Bảo đảm cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc. Ảnh: PV
Chính phủ giao Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) rà soát, hoàn thiện chương trình giáo dục phổ thông, bảo đảm cung cấp một bộ SGK thống nhất toàn quốc sử dụng từ năm học 2026-2027; thực hiện lộ trình đến năm 2030 cung cấp miễn phí SGK cho tất cả học sinh.
Theo đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, Đoàn ĐBQH Hải Phòng, bộ sách giáo khoa thống nhất nên theo hướng “chọn lọc” từ những bộ sách giáo khoa đang sử dụng hiệu quả. Thay vì biên soạn mới hoàn toàn (điều này rất tốn kém), Bộ GD&ĐT nên tổ chức đánh giá độc lập tất cả các bộ sách giáo khoa hiện hành; lựa chọn những cuốn tốt nhất của từng bộ để hình thành một bộ sách giáo khoa chuẩn quốc gia; điều chỉnh lại cho thống nhất cấu trúc, khung kiến thức, chuẩn đầu ra.
Cách làm này vừa tiết kiệm thời gian và ngân sách, vừa tận dụng trí tuệ của nhiều nhóm tác giả đã được kiểm nghiệm thực tiễn. Hoặc có thể vẫn duy trì cơ chế có nhiều bộ sách giáo khoa, nhưng có một bộ chuẩn để các nhà trường chủ động hơn, những bộ còn lại đóng vai trò là sách tham khảo.
Theo đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, nếu để Bộ GD&ĐT biên soạn mà không có cơ chế giám sát chặt chẽ, rất dễ quay trở lại mô hình cũ. Vì vậy, cần bảo đảm: Hội đồng thẩm định độc lập, có chuyên gia nước ngoài; công khai minh bạch toàn bộ quy trình lựa chọn, thẩm định, giá sách; tách bạch “quản lý nhà nước” và “tổ chức biên soạn”; giá sách giáo khoa của bộ thống nhất phải do Nhà nước định giá, tránh đội chi phí.
Bà Đặng Ngọc Trâm, Hiệu trưởng Trường THPT Đinh Tiên Hoàng (Hà Nội) khẳng định, các giáo viên trong trường khi được hỏi ý kiến đều thống nhất, mỗi cấp học nên chọn từ một trong ba bộ sách hiện hành, như thế vừa bảo đảm chất lượng, tiến độ và không gây xáo trộn vùng miền, không phải tập huấn lại giáo viên.
Nói về khó khăn, nhiều ý kiến cho rằng, nếu tổ chức biên soạn một bộ sách giáo khoa mới thì sẽ bảo đảm tính thống nhất về nội dung. Nhưng để biên soạn một bộ sách mới trong 12 lớp, phải cần khoảng 4-5 năm (biên soạn, biên tập, dạy thử nghiệm, thẩm định, xin ý kiến góp ý của giáo viên, chuyên gia và tập huấn giáo viên…).
Trong khi đó, bộ sách chung phải được sử dụng vào năm học tới, thì rất khó khả thi. Nếu vậy chỉ có cách nhanh nhất là chọn theo bài của từng bộ sách riêng lẻ, sau đó lắp ghép thành một môn học xuyên suốt. Nếu lựa chọn trọn vẹn một trong 3 bộ sách hiện có, quả thực là khó khăn. Cả ba bộ sách đều được thẩm định, phê duyệt và đã được sử dụng rộng rãi ở các mức độ khác nhau, chọn như vậy sẽ không bảo đảm tính công bằng cho các bộ sách kia.
Ba bộ SGK đang được sử dụng và giảng dạy trong Chương trình Giáo dục phổ thông năm 2018 tại Việt Nam bao gồm: "Kết nối tri thức với cuộc sống", "Chân trời sáng tạo" và "Cánh diều". Trong đó, hai bộ SGK "Kết nối tri thức với cuộc sống" và "Chân trời sáng tạo" của Nhà xuất bản (NXB) Giáo dục Việt Nam đang được nhiều giáo viên, học sinh lựa chọn do chất lượng đồng đều, bám sát yêu cầu chương trình, bảo đảm tính khoa học, tính sư phạm và tính phù hợp với tâm lý lứa tuổi.
Các bộ sách của NXB Giáo dục Việt Nam được đánh giá là có sự kế thừa những ưu điểm của các bộ sách trước, đồng thời cập nhật những kiến thức mới, phương pháp dạy học tiên tiến. Điều này giúp bảo đảm sự liên tục và ổn định trong quá trình dạy và học.
Góp ý về việc làm sao Bộ GD&ĐT có thể cung cấp một bộ SGK thống nhất toàn quốc sử dụng từ năm học 2026-2027, TS. Hoàng Ngọc Vinh, nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục Chuyên nghiệp, Bộ GD&ĐT cho rằng, viết mới bộ sách trong vòng một năm là bất khả thi, còn ghép chắp vá thì thiếu tính logic. Phương án duy nhất hợp lý là chọn trong ba bộ hiện có, sau đó chỉnh sửa phù hợp. Đây là con đường vừa kịp tiến độ, vừa giảm xáo trộn cho lớp học.
Một số chuyên gia cho rằng, hiện tại đang tồn tại ba bộ sách, vậy tại sao không chọn ra một bộ sách ưu việt nhất để thống nhất sử dụng trên toàn quốc? Và để đánh giá một bộ sách ưu việt, không ai rõ nhất, chính là các thầy cô giáo, những người đã tiếp cận với các bộ sách để lựa chọn và đang trực tiếp giảng dạy học trò.
Ông Nguyễn Bá Thuyền - Đại biểu Quốc hội khóa XII, XIII - cho rằng, bộ SGK nhận được nhiều sự lựa chọn của các nhà trường, sự tin tưởng và đánh giá tích cực từ phía các thầy cô giáo, với hiệu quả giáo dục mang lại cho học sinh ở mức tốt... là một bộ sách phù hợp để triển khai rộng rãi.
Cũng theo nhiều chuyên gia, NXB Giáo dục Việt Nam là một doanh nghiệp nhà nước, vì vậy sẽ giúp nhà nước chủ động kiểm soát chi phí, tiến độ và triển khai chính sách cấp miễn phí SGK vào năm 2030. Với nhiệm vụ được giao của NXB Giáo dục Việt Nam, việc cung cấp sách sẽ có tính ổn định và bền vững, không bị ảnh hưởng bởi rủi ro giải thể hay thay đổi chiến lược kinh doanh như các đơn vị tư nhân.