Hôm qua, 23/ 11, là Ngày Di sản văn hóa Việt Nam. Theo đánh giá của cơ quan chức năng, những năm qua, công tác bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa đã có những chuyển biến tích cực. Nhưng có một vấn đề trong việc bảo tồn di sản, không mới nhưng vẫn thời sự, ấy là việc nhiều di tích bị biến dạng sau trùng tu. Tháp Rùa, Ô Quan Chưởng, thành cổ Sơn Tây... là “chuyện đã rồi”. Giờ đến chuyện tu sửa Khu di tích mộ bác sĩ Alexandre Yersin (1863- 1943) trên địa bàn xã Suối Cát, huyện Cam Lâm, Khánh Hòa- một di tích cấp quốc gia...
Chuyện bắt đầu từ việc một công ty cổ phần ở Hà Nội có chủ trương dành 2 tỉ đồng để “làm mới” mộ của bác sĩ A.Yersin. Chi hàng tỷ đồng để trùng tu di tích, rõ ràng là thiện ý, nhưng việc này lại bị dư luận phản đối. Lý do là sự can thiệp “làm mới” quá thô bạo. Ngôi mộ vốn được xây xi măng, quét vôi, nay được chủ đầu tư lên phương án ốp đá granite, xây bệ bao quanh và tôn cao thêm nhiều (gấp đôi công trình cũ). Rồi đắp các chữ Hán “phúc”, “đức” cỡ lớn lên tường. Rồi phá bỏ tam quan cũ và dựng cổng sắt kiểu dinh thự... Nếu ý đồ của công ty này được thực hiện, Khu di tích sẽ rất “hoành tráng” nhưng cũng rất “hào nhoáng”, khác hẳn với hình ảnh giản dị nguyên bản, được xây dựng theo nguyện vọng của chính nhà khoa học A. Yersin, là người Pháp- Thụy Sĩ nhưng rất yêu Việt Nam. Và khi đó, giá trị của di tích sẽ giảm hẳn.
Đáng nói nữa là, công ty này cứ một hai đòi khởi công công trình, mặc dù họ chưa làm đủ những thủ tục luật định đối với dự án tu bổ, tôn tạo di tích quốc gia. May mà công luận lên tiếng, việc mới không trở thành chuyện “đã rồi”.
Phải khẳng định, việc trùng tu di tích là rất cần thiết; những đơn vị, cá nhân “có tâm” với di sản văn hóa dân tộc đều đáng hoan nghênh. Thế nhưng, việc tu sửa phải giữ được kiến trúc và nét đặc trưng của công trình nguyên bản. Chứ sửa xong, di tích được “trẻ hóa” đến độ không còn bóng dáng xưa thì đúng là “vụng tu”.
Vụng về chi đó còn có thể được lượng thứ, nhưng với di sản văn hóa của dân tộc, “sai một ly đi... vô số giá trị” thì không thể “vụng tu”.
Hà Nguyễn