Ngày 4/4/1965, đoàn cán bộ, biên tập, phóng viên Việt Nam Thông tấn xã (VNTTX) lần đầu tiên đông nhất (48 người) lên đường chi viện cho Thông tấn xã Giải Phóng (TTXGP). Bao gồm: lão đồng chí Bùi Đình Túy/Đinh Thúy, Phó Chủ nhiệm Phân xã Nhiếp ảnh; cán bộ Tin trong nước (Phạm Nho Nghĩa), cán bộ Tin thế giới (Nguyễn Bá Ngạc, Nguyễn Văn Phác, Nguyễn Đức Giáp); cán bộ Ảnh (Nguyễn Đức Chính), cán bộ Điện vụ (Ngô Dương Giáo, Nguyễn Văn Trang). Những người này đều vào Tổng xã TTXGP (2).
Còn nhớ: Trước một năm, ông Hoàng Tư Trai, Phó Tổng Giám đốc - Bí thư Đảng ủy nói với Chính: “Cơ quan quy hoạch cán bộ, đồng chí có hai khả năng, hoặc là đi học viện nhiếp ảnh nước ngoài hoặc đi vào chiến trường Nam Bộ hai năm, xong trở về Hà Nội”. Chính nghĩ bụng: Hỏi vậy cũng là đã sẵn câu trả lời. Cho nên Chính nói: “Đồng ý đi Nam rồi trở về đi học sau”. Sắp đến ngày lên đường, đồng chí Vũ Linh, Phó Tổng Giám đốc/Phó Tổng Biên tập VNTTX gặp mặt tôi và Nghĩa. Đồng chí Vũ Linh bảo: Vào trong ấy (TTXGP), anh Nghĩa làm Trưởng phòng Tin trong nước, anh Chính làm Trưởng phòng Ảnh. Tôi nghĩ thầm: Lãnh đạo ở ngoài này biết trong ấy thế nào mà quyết như vậy; nên trả lời: “Tôi đề nghị anh em trong ấy đã quen với chiến trường nên làm trưởng phòng, tôi chỉ xin làm chuyên viên giúp việc”. Tối hôm liên hoan tiễn người đi ra trận, chị Sáu - cán bộ Tổ chức bỏ nhỏ vào tai tôi: “Anh Hoàng Châu (cán bộ ảnh đi vào Nam trước đấy hai năm) bị biệt kích bắn chết trên đường Trường Sơn đấy”. Trời đất! Mai tôi đi đến đấy mà gặp hung tin!
Cán bộ Ban Thống Nhất Trung ương tiễn đoàn lên đường, nói các đồng chí đi chuyến này là đi thí điểm mùa mưa. Thật sự, lúc ấy chẳng ai quan tâm chuyện thời tiết.
Nhập Trường Sơn mới thấu hiểu mùa mưa núi rừng như thế nào. Đầu năm 2014, tôi xuất bản Truyện ký “107 ngày đêm Trường Sơn” (NXB Ebook) thống kê thì có đến 90 ngày đêm mưa. Mưa tầm tã, mưa ngày, mưa đêm. Quần áo không kịp giặt, không kịp khô; mặc vào hành quân, tự ướt tự khô; đồ trong balô bị ẩm mốc trắng. Đến bãi nghỉ qua đêm, kiếm không được củi khô, phải cắt quai dép râu mà mồi lửa. Đường mòn trơn trượt, chống gậy mà vẫn “vồ ếch”. Lại thêm nạn vắt đỏ vắt xanh hút máu tươi, đeo bám đến tận háng! Nghĩ mà rùng mình. Đói, đói đến vàng da, đến khô quắt con người. Người đi rừng bị tào tháo đuổi, rồi cảm cúm, sốt rét, sốt rét ác tính. Nôn thốc nôn tháo. Trong đoàn có người hen, đau dạ dày mãn tính; ai không đủ sức lết thì nghỉ lại trạm giao liên, chờ đỡ lại bám theo đoàn khách sau mà đi tiếp. Những ai có vợ con ở Hà Nội thì từ nay phải sống cảnh “ngày Nam đêm Bắc”. Vậy mà lòng quyết tâm - quyết tâm đến đích, cùng nhân dân kháng chiến giải phóng miền Nam cứ bừng bừng.
Vào đến Căn cứ cơ quan TTXGP, lại đồng chí Vũ Linh người đã tiễn chúng tôi ở Hà Nội, bây giờ có mặt ở đây đón chúng tôi. Hóa ra đồng chí đi máy bay qua ngả Hồng Kông - Phnom Penh rồi vào Đông Nam Bộ.
Nghỉ được vài ngày lại sức, đồng chí Vũ Linh - bấy giờ là Giám đốc TTXGP - dẫn tôi vào một cánh rừng kế bên mà nói: “Đấy, anh chọn chỗ mà làm căn cứ của Phòng Nhiếp ảnh”. Hóa ra, chưa từng có sẵn một phòng ảnh mà tôi phải cùng anh em dựng nên cái phòng này.
Thế là làm Căn cứ. Rời balô Trường Sơn thì bây giờ cầm cuốc xẻng đào giao thông hào, làm hầm tránh bom Mỹ. Rồi, đi chặt cây rừng dựng cột, lắp kèo và đòn tay cho nhà bếp trước khi làm nhà mình ở. Có anh em trong cơ quan chỉ dẫn. Đổi công nhau làm nhà, đi cắt tranh, cõng về, đánh tấm lợp mái hoặc tìm hái lá trung quân (một loại dây leo, bản lá to như lá mít nhưng dài hơn, về, chẻ tre làm ghim chằm thành tấm lợp nhà. Lá trung quân khi khô không quăn queo, màu nâu như màu ngói cũ, châm lửa không cháy). Cột nhà tính toán khoảng cách để mắc võng nằm.
Sau một tháng lao động, đến ngày 23/8/1965, Phòng Nhiếp ảnh Thông tấn xã Giải phóng đã chính thức nhận quyết định thành lập.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - -
(1) Nguyễn Đức Chính, SN 1931. Nguyên Trưởng phòng Nhiếp ảnh TTXGP (từ năm 1973, thành Ban Biên tập Ảnh TTXGP). Phóng viên ảnh chiến trường. Các huân chương: Kháng Chiến III và I, Quyết Thắng I, Lao Động II, Độc Lập III. Huy hiệu 65 năm tuổi Đảng.
(2) Trở lại Đoàn 48 người bên trên. Trừ 8 người nêu tên ở đây, là cán bộ Tổng xã VNTTX vào tăng cường cho TTXGP, số 40 người kia đều là thanh niên, bộ đội tập kết ra Bắc, tốt nghiệp cao đẳng/đại học đăng ký học lớp đào tạo phóng viên Tin hoặc Ảnh để về Nam công tác cho TTXGP. Cùng đi đường Trường Sơn: 4 người rẽ vào Trị Thiên-Huế, 4 người vào Liên khu V, 4 người vào Khu 6/Cực nam Trung Bộ, 4 người vào Khu Đông Nam Bộ, 4 người vào Đặc Khu Sài Gòn - Gia Định, 4 người vào Khu Trung Nam Bộ, 4 người vào Khu Tây Nam Bộ và 12 người ở lại Tổng xã TTXGP.
Sau ngày Giải phóng, 30/4/1975, điểm lại có 21 liệt sĩ. Thêm 17 người qua đời trong hòa bình. Đến tháng 1/2015, còn sống 10 người.