Bảng niêm yết bộ quy tắc ứng xử bị hộ kinh doanh để đồ đạc che lấp tại chợ Xuân Đỉnh II, quận Bắc Từ Liêm (Hà Nội).
Chuyển biến từ những điều bình dị
Với mục tiêu xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, những năm qua, thành phố đã đồng bộ triển khai nhiều giải pháp, trong đó có hai bộ quy tắc ứng xử tại nơi công cộng và nơi làm việc cùng các mô hình điểm như: Di tích lịch sử kiểu mẫu, Thôn văn hóa kiểu mẫu…, góp phần tạo chuyển biến tích cực trong nếp nghĩ, hành vi của cán bộ, công chức, người dân, từng bước xây dựng hình ảnh Thủ đô văn hiến, hiện đại và văn minh.
Là một trong những địa phương thực hiện sớm và bài bản các mô hình quy tắc ứng xử, huyện Ứng Hòa đã xây dựng được hàng chục mô hình như: Thôn văn hóa kiểu mẫu; Di tích lịch sử kiểu mẫu; Cơ quan, đơn vị xanh - sạch - đẹp; Cơ quan thân thiện môi trường. Ngoài ra, huyện còn lồng ghép triển khai quy tắc ứng xử trong các buổi sinh hoạt chi bộ, họp tổ dân phố, hội thi, tọa đàm về quy tắc ứng xử, niêm yết quy tắc ứng xử ở nhiều nơi công cộng để hướng dẫn, nhắc nhở người dân giữ gìn hành vi ứng xử văn minh.
Không riêng vùng nông thôn, tại các địa bàn đô thị, việc triển khai quy tắc ứng xử cũng được lồng ghép với nhiều hoạt động cộng đồng, xây dựng các tuyến phố, khu dân cư kiểu mẫu. Tại quận Long Biên, mô hình “Tổ dân phố xanh - sạch - đẹp - văn minh” được triển khai tại 100% tổ dân phố. Qua đó, người dân nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, giữ gìn trật tự đô thị và ứng xử thân thiện trong đời sống hằng ngày.
Theo Phó Bí thư Thường trực Quận ủy Long Biên Ngô Mạnh Điềm, các mô hình tổ dân phố văn hóa kiểu mẫu là kết quả của tinh thần xung kích, trách nhiệm của tổ chức hội, mỗi hội viên đã tạo sự lan tỏa và tác động tích cực đến các thành viên trong gia đình, cộng đồng. Các mô hình góp phần xây dựng và nâng cao ý thức người dân về thực hiện quy tắc ứng xử nơi công cộng, xây dựng người Long Biên - Hà Nội thanh lịch, văn minh, tạo nên tổ dân phố văn hóa kiểu mẫu, ứng xử có nét đẹp riêng, đặc trưng riêng, giá trị văn hóa riêng.
Để các mô hình tổ dân phố văn hóa kiểu mẫu phát huy hiệu quả và đi vào chiều sâu, Phó Bí thư Thường trực Quận ủy Long Biên cho biết cần tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, vận động thực hiện tốt quy tắc ứng xử nơi công cộng, các tiêu chí tổ dân phố văn hóa kiểu mẫu đối với cán bộ, hội viên và nhân dân địa phương bằng nhiều hình thức phù hợp. Địa phương tiếp tục xây dựng và nhân rộng những mô hình hay, cách làm sáng tạo nhằm đưa văn hóa ứng xử vào trong đời sống cộng đồng dân cư, nhất là các mô hình, cách làm hay được thực hiện từ tổ dân phố, khu dân cư để phát huy sức mạnh của cộng đồng tham gia xây dựng đời sống văn hóa từ cơ sở. Huyện huy động sự tham gia của cả hệ thống chính trị trong thực hiện quy tắc ứng xử nơi công cộng, từ cấp ủy, chính quyền, đoàn thể với nòng cốt là Hội Phụ nữ; định kỳ tổ chức giám sát, đánh giá hiệu quả của mô hình, kịp thời động viên, khen thưởng các tổ chức, cá nhân có nhiều đóng góp, cách làm hay sáng tạo, tạo và nhân rộng mô hình này trên các địa bàn tổ dân phố tại các phường của quận Long Biên…
Điểm sáng từ các mô hình
Người dân xả rác bừa bãi ngay dưới biển cấm gần chợ Tựu Liệt, huyện Thanh Trì (Hà Nội).
Trưởng Phòng Văn hóa và Thông tin huyện Đan Phượng Nguyễn Thị Quỳnh Lâm cho biết, việc triển khai mô hình “Di tích lịch sử văn hóa - điểm đến an toàn, hấp dẫn” là một trong những điểm sáng trong thực hiện quy tắc ứng xử nơi công cộng trên địa bàn. Huyện hướng đến xây dựng những chuẩn mực chung nhằm định hướng hành vi, thái độ, thói quen, cách ứng xử văn minh của tổ chức, cá nhân khi tham gia các hoạt động du lịch, tín ngưỡng tại di tích; đồng thời góp phần gìn giữ, phát huy các giá trị truyền thống tốt đẹp của vùng đất giàu lịch sử, văn hóa xứ Đoài.
Trên địa bàn huyện Đan Phượng có hàng trăm di tích, trong đó trên 90 di tích được xếp hạng cấp quốc gia đặc biệt, cấp quốc gia và cấp thành phố. Địa phương đã triển khai lắp đặt hơn 100 bảng quy tắc ứng xử tại các điểm di tích, phát 45.300 tờ rơi tuyên truyền tới từng hộ gia đình, tạo sự lan tỏa về nhận thức trong cộng đồng.
Tại xã Hạ Mỗ - nơi có cụm di tích đình Vạn Xuân, miếu Hàm Rồng, đền Chính Khí, đền Văn Hiến, chùa Hải Giác, địa phương đã hoàn thiện video tại các điểm di tích, thực hiện biên tập, dịch bài thuyết minh điểm đến du lịch Hạ Mỗ chuẩn hóa hai ngôn ngữ Anh - Việt. Xã đa dạng các hình thức truyền thông trên các nền tảng số, website, mạng xã hội; đồng thời quán triệt thực hiện tốt quy tắc ứng xử tại cơ sở tín ngưỡng. Người trông coi di tích ứng xử lịch thiệp, nhắc nhở khách hành lễ ăn mặc phù hợp, giữ gìn vệ sinh chung. Qua kiểm tra thực tế, các lễ hội trên địa bàn đều diễn ra an toàn, văn minh, đúng quy định. Năm 2024, riêng hai điểm du lịch xã Hạ Mỗ và khu sinh thái Đan Phượng đã đón hơn 23.600 lượt khách. Hầu hết du khách đều có ý thức ứng xử đúng mực.
Song song với nơi công cộng, việc thực hiện quy tắc ứng xử trong cơ quan, đơn vị đang tạo chuyển biến rõ nét, giúp nâng cao chuẩn mực ứng xử của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức Thủ đô.
Tại huyện Đông Anh - nơi có tốc độ đô thị hóa nhanh, việc xây dựng môi trường công sở văn minh được coi trọng. Phó trưởng Phòng Văn hóa và Thông tin huyện Đông Anh Nguyễn Thị Mỹ Linh cho biết, huyện đã quán triệt và triển khai quyết liệt, đồng bộ 2 bộ quy tắc ứng xử, tạo được sự đồng tình, hưởng ứng của cán bộ, công chức, người lao động; đồng thời tạo chuyển biến tích cực trong việc chấp hành kỷ cương của cơ quan, phấn đấu hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, nêu cao tinh thần học tập, gương mẫu về đạo đức, lối sống…
Huyện Phúc Thọ cũng triển khai đánh giá kết quả thực hiện quy tắc ứng xử như một tiêu chí xét thi đua cuối năm. Từ việc mặc trang phục đúng quy định, giao tiếp chuẩn mực đến tinh thần trách nhiệm, thái độ khi giải quyết công việc đều được quy định rõ ràng. Điều này giúp hình thành nét văn hóa công sở chuyên nghiệp, lan tỏa tinh thần phục vụ tận tụy của cán bộ.
Khuyến khích địa phương đổi mới cách làm
Rác thải để bừa bãi gây ô nhiễm môi trường ở chợ Xuân Đỉnh II, quận Bắc Từ Liêm.
Tuy đạt được nhiều kết quả tích cực, song thực tế cho thấy, việc triển khai 2 bộ quy tắc ứng xử tại một số nơi vẫn còn hình thức, thiếu tính bền vững.
Cụ thể, tại chợ Xuân Đỉnh II (quận Bắc Từ Liêm), trong đợt kiểm tra tháng 8/2024, đoàn liên ngành của thành phố từng ghi nhận bảng quy tắc ứng xử được niêm yết rõ ràng, quầy hàng gọn gàng, người bán sử dụng găng tay… Quận đã phát động mô hình “Chợ văn minh - an toàn - hiệu quả” tới 100% tiểu thương, hỗ trợ phần mềm thanh toán, cấp mã QR từng gian hàng. Tuy nhiên, đến tháng 6/2025, hình ảnh nhếch nhác, rác thải bừa bãi tại đây lại tái diễn. Một số hộ kinh doanh cho biết, dù đã buôn bán hàng chục năm nhưng “chưa từng được phổ biến cụ thể bộ quy tắc ứng xử”.
Tại khu vực gần chợ Tựu Liệt (Thanh Trì), ngay dưới tấm biển “Cấm đổ rác”, rác sinh hoạt vẫn chất đống, bốc mùi nồng nặc giữa nắng nóng, gây bức xúc dư luận.
Thực tế này cho thấy, việc tuyên truyền, giám sát và duy trì thực hiện quy tắc ứng xử ở một số nơi chưa được làm thường xuyên, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền và các đoàn thể cơ sở. Ý thức chấp hành quy định về trật tự đô thị, vệ sinh môi trường của một bộ phận người dân còn hạn chế.
Để 2 bộ quy tắc ứng xử thật sự đi vào cuộc sống, các địa phương cần coi trọng tính thực chất, không làm theo phong trào. Việc lồng ghép quy tắc ứng xử vào các phong trào thi đua, phát huy vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên, kết hợp kiểm tra, biểu dương, xử lý kịp thời sẽ giúp quy tắc ứng xử trở thành nền nếp.
Thực hiện hệ thống quy tắc ứng xử là việc làm thường xuyên, liên tục, lâu dài trong xây dựng, bồi đắp văn hóa người Hà Nội. Thành phố đang nhân rộng mô hình hay, khuyến khích địa phương đổi mới cách làm, đưa việc thực hiện quy tắc ứng xử trở thành thói quen thường nhật của người dân.
Việc triển khai các bộ quy tắc ứng xử cùng những mô hình kiểu mẫu không chỉ là giải pháp trước mắt, mà còn là chiến lược bền vững nhằm xây dựng con người Hà Nội văn minh - thanh lịch - nghiêm túc. Từ những hành vi nhỏ nhưng có giá trị, ứng xử đúng mực nơi công cộng, giao tiếp chuẩn mực nơi công sở đang góp phần vun đắp bản sắc văn hóa Hà Nội.