mở đầu cho cuộc chiến tranh kéo dài 9 năm, mà đỉnh cao là chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954.

Hà Nội xây dựng trong hòa bình và hội nhập

Gần 9 năm sau, ngày 10/10/1954, Hà Nội tưng bừng cờ hoa, rộn rã tiếng trống, tiếng hò reo đón đoàn quân chiến thắng trở về trong niềm vui vỡ òa của người dân Thủ đô. Đây là mốc son chói lọi, mở ra thời kỳ mới: xây dựng Hà Nội xã hội chủ nghĩa trong hòa bình. Những bước chân của Trung đoàn Thủ đô tiến qua cầu Long Biên, qua từng con phố cổ kính, đã khắc sâu vào ký ức của hàng vạn người dân.

Bà Phan Thị Thủy, 78 tuổi, sinh ra và lớn lên trên con phố cổ Đường Thành bồi hồi nhớ lại, sáng 10/10, bà cùng các chị em gái và hàng xóm rủ nhau đi bộ ra hồ Hoàn Kiếm để đón chào đoàn quân bộ đội vào tiếp quản Thủ đô. Đoàn quân đi rất chỉnh tề, hàng lối ngay ngắn, nét mặt ai cũng tươi vui, cười đáp lại những người dân đang đứng hai bên đường vẫy chào.

“Chúng tôi đứng trật tự, đưa tay vẫy chào các chiến sĩ. Có nhiều người dân rơm rớm nước mắt như gặp lại người thân vắng nhà lâu ngày. Cảm xúc lúc đó thật đặc biệt”, bà Phan Thị Thủy chia sẻ.

Ngay sau ngày Giải phóng, Hà Nội bắt tay vào công cuộc khôi phục, chỉnh trang lại các tuyến phố, mở rộng trường học, bệnh viện, đưa vào hoạt động những nhà máy đầu tiên như Dệt 8/3, Cơ khí Trần Hưng Đạo, Điện Yên Phụ… Hà Nội nhanh chóng trở thành trung tâm kinh tế, văn hóa, chính trị của miền Bắc, đồng thời là hậu phương vững chắc chi viện cho tiền tuyến miền Nam.

Hòa bình chưa lâu thì chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ đã biến Hà Nội thành mặt trận ác liệt. Cầu Long Biên, ga Hàng Cỏ, Nhà máy điện Yên Phụ, Bệnh viện Bạch Mai nhiều lần bị đánh phá, song chỉ ít ngày sau lại được sửa chữa để tiếp tục phục vụ dân sinh. Tháng 12/1972, trong Chiến dịch “Điện Biên Phủ trên không” làm rúng động thế giới, quân dân Thủ đô đã bắn rơi 81 máy bay Mỹ, trong đó có 34 “pháo đài bay” B-52, buộc đế quốc Mỹ phải ký Hiệp định Paris. Dù bom đạn trút xuống, nhịp sống Hà Nội vẫn kiên cường: trẻ em học dưới hầm trú ẩn, công nhân may hàng xuất khẩu trong ánh đèn dầu, tiếng loa truyền tin vẫn vang vọng trên từng góc phố.

Sau ngày đất nước thống nhất, Hà Nội bước vào giai đoạn khắc phục hậu quả chiến tranh, từng bước hồi sinh. Từ năm 1986, công cuộc Đổi mới đã mở ra một luồng gió mới: Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa hình thành, hàng hóa phong phú, dịch vụ phát triển, đời sống dần cải thiện. Các khu tập thể thời bao cấp được thay thế bởi những tòa nhà mới, các tuyến phố mở rộng, giao thông sôi động. Văn hóa - nghệ thuật khởi sắc, làng nghề, lễ hội được phục hồi, du lịch bắt đầu đón khách quốc tế trở lại.

Bước sang thế kỷ 21, Hà Nội bứt phá mạnh mẽ với những công trình hạ tầng hiện đại như: cầu Nhật Tân, đường vành đai 3 trên cao, sân vận động Mỹ Đình, Trung tâm Hội nghị Quốc gia, tuyến đường sắt đô thị; các khu đô thị mới Mỹ Đình, Ciputra, Linh Đàm, Tây Hồ Tây… tạo diện mạo đô thị hiện đại, năng động.

Đặc biệt, sự kiện mở rộng địa giới hành chính năm 2008 đưa diện tích Hà Nội lên hơn 3.300 km 2, dân số vượt 8 triệu người, trở thành một trong 17 thành phố, Thủ đô có diện tích lớn nhất thế giới.

Hà Nội cũng đã được UNESCO trao tặng danh hiệu Thành phố vì hòa bình (năm 1999) và Thành phố sáng tạo (năm 2019), nhiều lần đăng cai tổ chức các sự kiện quốc tế quan trọng như SEA Games 22, APEC 2006, Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ - Triều 2019…

Điều đáng quý hơn cả là giữa những đổi thay mạnh mẽ đó, Thủ đô vẫn gìn giữ được bản sắc riêng qua những con phố cổ, hồ Hoàn Kiếm, Văn Miếu - Quốc Tử Giám, những làng nghề truyền thống. Sự hòa quyện giữa cổ kính và hiện đại ấy chính là bản sắc, là sức sống bền bỉ để Hà Nội tiếp tục vươn mình trong thời kỳ hội nhập sâu rộng với thế giới.

Từ Mùa Thu lịch sử năm 1945 đến hôm nay, Hà Nội đã trải qua bao thăng trầm, từ những ngày kháng chiến gian khổ, bom đạn ác liệt đến những tháng năm hòa bình rực rỡ, đổi mới từng ngày. Mỗi giai đoạn đều in dấu mồ hôi, trí tuệ và cả máu xương của biết bao thế hệ người Hà Nội. Trên nền tảng truyền thống ngàn năm văn hiến, Thủ đô đã khẳng định vị thế là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của cả nước và đang tự tin hội nhập, sánh vai cùng các Thủ đô lớn trên thế giới. Hà Nội hôm nay không chỉ là ký ức hào hùng, mà còn là nhịp sống trẻ trung, năng động, đầy khát vọng!

Tiếp theo: Sức sống mới giữa lòng đất nước